فهرست موضوعات
تاریخ 15 نوامبر 2023
با وجود اینکه بچه‌دار شدن برای بسیاری از زوج‌ها تجربه‌ای طبیعی و ساده است، اما برخی زوج‌ها دچار مشکل ناباروری می‌شوند. معمولاً ناباروری در مردان به میزان و کیفیت اسپرم آن‌ها مرتبط است. اگر میزان و یا کیفیت اسپرم یک مرد پایین باشد، ممکن است با مشکلات بچه‌دار شدن مواجه شود و حتی بعضی اوقات منجر به عقیمی می‌شود. تشخیص ناباروری زن و مرد معمولاً پس از انجام آزمایش‌های مختلف انجام می‌شود. بر اساس تحقیقات انجام‌شده، انواع مختلف ناباروری در مردان وجود دارد که در این مقاله به معرفی علل، عوامل و انواع نازایی در مردان خواهیم پرداخت.
تشخیص ناباروری در مردان یکی از سخت‌ترین و چالش برانگیزترین تشخیصات پزشکی است. عدم توانایی پدر شدن برای یک مرد به منزله شکست سخت در یکی از اولویت‌های اصلی زندگی او است. خوشبختانه پیشرفت در عرصه پزشکی موجب شده تا مشکل نازایی مردان قابل درمان شود. برای بررسی دقیق و تشخیص علت ناباروری برای درمان به هنگام لازم است به متخصص اورولوژی مراجعه نمایید. جهت دریافت مشاوره و یا رزرو نوبت در کلینیک تخصصی اورولوژی دکتر اسلامی می‌توانید با ما تماس حاصل فرمایید.
علل ناباروری مردان
ناباروری در مردان ممکن است ناشی ازعلت‌های مختلف باشد. برخی علل نازایی در مردان شامل:
مشکلات تولید اسپرم
عوامل مختلفی که تولید اسپرم مردان را با مشکل مواجه می‌کنند عبارتند از:
- علل کروموزومی یا ژنتیکی
- آلت نهفته (عدم نزول بیضه در تولد)
- عفونت
- پیچ‌خوردگی بیضه (پیچ‌خوردگی بیضه در کیسه بیضه)
- واریکوسل ( واریس بیضه)
- داروها و مواد شیمیایی
- آسیب ناشی از تابش اشعه
- علل ناشناخته
- فتق
انسداد لوله انتقال اسپرم
لوله‌های مختلفی در بدن مردان نقش انتقال اسپرم را به‌عهده دارند. انسداد لوله منی ممکن است در اثر عوامل مختلفی بوجود آید. عوامل متعددی که موجب انسداد لوله منی می‌شوند شامل:
- عفونت
- مشکلات مرتبط با پروستات
- عدم وجود وازدفرنس
- وازکتومی
انسداد لوله منی می‌تواند در بیضه، لوله تخلیه بیضه، اپیدیدیم، وازدفرانس، نزدیک مجاری انزال و مجاری ادرار نیز رخ دهد.
مشکلات جنسی ( مشکلات نعوظ و انزال)
عوامل مختلفی که موجب مشکلات جنسی می‌شوند عبارتند از:
- انزال زودرس و معکوس
- عدم انزال
- اختلال نعوظ
- آسیب نخاع
- جراحی پروستات
- آسیب اعصاب
- مصرف برخی داروها
- سابقه بیماری مقاربتی
مشکلات هورمونی
ناباروری در مردان ممکن است ناشی از اختلال بیضه‌ها و یا بهم ریختن سیستم هورمون‌ها باشد. ورم بیضه یکی از بیماری‌هایی است که ناشی از اختلال سیستم هورموونی در مردان است. عوامل موثر در مشکلات هورمونی عبارتند از:
- تومورهای هیپوفیز
- کمبود مادرزادی هورمون‌های LH و FSH (مشکل هیپوفیز از بدو تولد)
- مصرف نادرست داروی استروئید آنابولیک
علائم
در اکثر موارد ناباروری مردان علائم مشخصی ندارد، مقاربت، نعوظ و انزال معمولا بدون مشکل صورت می‌گیرد و مقدار و ظاهر اسپرم معمولا به چشم غیرمسلح طبیعی به‌نظر می‌رسد. در چنین حالتی تنها راه تشخیص نازایی در مردان، آزمایشات پزشکی است.
آنتی بادی اسپرم
آنتی‌بادی‌های ضد اسپرم، سلول‌های سیستم ایمنی هستند که به اشتباه اسپرم را به‌عنوان مهاجم مضر شناسایی کرده و آن را از بین می‌برند. عوامل مختلفی که موجب تولید آنتی‌بادی اسپرم‌ها می‌شوند عبارتند از:
- وازکتومی
- آسیب و یا عفونت در اپیدیدیم
- علت ناشناخته
ناباروری در مردان تا چه اندازه رایج است؟
ناباروری یک مشکل گسترده و شایع است. تقریبا یکی از هر 5 زوج، مشکل ناباروری را تجربه می‌کند. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که یکی از هر 20 مرد به دلیل تولید کم اسپرم دچار مشکل نازایی است و یکی از هر 100 مرد کلاً قادر به تولید اسپرم نیست.
تشخیص
کارشناسان معمولا با روش‌های متفاوتی مشکل باروری مردان را تشخیص می‌دهند. برخی از آزمایش‌های مورد نیاز برای تشخیص ناباروری و نازایی در مردان شامل:
- آزمایش اسپرم و منی: برای این‌کار در یک اتاق خصوصی از منی بیمار نمونه‌برداری می‌شود. بعد از نمونه‌گیری، کارشناسان تعداد اسپرم، شکل، جنبش و سایر متغییرها را ارزیابی می‌کنند. معمولا هرچه تعداد اسپرم بیشتر باشد شانس باروری در مرد زیاد است البته ناگفته نماند که استثنائاتی نیز وجود دارند. به‌عنوان مثال گاهی برخی از مردان با تعداد اسپرم کم و غیرطبیعی دارای قدرت باروری هستند. تقریبا 15% از مردان نابارور دارای میزان اسپرم و منی طبیعی هستند. نکته جالب این است که عدم وجود اسپرم در منی (بیماری به‌نام آزواسپرمی ) می‌تواند به دلایل مختلفی مانند انسداد لوله حامل اسپرم صورت گیرد.
- معاینه فیزیکی: معاینه دقیق آلت تناسلی می‌تواند به تشخیص واریکوسل و مشکلات هورمونی کمک کند. این کار معمولا توسط متخصص اورولوژی صورت می‌گیرد.
- ارزیابی هورمون: تستوسترون و هورمون‌های متعدد دیگر که در مغز ساخته می‌شوند مسئولیت کنترل تولید اسپرم را برعهده دارند. اما بهتر است بدانیم که 97% از مشکلات ناباروری، به‌دلایل دیگری غیر از هورومون‌ها مرتبط است.
- بیوپسی یا نمونه برداری بافتی: این مورد معمولا در مردانی که منی آن‌ها فاقد اسپرم است و یا میزان تولید اسپرم آن‌ها خیلی کم است انجام می‌شود. از طریق بیوپسی سوزنی بیضه می‌توان تشخیص داد که آیا یک مرد قادر است اسپرم سالم تولید کند یا خیر. وجود اسپرم فراوان در بیضه‌ها حاکی از آن است که مشکل نازایی به‌احتمال زیاد به موارد دیگر مرتبط است.
- آزمایش ژنتیک: از طریق آزمایش ژنتیک می‌توان موانع ناباروری و مشکلات مرتبط با اسپرم‌ها را تشخیص داد. کارشناسان معمولا نظرات مختلفی در خصوص زمان انجام آزمایش ژنتیک دارند.
درمان
در این قسمت به معرفی برخی از درمان‌های نازایی در مردان می‌پردازیم:
- واریکوسل از طریق جراحی قابل درمان است. در طی این جراحی رگ‌های غیرطبیعی مسدود می‌شوند. به‌نظر می‌رسد که این امر موجب بهبود قابل توجهی در نازایی مردان می‌شود. البته برخی مطالعات با این موضوع موافق نیستند.
- اختلالات هورمونی گاهی با جراحی و یا دارو قابل درمان هستند.
- انسداد در لوله حامل اسپرم گاهی‌اوقات با جراحی برطرف و درمان می‌شود.
در گذشته وقتی با انجام مراحل فوق نتیجه‌ای در باروری یک مرد حاصل نمی‌شد چنین تصور می‌شد که مرد بر همیشگی نابارور است. اما امروزه با کمک روش‌های کمک باروری (ARTs) که شامل گزینه‌های درمانی قدرتمندی هستند مشکلی ناباروری قابل درمان است. از طریق درمان‌های ناباروری که با تکنولوژی بالا صورت گرفته و بسیار پرهزینه هستند، لقاح به‌صورت مصنوعی انجام می‌شود. در روش‌های کمک باروری امکان لقاح و باروری برای مردانی که میزان تولید اسپرم آن‌ها بسیار کم بوده و یا دارای اسپرم غیرطبیعی هستند نیز امکان‌پذیر است.
برای شروع کار ابتدا باید اسپرم از منی و یا از طریق سوزن از بیضه‌ها جمع‌آوری شود. بعد از آماده شدن طبق فرایند خاص در اختیار تخمک‌ها قرار می‌گیرند. این کار با کمک روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد:
- تلقیح داخل رحمی در زمان تخمک‌گذاری: در این روش اسپرم به‌طور مستقیم داخل رحم تزریق می‌شود. برای لقاح داخل رحمی، در ابتدا باید با مصرف دارو میزان تولید تخمک در زن را افزایش داد تا لقاح با موفقیت صورت گیرد.
- لقاح آزمایشگاهی اسپرم (آی وی افIVF): در این حالت اسپرم‌ها با تخمک‌های جمع‌آوری شده از زنان در لوله آزمایشگاهی مخصوص (معمولا لوله پلاستیکی) ترکیب می‌شوند. در مرحله بعد تخمک‌های باورشده داخل رحم قرار می‌گیرند. در لقاح آزمایشگاهی نیاز به مقداری اسپرم زنده است.
- تزریق اسپرم داخل تخمک (آی سی ای آیICSI): در این روش یک اسپرم از طریق سوزن کوچک به داخل تخمک تزریق می‌شود. سپس تخمک بارورشده داخل رحم زن قرار می‌گیرد. تزریق اسپرم داخل تخمک درمواقعی که میزان اسپرم بسیار کم و یا اسپرم غیرطبیعی است نیز قابل اجرا است.
قابل ذکر است که ترکیب روش‌های کمک باروری 40 تا 50 درصد شانس باروری را در زوجین افزایش می‌دهد.
پیشگیری
- حفظ سلامت روابط جنسی: برخی از بیماری‌های منتقله جنسی مانند کلامیدیا و گونوره می‌توانند باعث بروز زخم و مانع از انتقال اسپرم شوند. بهتر است که مردان در هنگام روابط جنسی از کاندوم استفاده کنند.
- اجتناب از مصرف الکل و مواد مخدر: مصرف الکل و هر نوع مواد مخدر می‌تواند میزان تولید و حرکت اسپرم را تحت تأثیر قرار داده و ممکن است باعث ناباروری مردان شود. مصرف سیگار و حتی تنفس دود سیگار نیز ممکن است باعث نازایی در مردان شود. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف استروئیدهای آنابولیک می‌تواند باعث آتروفی بیضه، کاهش میزان اسپرم و حتی نازایی و عقیمی در مردان شود.
- آگاه بودن از تاثیرات آفت‌کش‌ها و مواد شیمیایی: قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و آفت‌کش به‌طور مکرر می‌تواند تاثیرات مشابه هومون زنانه را در مردان ایجاد کرده و موجب کاهش میزان اسپرم شود. رنگ‌های حاوی سرب، جیوه، بورون و سایر مواد سمی ممکن است تولید اسپرم را کاهش دهد. تابش اشعه نیز از عوامل مختل کننده تولید اسپرم هستند. سایر اقدامات پیشگیری روزانه که به نازایی مردان کمک می‌کند شامل اجتناب از دوش آب گرم، سونا و جکوزی است.
- کنترل ورزش و رژیم غذایی: از موارد دیگر پیشگیری نازایی در مردان می‌توان به رژیم غذایی سالم و مصرف مولتی ویتامین اشاره کرد. اگر همسر شما عادت به انجام حرکات ورزشی سنگین دارد از او بخواهید ورزش خود را کنترل و کمتر کند چراکه طبق تحقیقات به‌عمل آمده انجام زیاد ورزش نیز موجب کاهش تولید اسپرم شود. وزن زیاد و چاقی مفرط موجب تغییرات هورمونی و درنتیجه کاهش تولید اسپرم و حرکت آن می‌شود.
