التهاب مجاری ادرار به دلایل عفونی و غیر عفونی : علائم و درمان

تاریخ 23 آبان 1402

پس از تولید ادرار از طریق مجاری ادراری (لوله‌های انتهایی)، ادرار توسط کلیه‌ها وارد مثانه شده و در آن ذخیره می‌شود. ادرار داخل مثانه نیز سرانجام از بدن خارج می‌شود. التهاب مجاری ادراری به عنوان اورتریت نیز شناخته می‌شود.

شایع‌ترین علت التهاب مجاری ادرار عفونت مجاری ادراری است. برخی از علل غیر عفونی التهاب مجاری ادرار نیز مانند آسیب ناشی از صدمات شیمیایی یا مکانیکی وجود دارند. با این حال، این علل غیر عفونی چندان شایع نیستند.

در برخی افراد التهاب مجاری ادرار بدون علائم بروز می‌کند. در برخی دیگر نیز ممکن است علائمی مانند سوزش همراه با دفع ادرار، تکرر یا فوریت ادرار، ترشح از آلت تناسلی یا واژن، درد یا تب مشاهده شود.

درمان التهاب مجاری ادرار غیر عفونی ممکن است شامل اجتناب از عوامل محرک یا صدمه مداوم باشد. عفونت‌ها اغلب با آنتی‌بیوتیک‌ها قابل درمان هستند.

علل التهاب مجاری ادرار

 علت اصلی التهاب مجاری ادرار عفونت است. با این حال، صدمات نیز یکی از علل احتمالی بروز التهاب مجاری ادرار غیر عفونی هستند.

عفونت

انواع عوامل بیماری‌زا می‌توانند باعث ایجاد التهاب مجاری ادرار عفونی شوند. به طور کلی، این عوامل بیماری‌زا به دو گروه سوزاکی و غیر سوزاکی طبقه‌بندی می‌شوند. التهاب مجاری ادرار سوزاکی عفونتی مقاربتی است که توسط باکتری نایسریا گنوره‌آ ایجاد می‌شود. عفونت‌های مقاربتی شایع‌ترین علل ابتلا به التهاب مجاری ادرار هستند.

عوامل بیماری‌زای غیر سوزاکی مسئول بروز بسیاری از موارد التهاب مجاری ادرار عبارتند از: اشریشیا کلی، کلامیدیا تراکوماتیس، تریکوموناس واژینالیس، مایکوپلاسما ژنیتالیوم، مایکوپلاسما هومینیس، اورئاپلاسما اورئالیتیکوم و ترپونما پالیدوم. علاوه بر عفونت‌های باکتریایی مقاربتی، التهاب مجاری ادرار می‌تواند در اثر باکتری‌های روده‌ای که در روده زندگی می‌کنند نیز ایجاد شود.

همچنین ویروس‌ها از علل دیگر التهاب مجاری ادرار محسوب می‌شوند. هرچند، التهاب مجاری ادرار ویروسی نادر است. سیتومگالوویروس و ویروس هرپس سیمپلکس نمونه‌هایی از ویروس‌هایی هستند که می‌توانند باعث ایجاد التهاب مجاری ادرار شوند.

صدمات 

صدمات، یکی از علل شایع غیرعفونی التهاب مجاری ادرار هستند. هر دو نوع صدمات مکانیکی و شیمیایی می‌توانند باعث ایجاد التهاب مجاری ادرار شوند. به عنوان مثال، وارد شدن جسم خارجی به داخل مجاری ادراری، مقاربت جنسی شدید، سوندگذاری و عبور سنگ‌های کلیه از مجاری ادراری از جمله صدمات مکانیکی هستند. همچنین، صابون‌ها، روان‌کننده‌ها، کاندوم‌ها، کرم‌های از بین‌برنده اسپرم و عطرهای موضعی نیز از عوامل شیمیایی ایجادکننده‌ی التهاب مجاری ادرار هستند. التهاب مجاری ادرار ناشی از عوامل مکانیکی و شیمیایی معمولاً موقتی هستند و به طور طبیعی خودبخود برطرف می‌شوند، مگر اینکه عفونت ثانویه‌ای ایجاد شود یا عامل ایجادکننده از بین نرود.

عوامل خطر ابتلا به التهاب مجاری ادرار

عوامل متعددی خطر ابتلا به التهاب مجاری ادرار را افزایش می‌دهند. همه افرادی که عوامل خطر را نشان می‌دهند به التهاب مجاری ادرار مبتلا نخواهند شد. عوامل خطر ابتلا به التهاب مجاری ادرار عبارتند از:

• جنسیت زن در سنین باروری
• جنسیت مرد و سن بین 20 تا 35
• مشارکت در فعالیت‌هایی که به مجاری ادراری صدمه می‌زنند
• رفتار جنسی پرخطر شخصی (رابطه جنسی بدون استفاده از وسایل پیشگیری)
• سابقه شخصی ابتلا به بیماری‌های مقاربتی، واژینوز باکتریایی یا کاندیدیازیس عودکننده
• استفاده از تامپون یا دوش‌های خوشبوکننده
• استفاده از مواد از بین‌برنده اسپرم یا روان‌کننده‌های حاوی مواد محرک
• پایین بودن سن در اولین رابطه جنسی

علائم و نشانه‌ها

التهاب مجاری ادرار ممکن است همیشه علائم واضحی را نشان ندهد. در موارد دیگر علائم ممکن است در هر زمان بین چهار روز تا دو هفته پس از ابتلا به عفونت ایجاد شود. علاوه بر این، علائم التهاب مجاری ادرار در مردان و زنان ممکن است متفاوت باشند. برخی از علائم شایع التهاب مجاری ادرار در مردان و زنان عبارتند از:

• مشکل در دفع ادرار ناشی از احساس سوزش یا درد در هنگام ادرار کردن (به این حالت دیس اوریا اطلاق می‌شود).
• تکرر ادرار (تکرر ادرار) در طول روز، با فواصل کوتاه در بین دفعات تخلیه ادرار.
• احساس نیاز مداوم به دفع ادرار.
• ترشح از ناحیه تناسلی.
• مقاربت دردناک
• خارش در ناحیه مقعد
• تورم در غدد لنفاوی ناحیه کشاله ران.
• نیاز مبرم به دفع مدفوع از روده (نیاز مداوم به تخلیه حتی پس از دفع مدفوع).
• زخم‌های هرپتیک در ناحیه تناسلی.

علی‌رغم علائم مختلف، افزایش دفعات ادرار خود به خود معمولاً نشان‌دهنده عفونت در مثانه یا غده پروستات است. وقتی عفونت به مجاری ادراری محدود می‌شود، این تکرر ادرار غیر معمول است.

التهاب مجاری ادرار در مردان

برخی از علائم و نشانه‌های التهاب مجاری ادرار مختص مردان عبارتند از:

• خارش آلت تناسلی.
• تورم در نوک آلت تناسلی.
• ترشح غیر ارادی از منفذ آلت تناسلی (پیشابراه).
• انزال دردناک
• خون در منی (که تحت عنوان هماتوسپرمی نیز شناخته می‌شود) یا خون در ادرار (که تحت عنوان هماچوری نیز شناخته می‌شود).
• تورم دردناک در کیسه بیضه (معمولاً در یک طرف).

التهاب مجاری ادرار در زنان 

برخی از علائم و نشانه‌های التهاب مجاری ادرار مختص زنان عبارتند از:

• احساس خارش در فرج یا واژن.
• ترشحات غیر طبیعی از واژن.
• دوره‌های غیر طبیعی خونریزی بین عادات ماهیانه.
• تب و لرز.
• فرج متورم.
• درد در ناحیه تحتانی شکم یا ناحیه لگن.
• خونریزی شدید قاعدگی

قاعدگی ممکن است این علائم را در زنان تشدید کند.

تشخیص التهاب مجاری ادرار

تشخیص التهاب مجاری ادرار بر اساس جمع‌آوری ادرار و ترشحات پیشابراه جهت سیتولوژی و آنالیز کشت است. جهت تشخیص التهاب مجاری ادرار هم ظاهر نمونه‌ها و هم آنالیز میکروسکوپی ادرار یا ترشحات بررسی می‌شوند. التهاب مجاری ادرار سوزاکی و غیر سوزاکی را می‌توان از طریق سیتولوژی و آنالیز کشت تأیید کرد. سایر آزمایش‌ها ممکن است شامل شمارش کامل خون و تکثیر اسید نوکلئیک برای تشخیص سوزاک یا کلامیدیا باشد. سونوگرافی لگن و آزمایش‌های بارداری در زنان نیز ممکن است انجام شوند.

درمان التهاب مجاری ادرار

درمان التهاب مجاری ادرار با مراجعات پزشکی منظم در طول عمر شروع می‌شود. این مراجعات به متخصصین اجازه می‌دهد تا آزمایش‌های غربالگری اولیه را انجام دهند و همچنین به پزشک فرصت می‌دهد تا علائم و خطرات مرتبط با التهاب مجاری ادرار را به سرعت ارزیابی و تشخیص دهد.

التهاب مجاری ادرار ممکن است ناشی از صدمات یا تحریک باشد و با پرهیز از آسیب بیشتر یا مواجهه با مواد محرک می‌تواند بهبود یابد. درمان عفونت‌های مجاری ادرار اغلب با استفاده از آنتی‌بیوتیک صورت می‌گیرد و در صورت وجود بیماری‌های مقاربتی در شریک زندگی، همزمان درمان آنها نیز ضروری است. در طول درمان، از روابط جنسی خودداری کنید تا از عفونت مجدد جلوگیری شود.

درمان‌های متداول التهاب مجاری ادرار شامل موارد زیر است:

• تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها مانند آزیترومایسین (زیتروماکس)، داکسی سایکلین (ویبرامایسین)، اریترومایسین، لووفلوکساسین (لواکین)، مترونیدازول (فلاگیل)، افلوکساسین (فلوکسین)، پنی سیلین V و تینیدازول (تینداماکس) برای درمان عفونت‌های مرتبط.
• پرهیز از صدمات یا عوامل محرک.
• تجویز مسکن‌های غیر معتادزا مانند استامینوفن (تیلنول)، ایبوپروفن (موترین، ادویل)، ناپروسین (ناپروکسن، آلو)، یا ایندومتاسین (ایندوسین) برای کاهش درد.
• فنازوپیریدین (پیریدیوم) نیز یک مسکن خاص است که برای درد مجاری ادراری تجویز می‌شود.

عوارض احتمالی التهاب مجاری ادرار

عوارض التهاب مجاری ادراری که درمان نشده است می‌توانند جدی باشند و حتی در برخی موارد منجر به مرگ خواهند شد. با پیروی از برنامه درمانی که با همکاری پزشک بر اساس نیازهای شما طراحی شده است می‌توانید به کاهش خطر ابتلا به عوارض جدی کمک کنید. عوارض التهاب مجاری ادرار عبارتند از:

• درد مزمن لگن
• اپیدیدیمیت(التهاب مجاری اپیدیدیم)
• ناباروری
• بیماری التهابی لگن(PID، عفونت اندام‌های تناسلی زنان)
• انتقال عفونت حاملگی به نوزاد
• پروکتیت
• پروستاتیت(التهاب و عفونت پروستات)
• سندرم ریتر(التهاب مفاصل و چشم)
• گسترش عفونت(اندوکاردیت، مننژیت، سپسیس)
• ایجاد اسکار و باریک شدن مجاری ادراری