فهرست موضوعات
تاریخ 25 آبان 1402
گاهی اوقات مواد معدنی در مثانه جمع می‌شود، رسوب می‌کند و سنگ‌های کوچکی را تشکیل می‌دهد، در این حالت با مشکل سنگ مثانه روبرو هستیم. سنگ مثانه عارضه ناراحت کننده‌ای است که بیشتر در میان آقایان مسن مشاهده می‌شود، خوشبختانه روش‌های متعددی برای درمان آن وجود دارد. در مقاله حاضر به بررسی چگونگی تشکیل شدن سنگ مثانه می‌پردازیم و علائم، روش‌های درمان و راه‌های کاهش دادن احتمال ایجاد سنگ مثانه را نیز توضیح می‌دهیم.
اگر چه بعضی موارد سنگ مثانه با هیچگونه علائمی همراه نیست، با این حال اگر سنگ از مثانه خارج نشود، ممکن است عوارض متعددی بروز یابد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- اختلال مزمن در عملکرد مثانه: بیمار گاهی با مشکل تکرر ادرار روبرو می‌شود که دردناک و ناراحت کننده نیز هست. به علاوه سنگ مثانه گاهی راه خروج ادرار از بدن را کاملاً مسدود می‌کند.
- عفونت‌های مجاری ادراری: بیمار با عفونت‌های مکرر روبرو می‌شود.
با مراجعه زودهنگام به متخصص اورولوژی می‌توانید از بروز سایر مشکلات جلوگیری نمایید. پل ارتباطی ما با شما شماره تماس 02188343444 می‌باشد.
سنگ مثانه چیست؟
سنگ مثانه یا سیستولیت ناشی از تجمع مواد معدنی در داخل مثانه است. این مواد در صورتی که مثانه به طور کامل پس از ادرار کردن تخلیه نشود، در مثانه جمع می‌شوند. این وضعیت باعث افزایش تدریجی غلظت ادرار باقیمانده و تشکیل کریستال‌های معدنی می‌شود. برخی از این سنگ‌ها بسیار کوچک هستند و به راحتی با ادرار از بدن خارج می‌شوند، اما برخی دیگر در دیواره مثانه یا حالب گیر می‌افتند. سنگ‌های گیر افتاده به مرور زمان کریستال‌های معدنی بیشتری را جذب می‌کنند و اندازه آنها افزایش می‌یابد. ممکن است سنگ‌ها مدتی در مثانه باقی بمانند و علائمی ایجاد نکنند. این سنگ‌ها معمولاً به طور اتفاقی در زمان انجام رادیولوژی شناسایی می‌شوند. سنگ مثانه بزرگ باید توسط متخصص از مثانه خارج شود.
گاهی اوقات یک سنگ و گاهی گروهی از سنگ‌ها تشکیل می‌شوند. شکل سنگ‌ها ممکن است متفاوت باشد؛ برخی از آنها تقریباً کروی هستند و برخی دیگر شکل نامنظم دارند. اندازه سنگ‌ها نیز متنوع است و برخی از آنها بسیار کوچک هستند که با چشم غیرمسلح قابل رؤیت نیستند، در حالی که برخی دیگر اندازه قابل توجه و بسیار بزرگی دارند.
علائم سنگ مثانه
ممکن است بیمار به محض ایجاد شدن سنگ مثانه با علائم روبرو نشود. اما اگر سنگ مثانه را تحریک کند، علائمی به شرح زیر بروز می‌یابد:
- ناراحتی یا درد در آلت تناسلی آقایان
- تکرر ادرار یا دشواری در شروع ادرار کردن
- جریان ادرار دیرتر از حد معمول از بدن خارج می‌شود.
- احساس درد در ناحیه پایین شکم
- درد و سوزش هنگام ادرار
- وجود خون در ادرار
- تیره رنگ بودن و عدم شفافیت ادرار
علت‌ها
اگر ادرار پس از دفع در مثانه باقی بماند، سنگ مثانه ایجاد می‌شود. باقی ماندن ادرار در مثانه غالباً پی‌آمد ابتلا به بیماری دیگری است که اجازه نمی‌دهد مثانه کامل تخلیه شود.
بیماری‌های زیر از تخلیه کامل مثانه جلوگیری می‌کند:
- مثانه عصبی (نوروژنیک): اگر عصب‌های بین مثانه و سیستم عصبی بنا به دلایلی چون سکته مغزی یا صدمه دیدن نخاع آسیب ببیند، مثانه به طور کامل تخلیه نمی‌شود.
- بزرگ شدن پروستات: پروستات بزرگ شده به میزراه فشار می‌آورد و جریان ادرار را مختل می‌کند. در نتیجه مقداری از ادرار در مثانه باقی می‌ماند.
- وسایل پزشکی: سنگ مثانه گاهی نتیجه استفاده از سوند یا دیگر وسایل پزشکی است که وارد مثانه می‌شوند.
- التهاب مثانه: عفونت مجرای ادرار یا پرتودرمانی به بزرگ شدن مثانه می‌انجامد.
- سنگ کلیه: سنگ کلیه گاهی در حالب رو به پایین حرکت می‌کند و اگر بزرگتر از آن باشد که به طور طبیعی دفع شود، در مثانه باقی می‌ماند و موجب انسداد می‌شود. سنگ کلیه شایع‌تر از سنگ مثانه است.
- دیورتیکول مثانه: کیسه‌هایی در مثانه تشکیل می‌شود که اگر بیش از حد بزرگ شود، ادرار را نگه می‌دارد و از تخلیه کامل مثانه جلوگیری می‌کند.
- سیستوسل: دیواره مثانه برخی بانوان ضعیف می‌شود و به سمت واژن بیرون می‌زند. این افتادگی بر جریان خروجی ادرار از مثانه نیز اثر می‌گذارد.
عوامل خطر
مهم‌ترین عامل‌های خطری که احتمال تشکیل سنگ مثانه را افزایش می‌دهد عبارت‌اند از:
- سن و جنسیت: سنگ مثانه در میان آقایان به ویژه در سنین بالا شایع‌تر است.
- فلج: آسیب دیدن جدی نخاع و از دست دادن کنترل عضلانی در ناحیه لگن باعث می‌شود بیمار نتواند مثانه را کاملاً تخلیه کند.
- انسداد خروجی مثانه: هر عارضه‌ای که مانع خارج شدن ادرار از مثانه بشود. علل متفاوتی برای مسدود شدن مثانه وجود دارد که شایع‌ترین آنها بزرگ شدن پروستات است.
- جراحی بزرگ کردن مثانه: یکی از عوارض این جراحی که با هدف درمان بی‌اختیاری ادرار بانوان انجام می‌شود، سنگ مثانه است.
آزمایش‌ها و تشخیص
متخصصین برای تشخیص سنگ مثانه از آزمایش‌های متعددی از قبیل موارد زیر بهره می‌گیرند:
- معاینه: متخصص با دست گذاشتن روی پایین شکم متوجه بزرگ شدن مثانه می‌شود. ممکن است متخصص راست روده (رکتوم) را نیز معاینه کند تا بزرگ شدن پروستات را بررسی کند.
- آزمایش ادرار: نمونه‌ای از ادرار بیمار برای بررسی وجود خون، باکتری و مواد معدنی متبلور شده در ادرار آزمایش و تجزیه می‌شود.
- سی تی اسکن (نقطع نگاری رایانه‌ای): در این روش تصویربرداری چندین تصویر رادیولوژی با هم تلفیق می‌شود تا تصویری دقیق از اندام‌های داخلی به دست آید.
- سونوگرافی: این روش امواج مافوق صوت به بدن تابانده می‌شود، این امواج به اندام‌های داخلی بدن برخورد می‌کند. با ثبت این بازتاب‌ها تصاویر سونوگرافی به دست می‌آید.
- رادیولوژی: تمام گونه‌های سنگ مثانه در رادیولوژی دیده نمی‌شود.
- پیلوگرام داخل وریدی: مایع مخصوصی در سیاهرگ‌ها تزریق می‌شود که به سمت کلیه و مثانه حرکت می‌کند. عکس رادیولوژی در طول این عمل گرفته می‌شود تا سنگ کلیه احتمالی مشخص شود.
درمان سنگ مثانه
اگر سنگ مثانه در زمان کوچک بودن تشخیص داده شود، انتظار می‌رود با افزایش مصرف آب به طور طبیعی از بدن دفع شود. اما اگر سنگ مثانه بزرگتر از آن باشد که همراه با ادرار دفع شود، سنگ‌شکنی یا جراحی خارج کردن سنگ از مثانه برای درمان بیمار انجام می‌شود.
خرد کردن سنگ مثانه
یک متخصص برای انجام عملیاتی به نام سیستولیتولاپاکسی یا سنگ‌شکنی لوله ظریفی، که دارای یک دوربین در انتهای آن است، وارد میزراه می‌شود. میزراه یا پیشابراه، یک مجرایی است که در سر آلت یا بالای واژن قرار دارد. پزشک قادر است سنگ را از درون لوله ببیند و آن را خرد کند.
جراحی خارج کردن سنگ
اگر سنگ بزرگتر از آن باشد که بتوان آن را به روش سیستولیتولاپاکسی خرد و خارج کرد، جراحی برای خارج کردن سنگ انجام می‌شود. جراح برشی را در شکم ایجاد می‌کند تا به مثانه دسرسی داشته باشد و بتواند سنگ را خارج کند. ازآنجایی که پس از هر عمل جراحی احتمال بروز عوارض وجود دارد، متخصصان همواره ابتدا سنگ‌شکن را امتحان می‌کنند.
پیشگیری از سنگ مثانه
تشکیل سنگ مثانه یک بیماری پیچیده است که ممکن است به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود. برای پیشگیری از آن، روش خاصی وجود ندارد، اما بهتر است به محض روبرو شدن با هر گونه علائم غیرعادی ادراری، مانند درد هنگام ادرار کردن، تغییر رنگ ادرار یا وجود خون در ادرار، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. همچنین نوشیدن مایعات فراوان می‌تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ مثانه کمک کند.
در برخی بیماران، عفونت مجرای ادرار باعث می‌شود که ادرار پس از تلاش برای تخلیه مثانه در مثانه باقی بماند. در این حالت، توصیه می‌شود که بیمار مثانه را ده تا بیست ثانیه پس از نوبت اول مجدداً تخلیه کند. این روش به نام “تخلیه مضاعف” شناخته می‌شود و می‌تواند از ایجاد سنگ مثانه جلوگیری کند. برخی پژوهشگران معتقدند که اگر بیمار دچار مشکل بزرگ شدن پروستات هنگام ادرار کردن باشد، بهتر است بنشیند تا بتواند مثانه را بهتر تخلیه کند و به این ترتیب فرایند تشکیل سنگ مثانه کندتر یا حتی متوقف شود.
