تاریخ 24 آبان 1402
کلیه‌ها شبیه به لوبیا هستند و اندازه هر کدام تقریباً به اندازه مشت یک دست است. بیشتر افراد دو کلیه دارند که در قسمت میانی کمر و زیر دنده‌ها قرار دارند.
کلیه نابجای لگنی یک بیماری مادرزادی است که در آن کلیه‌ها در محل درست خود قرار نگرفته‌اند. در بیشتر موارد، افراد مبتلا به کلیه نابجای لگنی عوارض و علائمی ندارند. در برخی دیگر از موارد، ممکن است ابتلا به کلیه نابجای لگنی باعث ابتلا به مشکلات و بیماری‌های مجاری ادرار مانند انسداد ادراری، عفونت‌های ادرار یا ایجاد سنگ کلیه شود. تحقیقات نشان می‌دهد که نرخ ابتلا به بیماری کلیه نابجای لگنی 1 نفر در بین 1000 نفر است.
بیماری کلیه نابجای لگنی در صورتی باید تحت درمان قرار گیرد که در جریان ادرار اختلال ایجاد کرده باشد. اگر این بیماری به موقع توسط متخصص کلیه و مجاری ادراری تشخیص داده شود می‌توان آن را درمان نمود. درمان این بیماری شامل درمان عفونت، برطرف کردن انسداد ادراری یا اصلاح جریان ادرار قبل از آسیب دیدن کلیه‌ها است. در برخی موارد هم باید برای درمان و قرار دادن کلیه‌ها در محل درست خود، عمل‌های جراحی انجام شود تا جریان تخلیه ادرار به درستی انجام شود. برای اطلاع بیشتر در زمینه درمان این بیماری کلیوی و پیشگیری از مشکلات ناشی از آن می‌توانید با ما تماس حاصل فرمایید.
علل
در دوران رشد جنین، کلیه‌ها ابتدا در لگن و در نزدیکی مثانه ایجاد شده و رشد می‌کنند. در حالی که کلیه‌های جنین رشد می‌کنند به مرور به آهستگی به سمت محل طبیعی خود در کمر و در نزدیکی دنده‌ها حرکت می‌کنند. در برخی موارد ممکن است کلیه در حین رشد به سمت محل طبیعی خود بالا نروند یا به طور کامل این مسیر را طی نکنند و در قسمت لگن باقی بمانند. به ندرت اتفاق می‌افتد که هر دو کلیه در کودکان به بیماری کلیه نابجای لگنی تبدیل شوند.
کلیه نابجای لگنی در لگن و در نزدیکی مثانه باقی می‌ماند.
کلیه نابجای لگنی ممکن است طوری در عرض حرکت کند که هر دو کلیه در یک طرف بدن قرار گیرند. برخی کلیه‌ها به سمت دنده‌ها حرکت کرده اما ممکن است یکی از آنها تا حدی در عرض حرکت کند که هر دو کلیه در یک سمت بدن قرار گیرند. زمانی که این حرکت عرضی اتفاق افتاد هر دو کلیه با هم رشد کرده و به هم جوش می‌خورند.
علائم
بیماری کلیه نابجای لگنی ممکن است بدون نشانه‌ای ظاهر شود و در برخی موارد، عملکرد کلیه‌ها همچنان طبیعی باقی می‌ماند، حتی اگر کلیه‌ها در مکان اصلی خود قرار نگیرند. این بیماری برای بسیاری از افراد اتفاق می‌افتد و تا زمانی که آزمایش‌های مناسب جهت تشخیص بیماری‌های دیگر انجام نشود، اغلب شناخته نمی‌شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است پس از معاینه شکم و تشخیص برآمدگی در این منطقه، به وجود بیماری کلیه نابجای لگنی پی ببرد. همچنین، در برخی موارد دیگر، این بیماری می‌تواند باعث شکم درد یا بیماری‌های مجاری ادراری شود.
عوارض احتمالی
زمانی که کلیه‌ها در محل درست خود قرار نگرفته باشند ممکن است در تخلیه و دفع ادرار مشکل ایجاد شود. در برخی موارد حتی ممکن است ادرار از مثانه به سمت کلیه‌ها برگشت داشته باشد که به آن رفلکس یا برگشت ادرار گفته می‌شود. جریان غیرطبیعی و غیرعادی ادرار می‌تواند باعث ایجاد برخی مشکلات و بیماری‌ها شود.
- عفونت: به طور طبیعی، جریان ادرار باکتری‌ها را در مسیر شسته و از رشد آنها در کلیه‌ها و مجاری ادراری جلوگیری می‌کند. زمانی که کلیه در محل درست خود قرار نداشته باشد، ادرار در لوله حالب یا در کلیه باقیمانده و محبوس می‌شود. باقیمانده ادرار در مجرای ادرار باعث می‌شود که باکتری‌ها امکان رشد و گسترش پیدا کنند. علامت عفونت ادراری شامل تکرر ادرار، سوزش ادرار، رسوبات ادراری و شکم درد، شکم درد، کمر درد، تب و لرز می‌شود.
- تشکیل شدن سنگ: سنگ کلیه از موادی که در ادرار وجود دارد مانند کلسیم و اگزالات تشکیل می‌شود. زمانی که ادرار به مدت طولانی در مجرای ادراری باقی بماند ممکن است این مواد به مرور تبدیل به سنگ شوند. علائم وجود سنگ در مجرای ادرار شامل درد شدید کمر، پهلوها یا لگن می‌شود و همچنین ممکن است در ادرار خونین دیده شده، فرد دچار تب و لرز شود، استفراغ کند یا در هنگام ادرار کردن دچار سوزش و درد شود.
- نارسایی کلیه: اگر ادرار در کلیه‌ها باقی بماند باعث آسیب‌دیدگی کلیه‌ها می‌شود. در نتیجه کلیه‌ها نمی‌توانند مواد زائد و مایعات اضافی ر از خون فیلتر کنند. علائم نارسایی کلیه شامل تورم پاها یا شکم، احساس خستگی، سر درد یا حالت تهوع است. اگر کلیه به طور کامل دچار نارسایی شود فرد به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز پیدا می‌کند. نارسایی کلی کلیه فقط زمانی اتفاق می‌افتد که هر دو کلیه دچار آسیب‌دیدگی شده باشند. در مواردی که فرد به بیماری کلیه نابجای لگنی مبتلا شده است حتی زمانی که کلیه کار نکند باعث نارسایی کلیه نمی‌شود.
- ضربه: اگر کلیه نابجا در قسمت پایین شکم یا لگن اتفاق افتاده باشد ممکن است مستعد آسیب‌دیدگی و وارد آمدن ضربه باشد. افراد مبتلا به کلیه نابجای لگنی که در فعالیت‌ها و ورزش‌های پربرخورد شرکت می‌کنند باید از محافظ استفاده کنند.
آزمایش‌ها و تشخیص
پزشک می‌تواند با بررسی عکس‌های گرفته شده از کلیه نابجای لگنی، اطلاعات بیشتری از بیماری شما به دست آورد. تصویربرداری از کلیه نابجای لگنی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که عبارتند از:
- سونوگرافی
- اشعه ایکس: پزشک ممکن است با استفاده از تجهیزات معمول تصویربرداری به وسیله اشعه ایکس، پیلوگرام وریدی یا سیتواسترومتر را انجام دهد.
برای انجام پیلوگرام وریدی یک نوع رنگ مخصوص در ورید (معمولاً در ورید بازو) تزریق می‌شود. در حالی که رنگ با جریان خون در حال گردش در بدن است تا به کلیه‌ها برسد، رادیولوژیست یک سری عکس می‌گیرد.
برای انجام سیتواستورمتر یک لوله توخالی باریک که به آن کاتتر گفته می‌شود در مثانه قرار داده می‌شود تا از ماده حاجب مورد استفاده در عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس پر شود.
- اسکن هسته‌ای یک روش تصویربرداری است که در آن مقادیر کمی داروی رادیواکتیو به بیمار تزریق می‌شود و سپس کلیه‌ها به مدت زمان مشخصی تصویربرداری می‌شوند. در برخی موارد، برای افزایش جریان ادرار، از داروهای مدر استفاده می‌شود. این نوع اسکن به ما کمک می‌کند تا بفهمیم آیا لوله‌های حالب (که ادرار را از کلیه‌ها تخلیه می‌کنند) مسدود شده‌اند یا کارایی آنها را می‌توان از این طریق ارزیابی کرد. در برخی موارد، اسکن هسته‌ای برای مشخص کردن موقعیت کلیه‌های نابجای لگنی نیز انجام می‌شود.
- در اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT scan) از تصاویر چندگانه‌ای که با استفاده از اشعه ایکس گرفته می‌شود برای دریافت یک نمای عرضی از محل تحت معاینه استفاده می‌شود. برای این نوع اسکن، بیمار باید روی یک تخت دایره‌ای شکل که اسکن روی آن انجام می‌شود دراز کشیده و تحت معاینه قرار بگیرد. معمولاً برای تشخیص بیماری کلیه نابجای لگنی نیازی به انجام CT scan نیست، اما در برخی موارد ممکن است لازم باشد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) از امواج رادیوفرکانسی و امواج مغناطیسی برای تصویربرداری از ارگان‌های داخلی بدن استفاده می‌شود. این روش از اشعه قرار نمی‌گیرد و بیمار روی یک تخت که به داخل تونلی که ابتدا و انتهای آن باز است دراز کشیده و به سمت داخل تونل هدایت می‌شود. در دستگاه‌های جدیدتر، بیماران می‌توانند در یک فضای بازتر و راحت‌تر دراز کشیده و تصویربرداری شوند. معمولاً برای تشخیص بیماری کلیه نابجای لگنی نیازی به انجام MRI نیست، اما در برخی موارد ممکن است لازم باشد.
علاوه بر آزمایش‌های تصویربرداری، پزشک ممکن است دستور انجام آزمایش خون برای ارزیابی چگونگی عملکرد کلیه‌ها را بدهد. این آزمایش‌ها معمولاً همیشه در افراد مبتلا به بیماری کلیه نابجای لگنی، نتایج طبیعی و نرمال را نشان می‌دهد حتی اگر کلیه به شدت آسیب دیده باشد زیرا کلیه دیگر به طور کامل جبران نقص عملکرد کلیه آسیب دیده را می‌کند.
اقدامات درمانی
اگر عملکرد ادراری شما طبیعی است و پزشک انسدادی تشخیص نداده است، نیازی به درمان کلیه نابجای لگنی نیست. در صورتی که تغییراتی در وضعیت شما ایجاد شود، پزشک باید آن را تحت نظر قرار دهد.
در صورتی که آزمایش‌های انجام‌شده نشان‌دهنده وجود انسداد باشد، ممکن است نیاز به انجام برخی عمل‌های جراحی برای تغییر محل کلیه و امکان تخلیه بهتر آن داشته باشید. در این حالت، جراح برای اصلاح بیماری برگشت ادراری به کلیه حالب را دوباره به مثانه متصل می‌کند تا ادرار نتواند برگشت داشته باشد.
اگر کلیه به شدت آسیب دیده باشد، جراح ممکن است کلیه را بردارد. تا زمانی که کلیه دیگر به درستی کار می‌کند، برداشتن یک کلیه مشکلی برای بیمار ایجاد نمی‌کند. بسیاری از بیماران پس از دریافت یک کلیه پیوندی به طور عادی به زندگی خود ادامه می‌دهند و برخی از افراد نیز با وجود یک کلیه متولد می‌شوند که بدون بیماری و بدون داشتن مشکل به زندگی خود ادامه می‌دهند.
