تغییر رنگ طبیعی ادرار نشانه چیست؟ علل و درمان

تاریخ 25 آبان 1402

رنگ ادرار معمولی از زرد کم رنگ تا زرد پررنگ متغیر است و این تفاوت رنگ به دلیل وجود یک ماده رنگی به نام اوروکروم یا رنگ اوره و غلظت ادرار است. این ماده رنگی و ترکیبات موجود در برخی غذاها و داروها ممکن است باعث تغییر رنگ ادرار شوند. رنگ غیرعادی ادرار ممکن است نشانه‌ای از بیماری باشد. به عنوان مثال، ادرار قرمز و قهوه‌ای پررنگ، نشان دهنده پورفیری است که یک نوع اختلال نادر و ارثی در گلبول‌های قرمز است.

دلایل تغییر رنگ ادرار

---

تغییر رنگ ادرار اغلب ناشی از داروها، غذاهای خاص یا رنگ‌های غذایی است. در برخی موارد، تغییرات رنگ ادرار ممکن است ناشی از مشکلات پزشکی خاص باشد.

ادرار قرمز یا صورتی

ادرار قرمز علیرغم ظاهر هشدار دهنده‌ای که دارد اما همیشه نشان دهنده‌ی یک مشکل جدی نیست. ادرار قرمز یا صورتی ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:

• خون: عواملی که باعث ادرار خونی می‌شوند شامل عفونت‌های مجاری ادراری، ورم پروستات، تومورهای سرطانی و غیرسرطانی، دویدن مسافت‌های طولانی و سنگ‌های کلیه و مثانه می‌باشد.
• غذاها: ریواس، توت سیاه و چغندر رنگ ادرار را به صورتی یا قرمز تغییر می‌دهند.
• داروها: ریفامپین (ریفادین، ریماکتان) آنتی بیوتیکی است که معمولا برای درمان بیماری سل استفاده شده و رنگ ادرار را به نارنجی مایل به قرمز تغییر می‌دهد. داروی دیگری بنام فنازوپیریدین (پیریدیم) که باعث رفع ناراحتی‌های مجاری ادراری شده و ضد یبوست (دارای گیاه سنا) است نیز همین تاثیر را داشته و رنگ ادرار را به نارنجی مایل به قرمز تغییر می‌دهد.
• داروها: داروهایی که می‌توانند رنگ ادرار را به نارنجی تغییر دهند شامل ریفامپین، سولفاسالازین یا آزولفیدین (دارویی ضد التهابی )، فنازوپیریدین یا پیریدیوم (دارویی برای رفع درد ناشی از عفونت یا تحریك مجاری ادرار)، برخی از داروهای ضد یبوست و شیمی درمانی هستند.

ادرار نارنجی

ادرار نارنجی ممکن است به دلیل شرایط پزشکی بوجود آید. در برخی موارد، ادرار نارنجی نشان می‌دهد که شما مشکل کبد یا مجرای صفراوی خود دارید، مخصوصا اگر دارای مدفوع کم رنگ نیز باشید. ادرار نارنجی ممکن است در اثر کم آبی نیز ایجاد شود که این خود باعث غلظت ادرار و پررنگتر شدن آن می‌شود.

ادرار سبز یا آبی

ادرار سبز یا آبی به دلایل زیر ایجاد می‌شود:

• رنگ‌های خوراکی: برخی از غذاهایی که کمی رنگ خوراکی دارند رنگ ادرار را به رنگ سبز تغییر می‌دهند. رنگ‌های استفاده شده در برخی از آزمایش‌های کبد و مثانه نیز رنگ ادرار را آبی می‌کنند.
• داروها: برخی از داروها باعث ادرار آبی یا سبز می‌شوند. این داروها شامل آمیتریپتیلین، ایندومتاسین (اندوسین) و پروپوفول (دیپریوان) هستند.
• شرایط پزشکی: هیپرکلسمی خوش خیم که یک اختلال ارثی نادر است و گاهی سندرم پوشک آبی نیز ( زیرا کودکانی که چنین اختلالی دارند دارای ادرار آبی هستند) نامیده می‌شود نیز رنگ ادرار را به سبز یا آبی تغییر می‌دهد. گاهی عفونت‌های مجاری ادراری که در اثر باکتری سودوموناس (باکتری گرم منفی) ایجاد می‌شوند نیز رنگ ادرار را سبز می‌کنند.

 ادرار قهوه‌ای یا ادرار نوشابه‌ای رنگ

ادرار قهوه‌ای به دلایل زیر ایجاد می‌شود:

• غذا: خوردن مقدار زیادی از لوبیا، ریواس یا آلوئه‌ورا منجر به ادرار قهوه‌ای رنگ می‌شود.
• داروها: برخی از داروها، از جمله داروهای ضد مالاریا، کلروکین و پریماكین، آنتی بیوتیك مترونیدازول (فلاجیل) و نیتروفورانتوئین، ملین‌های حاوی كاسكارا یا سننا و متكاربامول که آرامبخش عضله است، باعث تیزه شدن رنگ ادرار می‌شوند.
• شرایط پزشکی: برخی از اختلالات کلیه و کبد نیز مانند عفونت‌های دستگاه ادراری می‌توانند رنگ ادرار را به رنگ قهوه‌ای تغییر دهند.
• ورزش بیش از حد: آسیب‌هایی که در اثر ورزش بیش از اندازه به ماهیچه‌ها وارد می‌شود نیز ممکن است منجر به ادرار صورتی یا قهوه‌ای و آسیب رسیدن به کلیه گردد.

ادرار تیره و مات

وجود سنگ‌های کلیه و عفونت‌های دستگاه ادراری باعث می‌شود که ادرار تیره و مات شود.

علائم تغییر رنگ ادرار

---

رنگ ادرار به مقدار مایعاتی که روزانه مصرف می‌شود، وابسته است و ممکن است به طور طبیعی تغییر کند. مصرف مایعات باعث رقیق شدن ماده‌ی زردرنگ موجود در ادرار می‌شود، که در نتیجه، هر چه بیشتر مایعات مصرف شود، رنگ ادرار روشن‌تر می‌شود. از سوی دیگر، کمبود مایعات باعث افزایش غلظت ماده‌ی زردرنگ و تیرگی رنگ ادرار می‌شود. می‌توان گفت کم آبی شدید می‌تواند باعث تولید ادرار زرد رنگ شود. اما گاهی اوقات، رنگ ادرار با آنچه معمولاً به عنوان رنگ طبیعی آن در نظر گرفته می‌شود، متفاوت است. در این موارد، رنگ ادرار ممکن است قرمز، آبی، سبز، قهوه‌ای تیره یا حتی سفید مات باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

---

اگر علائم زیر را دارید باید به توصیه‌های پزشکی توجه کنید:

• وجود خون در ادرار: ادرار خونی در عفونت‌های مجاری ادراری و در سنگ‌های کلیه رایج است. معمولا این بیماری‌ها هر دو باعث ایجاد درد می‌شوند. وجود خون بدون درد ممکن است نشان دهنده‌ی مشکل جدی‌تری مانند سرطان باشد.
• ادرار تیره یا نارنجی: اگر ادرارتان تیره یا نارنجی است، مخصوصا اگر چشم‌ها و پوستتان نیز زرد و مدفوعتان به رنگ روشن است احتمالا دچار اختلال کبدی هستید.

احتمالا پزشک یا فردی که مسئول مراقبهای بهداشتی است سوالاتی از قبیل سوالات زیر از شما می‌پرسد:

• ادرار شما چه رنگی است؟
• آیا در ادرارتان خون یا لخته خون می‌بینید؟
• اولین بار چه زمانی متوجه رنگ غیر طبیعی ادرارتان شدید؟
• آیا رنگ ادرارتان همیشه این طور است یا گاهی اوقات؟
• آیا متوجه بوی غیر طبیعی در ادرارتان شده‌اید؟
• آیا دفعات دفع ادرارتان نسبت به قبل افزایش یا کاهش داشته است؟
• آیا هنگام دفع ادرار احساس سوزش دارید؟
• چه علائم دیگری دارید؟
• آیا اشتهایتان تغییر کرده است؟
• آیا نسبت به قبل کمتر تشنه می‌شوید یا بیشتر؟
• آیا قبلا بیماری مجاری ادراری داشته‌اید؟
• آیا به چیزی حساسیت دارید؟
• چه داروهایی استفاده می‌کنید؟

تشخیص

---

ممکن است پزشک علاوه بر  بررسی سوابق پزشکی و انجام آزمایشه‌ای فیزیکی، انجام چند آزمایش را نیز برای تشخیص بیماری توصیه کند، از جمله:

• تجزیه شیمیایی ادرار: پزشک آزمایش ادرار را بررسی می‌کند تا از وجود سلول‌های قرمز خون، پروتئین بالا، و مواد معدنی موجود در ادرار که نشان دهنده‌ی مشکلات مجاری ادراری یا کلیه هستند اطمینان حاصل کند. همچنین نمونه‌ای از ادرارتان برای بررسی باکتری که عامل ایجاد عفونت هستند، فرستاده می‌شود.
• آزمایش خون: آزمایش خون سطح کراتینین و نیتروژن اوره‌ی خون، مواد زائدی که هنگام آسیب به کلیه و عدم انجام صحیح عمل فیلترینگ در جریان خون بوجود می‌آید، را نشان می‌دهند. همچنین پزشک یک نمونه خون را برای آگاهی از سطح آنزیم‌های کبدی و شرایطی نظیر دیابت بررسی می‌کند.

درمان

---

تغییر رنگ ادرار همیشه نشانه‌ی بیماری نیست. به عنوان مثال، مصرف مواد غذایی مانند چغندر و ریواس می‌تواند باعث تغییر رنگ ادرار شود. در این موارد، نیازی به نگرانی نیست و می‌توانید به طور طبیعی ادامه دهید. اما در صورتی که با درد در هر قسمتی از بدن یا درد کلیه و … همراه باشد، نیاز است به پزشک مراجعه کنید.

تغییر رنگ ادرار درمان خاصی ندارد و درمان بستگی به علت آن دارد. پزشک بیشتر بر روی علائم نشان‌دهنده‌ی بیماری‌های جدی مانند هپاتیت تمرکز می‌کند و بر اساس آن بیماری، دارو تجویز می‌کند. به عنوان مثال، اگر بدن شما کم آب است، ادرار شما غلیظ‌‌‌تر و تیره‌تر می‌شود. در این صورت، روزانه مقدار زیادی آب بنوشید تا بدن شما کم آب نشود و سالم بمانید.

چه کاری می‌توانید انجام دهید؟

---

• محدودیت‌های قبل از قرار ملاقات را بدانید. در هنگام ملاقات با پزشک از او بپرسید آیا باید از قبل کاری انجام دهید تا برای آزمایش‌های تشخیصی معمول آماده شوید؟
• هر گونه علائمی که دارید را بنویسید، از جمله مواردی که ممکن است به دلیل قرار ملاقات شما ربطی نداشته باشد.
• لیستی از سوابق پزشکی خود، از جمله مشکلات دیگری که برای آنها مورد درمان شما قرار گرفته‌اید، و نام هر دارو، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، تهیه کنید.
• سوالاتی که می‌خواهید از پزشک بپرسید را آماده کرده و آنها را بنویسید. یک کاغذ و قلم همراه داشته باشید تا هنگامی که پزشک به سوالاتتان پاسخ میدهد، آنها را بنویسید.