فهرست موضوعات
فیستول یک اتصال غیر طبیعی بین دو اندام توخالی است. فیستول مجرای ادراری، ارتباط بین هر بخشی از دستگاه ادراری و عضو مجاور است. معمولا فیستول مجرای ادراری در پایین مجرای ادراری، در مثانه یا مجرای خروج ادرار، که به اندام تناسلی یا به دستگاه گوارش متصل است، تشکیل می‌شود. همچنین فیستول می‌تواند از دستگاه ادراری فوقانی تشکیل شود، اما چنین رخدادی کمتر رایج است.
فیستول مجرای ادراری باعث مشکلات زیادی می‌شود، پس اگر علائم فیستول مجرای ادراری را دارید، باید به یک پزشک مراجعه کرده و بیماری را درمان کنید. چندین روش برای درمان وجود دارد. بسته به نوع فیستول، برخی از فیستول‌های کوچک که در اوایل تشخیص داده می شوند با تخلیه کاتتر درمان می‌شوند. با این حال، از آنجا که فیستول یک اتصال ناخواسته بین دو اندام است، درمان بیشتر فیستول‌ها، عمل جراحی است. اگر فیستول ادراری با عفونت همراه باشد، پزشک آنتی بیوتیک یا داروهای دیگر نیز تجویز می‌کند. متخصصین ما در کلینیک تخصصی ارولوژی دکتر اسلامی با ارائه‌ی مشاوره‌ی تخصصی در خصوص علل فیستول مجرای ادراری و مشکلات ناشی از آن، شما را با روش درمان آن آشنا می‌کنند. جهت دریافت وقت مشاوره و یا رزرو نوبت درمان می‌توانید با ما تماس بگیرید.
انواع فیستول
- فیستول رحم به مثانه که بین مثانه و رحم ایجاد می‌شود.
- فیستول وزیکوواژینال که در آن بین مثانه و رحم، حفره‌ای ایجاد می‌شود.
- فیستول یورتروواژینال که بین مجرای اداراری و واژن ایجاد می‌شود.
علل
- اختلالات دستگاه گوارش، مانند بیماری‌های التهابی روده از جمله کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون
- دیورتیکولیت، یا التهاب خروجی‌های کولون
- عفونت، مانند سل ریوی
- سرطان در هر بخش از دستگاه گوارش یا اندام تولید مثل
- انسداد مجاری ادراری
- ناهنجاری‌های مادرزادی مقعد و رکتوم
- ترومای لگن
- آسیب دستگاه ادراری در طول زایمان
- جراحی و پرتودرمانی مثانه، پروستات و سرطان روده بزرگ و مقعد
- مداخله در دستگاه تناسلی زنان، مانند سزارین یا جراحی بیرون آوردن رحم
علائم
علائم فیستول ادراری به محل اتصال یا حفره‌ی غیرطبیعی بستگی دارد.
علائم مربوط به فیستول بین دستگاه ادراری و واژن (وزیکوواژینال) شامل موارد زیر است:
- نشت ادرار مداوم از مهبل (واژن)
- تحریک در ناحیه تناسلی (اندام تناسلی خارجی زنان)
- عفونت‌های مکرر مجاری ادراری
علائم فیستول بین راست روده و واژن (رکتوواژینال) عبارتند از:
- نشت گاز و یا مدفوع در مهبل (واژن)
دیگر علائم فیستول مجاری ادراری عبارتند از:
- تخلیه مایع از واژن
- اسهال
- درد شکمی
- تب
- کاهش وزن
- حالت تهوع
- استفراغ
تشخیص
پزشک در مورد علائم بیماری از شما سوالاتی خواهد پرسید و ناحیه لگن را به طور کامل معاینه خواهد کرد. اگر فیستول بین دستگاه ادراری و مهبل (واژن) وجود داشته باشد، پزشک در هنگام معاینه آن را تشخیص خواهد داد. بسته به جایی که فیستول ادراری در آن قرار دارد، پزشک ممکن است قسمت پایین روده را نیز معاینه کند.
آزمایش‌های دیگر برای تشخیص محل فیستول عبارتند از:
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یک روش غیر تهاجمی است که از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تولید تصاویری از اندام‌های داخلی استفاده می‌کند
- سیستوگرافی رادیونوکلئید نوعی اسکن هسته‌ای با استفاده از مواد رادیواکتیو (رادیوایزوتوپ)، که در داخل مثانه قرار می‌گیرد، است. سپس یک اسکنر، تصویر رادیواکتیو را نشان می‌دهد تا عملکرد مثانه و دستگاه ادراری بررسی شود.
- سیستوگرافی رتروگراد آزمایشی است که در آن ماده کنتراست به مثانه تزریق می شود و سپس توسط اشعه ایکس به صورت تصویر در می‌آید تا پزشک بتواند با استفاده از آن، مثانه و دستگاه ادراری را بررسی کند.
- سی تی اسکن ( CT یا CAT) یک روش تصویر برداری غیرتهاجمی با استفاده از اشعه ایکس است که اندام‌های اسکن شده را بصورت مقطعی یا برش نشان می‌دهد.
- توموگرافی داخل وریدی آزمایشی است که پس از تزریق ماده کنتراست، سیستم ادراری را توسط اشعه X نشان می‌دهد و برای تشخیص بیماری استفاده می‌شود
- سیستوسكپی معاینه مثانه و مجرای ادرار با استفاده از ابزار نازك و سبک (سيستوسكوپ) است. سیستوسکوپ به داخل مجراي خروج ادرار وارد می‌شود (لوله‌ای كه ادرار را از مثانه خالی می‌کند)
- پیلوگرافی رتروگراد نوعی تصویرسازی با استفاده از اشعه ایکس است که در آن ماده کنتراست به پایین دستگاه ادراری تزریق می‌شود تا تصویرسازی راحت‌تر شود
- اولتراسوند یک روش تصویربرداری غیر تهاجمی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از اندام‌های داخلی، رگ‌های خونی و سایر بافت‌های نرم استفاده می‌کند
فرآیند درمان
فیستول مجرای ادراری به درمان مناسب نیاز دارد زیرا معمولا فیستول به طور خود به خودی بسته نمی‌شود. درمان مناسب به عوامل مختلفی از جمله اندازه و محل فیستول، فاصله زمانی از فیستول قبلی، و شدت علائم، کیفیت بافت اطراف، تجارب بالینی و مهارت‌های جراح بستگی دارد.
کنترل محافظه کارانه
تعداد کمی از فیستول‌ها اگر در چند روز اول پس از جراحی تشخیص داده شوند با تخلیه طولانی مدت مثانه به وسیله یک سوند ترانس اورترال یا سوپراپوبیک بهبود می‌‌یابند. بهتر است اگر مشکل بی اختیاری ادرار بیمار با قرار دادن سوند فولی حل می‌شود، از یک روش محافظه کارانه برای درمان فیستول‌های کوچک استفاده شود. در این حالت، تخلیه مثانه به مدت سه هفته ادامه می‌یابد و سپس فیستول دوباره بررسی می‌شود. در فیستول‌هایی که میزان انسداد زیاد است، اگر اندازه فیستول کاهش یافته باشد، ادامه تخلیه با سوند برای سه هفته دیگر مفید خواهد بود. اگر تغییری وجود نداشته باشد، بعید است فیستول به خودی خود از بین برود. اکثر پزشکان موفقیت در درمان فیستول وزیکوواژینال با استفاده از تخلیه مثانه را از 2 تا 80 درصد گزارش می‌کنند به شرطی که فیستول در طی هفت روز بعد از عمل جراحی تشخیص داده شود، کمتر از 1 سانتیمتر باشد، بدون غده سرطانی یا پرتودرمانی باشد و مثانه حداقل چهار هفته به طور مداوم تخلیه شده باشد. برای فیستول‌های دائمی، بزرگ و پیچیده، بهترین درمان جراحی است.
کنترل با جراحی
اگر چه اصول اولیه بستن فیستول (حرکت دادن بافت، ایجاد عروق مناسب و خطوط بافتی غیرمستقیم) یکسان است، اخیرا پیشرفت‌هایی در درمان فیستول مجرای ادراری، با توجه به زمان ترمیم و روش جراحی، شده است. اصول کلی جراحی فیستول مجرای ادرار عبارتند از: آشکارسازی کافی فیستول، هموستازی (بندآمدن خونریزی) خوب، تحرک زیاد مثانه و مهبل (واژن)، برداشتن بافتی که عروقی ندارد و حذف قسمت خارجی، بستن بدون ایجاد فشار، عدم مقاومت بخیه‌ها، بستن حفره مثانه به طوری که آب نتواند خارج شود و تخلیه مثانه پس از عمل به مدت 10-14 روز. زمان‌بندی ترمیم فیستول برای پزشک و بیمار دشوار است. باید بین بازسازی فیستول و عمل جراحی یک بازه زمانی سه ماهه و در مورد فیستول‌های ناشی از پرتودرمانی، بازه زمانی 1 ساله وجود داشته باشد. معمولا این بازه‌های زمانی رعایت نمی‌شوند و در حال حاضر اکثر متخصصان برای هر بیمار از یک روش فردی استفاده می‌کنند و عمل جراحی را تا زمانی که التهاب و عفونت بافت اطراف درمان شود به تعویق می‌اندازند. استفاده از استروژن، آنتی بیوتیک و یا استروئیدها برای تسهیل بهبود در این دوره مناسب است.
