تاریخ 24 آبان 1402
برگشت ادراری جریان غیرطبیعی ادرار از مثانه به سمت بالا در داخل لوله‌ها (مجاری) است که کلیه‌های شما را به مثانه متصل می‌کند. به طور معمول، ادرار تنها از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌شود. برگشت ادراری در کودکان و نوزادان معمولا تشخیص داده می‌شود، اما برگشت ادرار در بزرگسالان نیز ممکن است رخ دهد. اگر این اختلال بدون درمان رها شود، خطر ابتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری را افزایش می‌دهد که، باعث آسیب به کلیه می‌شود.
عفونت‌های دستگاه ادراری معمولا در افراد مبتلا به برگشت ادراری رخ می‌دهد. بنابراین، اگر فرزند شما هر یک از علائم یا نشانه‌های UTI را بروز داد، با پزشک تماس بگیرید:
- الزام شدید و مداوم برای ادرار کردن
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن
- درد شکم یا پهلو
- تردید برای ادرار کردن
درمان‌های موثری مانند داروها و جراحی برای رفع این مشکل وجود دارد. متخصصین ما در کلینیک تخصصی اورولوژی دکتر اسلامی با ارائه مشاوره تخصصی در خصوص علل رفلاکس ادراری و مشکلات ناشی از آن، مناسب‌ترین روش درمانی را به شما پیشنهاد می‌دهند. جهت دریافت نوبت مشاوره و یا رزرو نوبت درمان می‌توانید با ما تماس بگیرید.
علائم
عفونت مجاری ادراری معمولا در افراد مبتلا به برگشت عفونت ادراری رخ می‌دهد. عفونت مجاری ادراری (UTI) همیشه علائم و نشانه‌های رفلاکس ادرار قابل توجهی را ایجاد نمی‌کند، گرچه اکثر افراد دارای برخی از آنها هستند. علائم و نشانه های برگشت ادرار عبارتند از:
- الزام شدید و مداوم برای ادرار کردن
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن
- دفع ادرار به دفعات، و کاهش ادرار
- خون در ادرار (هماچوری) یا ادرار ابری و با بوی بد
- تب
- درد در طرفین (پهلو) یا شکم
- تردید در ادرار کردن یا نگه داشتن ادرار برای جلوگیری از احساس سوزش
زمانی که فرزند شما بزرگتر می‌شود، برگشت ادراری درمان نشده می‌تواند منجر به علائم و نشانه‌های دیگر شود، از جمله:
- شب ادراری
- یبوست یا از دست دادن کنترل حرکات روده
- فشار خون بالا
- دفع پروتئین از طریق ادرار
- نارسایی کلیه
یکی دیگر از نشانه‌های برگشت ادراری، که ممکن است قبل از تولد توسط سونوگرافی تشخیص داده شود، ورم کلیه‌ها یا ساختار دارای تجمع ادرار در یک یا هر دو کلیه (هیدرونفروز) در جنین است که از برگشت ادرار به سمت کلیه‌ها ناشی می‌شود.
انواع و دلایل
برگشت ادراری اولیه
رفلاکس ادراری یک نوع نقص مادرزادی است که در دریچه بین مثانه و مجرا وجود دارد و معمولاً برای جلوگیری از جریان ادرار به سمت عقب بسته می‌شود. این نقص می‌تواند باعث برگشت ادرار به سمت کلیه و بافت‌های اطراف شود که می‌تواند به مشکلاتی مانند عفونت ادراری، تحریک مثانه و کلیه‌های متضرر، آسیب به بافت‌های اطراف و حتی کاهش کارایی کلیه‌ها منجر شود.
با این حال، با رشد فرزند، مجاری ادراری طولانی‌تر و صاف‌تر می‌شوند که ممکن است عملکرد دریچه را بهبود بخشد و در نهایت رفلاکس ادرار را برطرف کند. این نوع برگشت ادراری به صورت خانوادگی ایجاد می‌شود که نشان می‌دهد که ممکن است ژنتیکی باشد، اما علت دقیق این نقص هنوز مشخص نیست.
برگشت ادراری ثانویه
علت این شکل رفلاکس ادرار یک انسداد یا سوء عملکرد در سیستم ادراری است. اغلب انسداد ناشی از عفونت‌های عودکننده مجرای ادرار است که ممکن است موجب ایجاد تورم در مجرا شود.
عوامل خطر
عوامل خطر برای برگشت ادراری عبارتند از:
- نژاد: به نظر می‌رسد خطر ابتلا به رفلاکس ادراری در کودکان سفید پوست بالاتر است.
- جنسیت: به طور کلی دختران دو برابر بیشتر از پسران در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. استثنا برای برگشت ادراری می‌باشد که در هنگام تولد وجود دارد، که در پسران شایع‌تر است.
- سن: نوزادان و کودکان تا سن 1 سال نسبت به کودکان بزرگتر بیشتر مستعد ابتلا به ریفلاکس ادراری هستند.
- سابقه خانوادگی: برگشت ادراری در خانواده‌ها موروثی است. كودكانی كه والدینشان این شرایط را داشتند بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستند.
خواهر و برادر کودکان دارای این شرایط نیز در معرض خطر بیشتری قرار دارند، بنابراین پزشک شما ممکن است برای برادر و خواهر فرزند مبتلا به برگشت ادراری اولیه انجام غربالگری را توصیه نماید.
عوارض
آسیب کلیه نگرانی اصلی در رفلاکس ادراری است. هرچه رفلاکس شدیدتر باشد، احتمال عواقب جدی‌تری وجود دارد. عوارض ممکن است عبارتند از:
- اسکار کلیه: عفونت مجرای ادرار درمان نشده می‌تواند منجر به اسکار کلیه شود، که به نفروپاتی بازگشتی نیز شناخته می‌شود، و آسیب دائمی به بافت کلیه ایجاد می‌کند. بازگشت ادرار، کلیه‌ها را در معرض فشار بالاتر از حد طبیعی قرار می‌دهد.
- فشار خون بالا: از آنجا که کلیه‌ها سموم را از جریان خون دفع می‌کنند، آسیب به کلیه‌های شما و در نتیجه ایجاد ضایعات حاصل می‌تواند فشار خون شما را افزایش دهد.
- نارسایی کلیه: اسکار کلیه می‌تواند باعث از دست دادن عملکرد در قسمت فیلتر کلیه شود. این مسئله ممکن است به نارسایی کلیه منجر شود، که می‌تواند به سرعت رخ دهد (حاد) یا در طول زمان (مزمن) ایجاد شود.
تشخیص و آزمایشات
آزمایش ادرار – تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی نمونه ادرار – می‌تواند نشان دهد که آیا کودک شما دارای UTI است یا خیر. سایر آزمایش‌ها برای تعیین وجود برگشت ادراری ضروری است، از جمله:
- اولتراسوند کلیه و مثانه: این روش تصویربرداری که سونوگرافی نیز نامیده می‌شود از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر کلیه و مثانه استفاده می‌کند.
- سیستویورتروگرام خالی کردن (VCUG): این آزمایش از اشعه ایکس مثانه زمانی که پر است و هنگام تخلیه آن برای تشخیص ناهنجاری‌ها استفاده می‌کند.
- اسکن هسته‌ای: این تست، که به سیستوگرام رادیونوکلئید شناخته می‌شود، از روش مشابه VCUG استفاده می‌کند با این تفاوت که به جای تزریق رنگ از طریق کاتتر به مثانه فرزندتان، این آزمایش از یک ردیاب رادیواکتیو (رادیوایزوتوپ) استفاده می‌کند.
درجات بازگشت ادراری
پزشکان برگشت ادراری را با توجه به میزان ریفلاکس درجه‌بندی می‌کنند. در خفیف ترین موارد، ادرار فقط به مجرا بازمی‌گردد (درجه اول). شدیدترین نمونه‌ها شامل تورم شدید کلیه (هیدرونفروز) و چرخش مجرا می‌باشد (درجه پنجم).
درمان
گزینه‌های درمان برگشت ادراری به شدت بیماری بستگی دارد. در کودکان مبتلا به موارد خفیف برگشت ادراری اولیه ممکن است این اختلال در نهایت به خودی خود برطرف شود. در این حالت، پزشک شما به احتمال زیاد روش شکیبایی و مشاهد نتایج را پیشنهاد می‌کند.
گزینه‌های درمان موارد شدید ریفلاکس ادراری عبارتند از:
دارو
جراحی
جراحی برگشت ادراری مشکلاتی که در دریچه عملکردی بین مثانه و مجرای ادراری به وجود می‌آید را برطرف می‌کند و از برگشت ادرار از مثانه به سمت کلیه‌ها جلوگیری می‌کند. روش‌های جراحی برای این مشکل شامل موارد زیر می‌شود:
- جراحی باز: این نوع جراحی با استفاده از بیهوشی عمومی انجام می‌شود و نیازمند برش در پایین شکم است تا جراح بتواند ناهنجاری‌ها را برطرف کند. بعد از این جراحی، بیمار باید چند روز در بیمارستان بماند و یک کاتتر برای تخلیه مثانه نصب می‌شود. در برخی موارد، ریفلاکس ادراری ممکن است در کودکان ادامه داشته باشد، اما بیشتر موارد بدون نیاز به مداخله بیشتر بهبود می‌یابند.
- جراحی لاپاروسکوپی با کمک روبات: این روش شبیه به جراحی باز است، اما با استفاده از برش‌های کوچک انجام می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که جراحی لاپاروسکوپی با کمک روبات می‌تواند موفقیت مشابهی با جراحی باز داشته باشد. این روش همچنین زمان عمل طولانی‌تری دارد، اما نیاز به بستری کمتری دارد.
- جراحی آندوسکوپی: در این روش، پزشک از طریق مجرای ادراری یک لوله نورانی (سیستوسکوپ) وارد مثانه می‌کند تا وضعیت آن را بررسی کند و سپس یک عامل پرکننده را در اطراف ورودی مجرای آسیب دیده تزریق می‌کند تا توانایی دریچه برای بسته شدن صحیح را تقویت کند. این روش کمتر تهاجمی و کمتر خطرناک‌تر از جراحی باز است، اما ممکن است نتایج مطلوبی نداشته باشد. این روش نیاز به بیهوشی عمومی دارد اما معمولا می‌تواند به صورت سرپایی انجام شود.
