تاریخ 25 آبان 1402
آزواسپرمی انسدادی یا انسداد مسیر اسپرم در لوله منی یکی از مشکلات ناباروری است که باعث کاهش تعداد اسپرم‌ها در منی (انسداد جزئی مسیر اسپرم) یا حتی نبود اسپرم (آزواسپرمی ناشی از انسداد کامل مسیر اسپرم) می‌شود. تقریباً 10 تا 15 درصد از مردان مبتلا به ناباروری با مشکل انسداد مسیر اسپرم در لوله منی روبرو هستند. بیش از 70 درصد از موارد آزواسپرمی انسدادی به انسداد در مجاری منی برمی‌گردد. این انسداد ممکن است در هر نقطه‌ای از مسیر خروج اسپرم، از لوله اپیدیدیم گرفته تا مجاری انزال و مجرای ادرار رخ دهد. انسداد مسیر اسپرم در لوله منی ممکن است مشکلی مادرزادی (مانند گرفتگی مجرا یا وجود کیست) یا اکتسابی باشد.
این موضوع بسیار شایع است که مردان، مبتلا به انسداد مسیر اسپرم در لوله منی باشند اما خودشان کاملاً از این موضوع بی‌خبر باشند. علت این موضوع این است که اغلب مردان همچنان در حین برقراری رابطه جنسی، انزال منی دارند و بنابراین همه چیز ظاهراً عادی به نظر می‌رسد. اما این مایع منی ممکن است حاوی اسپرم‌های بسیار کمی باشد یا هیچ اسپرمی نداشته باشد. برای برطرف کردن مشکل انسداد مسیر اسپرم، روش‌های مختلفی از جمله جراحی و استخراج اسپرم وجود دارد. متخصصین ما در کلینیک تخصصی اورلوژی دکتر اسلامی با ارائه مشاوره تخصصی درمورد علل انسداد لوله منی، مناسب‌ترین درمان را به شما معرفی می‌کنند. جهت دریافت نوبت مشاوره و یا رزرو نوبت درمان می‌توانید با شماره02188343444 تماس بگیرید.
علل انسداد مسیر اسپرم
انسداد مسیر اسپرم در اغلب موارد بر اثر یکی از علل زیر رخ می‌دهد:
آسیب‌های فیزیکی
وارد شدن آسیب شدید به بیضه‌ها گاهی می‌تواند موجب انسداد مسیرهای خروج اسپرم شود.
عفونت
برخی از بیماری‌ها موجب بروز التهاب در ناحیه کشاله ران و دیگر مشکلاتی می‌شوند که منجر به انسداد مسیرهای خروج اسپرم می‌شود (از جمله برخی بیماری‌های مقاربتی).
جراحی
اگر در ناحیه کشاله ران خود جراحی انجام داده‌اید، برش‌های ایجاد شده یا تشکیل بافت فیبروزی در جای زخم جراحی می‌تواند گاهی موجب انسداد مسیر خروج اسپرم‌ها شود.
سرطان
اگر تا کنون دچار توده سرطانی در نزدیکی آلت تناسلی خود شده باشید ممکن است بافت‌های سرطانی به لوله‌های منی نیز آسیب وارد کرده باشند. همچنین درمان‌هایی که برای از بین بردن سرطان بیضه بر روی شما انجام می‌شود می‌تواند به لوله منی و مجراهای خروج اسپرم‌ها آسیب بزنند.
نقص مادرزادی
ممکن است شما دچار نقص مادرزادی باشید که بر ناحیه کشاله ران و اطراف آن تأثیرگذار بوده است.
علائم
علائم انسداد مسیر خروج اسپرم در لوله‌ی منی می‌تواند بسیار مبهم باشد. بسیاری از مردان از احساس درد و ناراحتی در ناحیه بین کیسه بیضه و مقعد شکایت می‌کنند. بسیاری دیگر نیز متوجه این موضوع می‌شوند که مایع منی آن‌ها کمتر حالت جهندگی دارد و میزان آن نیز کم است.
تشخیص
در طی معاینات فیزیکی، یک متخصص اورولوژی با تجربه قادر است محل وجود بافت فیبروزی (در جای زخم‌های جراحی قبلی)، جوش خوردگی‌ها، نواحی ضخیم شدن بافت یا کیست را تشخیص دهد. اگر پزشک ناحیه‌ای مشکوک را شناسایی کند، سونوگرافی مخصوصی از طریق مقعد انجام می‌شود تا وجود مشکلاتی از جمله اتساع کیسه بیضه و منی را تشخیص دهد. برخی دیگر از تست‌های تشخیصی شامل آنژیوگرافی (بررسی رگ‌های وابران با استفاده از اشعه ایکس) و بررسی میزان هورمون‌های FSH و LH در خون می‌شود. افزایش میزان FSH می‌تواند نشان‌دهنده عدم تولید اسپرم توسط بیضه‌ها باشد. همچنین نمونه‌گیری از بیضه می‌تواند به ارزیابی وجود اسپرم در بیضه‌ها کمک کند. این آزمایش‌ها نه تنها به تشخیص انسداد در مسیر خروج اسپرم کمک می‌کنند، بلکه دلیل اصلی انسداد را نیز روشن می‌کنند.
درمان
جراحی
در اغلب موارد می‌توان با کمک جراحی، انسداد مسیر اسپرم را برطرف نمود و یا در صورتی که به خاطر نقص مادرزادی، هیچ مسیری برای خروج اسپرم وجود ندارد، مسیر جدیدی برای آن ایجاد کرد. در صورتی که به هر دلیل انجام جراحی ممکن نباشد یا خود بیمار مایل به انجام جراحی نباشد، راه‌هایی دیگری نیز برای درمان ناباروری وجود دارند. در این موارد متخصصین می‌توانند اسپرم‌ها را از نواحی زیر استخراج کنند:
- بیضه‌ها
- اپیدیم‌ها: لوله‌ای باریک درون بیضه‌ها که محل بلوغ و ذخیره اسپرم می‌باشد.
- رگ وابران: لوله‌ای که اسپرم را به مجرای خروجی و پروستات می‌رساند.
- عمل جراحی به دو روش انجام می‌شود: میکروسرجری و جراحی آندوسکوپیک.
میکروسرجری
روش میکروسرجری، روشی اثبات شده است که به کار بردن آن سابقه‌ای طولانی دارد. در حین جراحی:
- شما تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرید و کاملاً به خواب فرو می‌روید.
- جراح، برش کوچکی در بیضه شما ایجاد می‌کند.
- با استفاده از میکروسکوپ و بزرگنمایی بسیار بالا و همچنین ابزارهای مخصوصی، انسداد مسیر خروج منی برطرف می‌شود و یا در صورت نبود هیچ مسیر خروجی، یک مسیر جدید ایجاد می‌شود و در نهایت محل برش داده شده بخیه زده می‌شود.
از روش میکروسرجری برای برطرف کردن مشکلات اپیدیدیم و رگ وابران استفاده می‌شود.
جراحی آندوسکوپی
جراحی آندوسکوپی، اصطلاحاً تکنیک جراحی بسته است که روشی کم تهاجمی محسوب می‌شود. در این روش از برش‌های بسیار کوچکی استفاده می‌شود. در حین جراحی:
- بدن شما تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد و شما کاملاً به خواب فرو می‌روید. علاوه بر این برای راحتی بیشتر شما، بیهوشی موضعی نیز اعمال می‌شود.
- پزشک شما از یک لوله‌ی بسیار باریک و منعطف برای جراحی استفاده می‌کند که حاوی دوربین و منبع نوری است. از سوی دیگر با استفاده از اولتراسوند یا اشعه‌ی ایکس، ناحیه تحت جراحی بر روی مونیتور قابل دیدن است و پزشک به طور همزمان از این تصاویر برای انجام صحیح جراحی استفاده می‌کند.
- برای اجتناب از ایجاد برش، لوله‌ی اسکوپ با ظرافت از طریق مجرای ادرار وارد بدن می‌شود و سپس جراح با دقت، انسداد را برطرف می‌کند.
روش جراحی آندوسکوپیک برای درمان مشکلات مربوط به مجرای منی انجام می‌شود، لوله‌ای که در آن اسپرم‌های استخراج شده وارد مجرای ادراری می‌شوند و در آنجا با مایع منی ترکیب می‌شوند.
استخراج اسپرم
روش استخراج اسپرم، یک روش مناسب برای مردانی است که دچار انسداد مسیر اسپرم هستند، اما به دلیل عدم تمایل به انجام جراحی، به دنبال راهی برای درمان مشکلشان هستند. در این شرایط، اگر تعداد اسپرم‌های بیمار زیاد باشد، ما روشی کم تهاجمی‌تر برای درمان پیشنهاد می‌دهیم.
اگر بخش‌های کوچکی از بیضه‌های شما همچنان تولید اسپرم کنند، شاید این تعداد از اسپرم‌ها برای ورود به لوله منی کافی نباشد، اما به مقداری که به شما کمک کند به طور طبیعی پدر شوید. حتی اگر بیضه‌های شما تعداد بسیار کمی اسپرم تولید کنند، نیز می‌توان از روش استخراج اسپرم استفاده کرد. هدف از انجام این عمل، کاهش ریسک صدمه به بیضه‌ها و در عین حال بالا بردن احتمال پیدا کردن اسپرم تا جای ممکن است.
استخراج اسپرم به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد:
- TESA– استخراج اسپرم از بیضه : این عمل به طور کلی با بیهوشی موضعی و در کلینیک انجام می‌شود. بعد از بیحس کردن یکی یا هر دوی بیضه‌ها از یک سوزن برای بیرون کشیدن بافت حاوی اسپرم استفاده می‌شود. این اسپرم‌ها توسط آندرولوژیست (متخصص مشکلات جنسی و ناباروری مردان) ارزیابی می‌شود و با تکنیک‌های ویژه‌ای منجمد می‌شود. بهترین کاندید‌های مناسب برای عمل TESA مردانی هستند که به طور قطع میزان مناسبی از اسپرم در بیضه‌های آنان تولید می‌شود. برای انجام این عمل نیازی به ایجاد برش نیست.
- PESA– استخراج اسپرم از اپیدیدیم به روش زیرپوستی: اپیدیدیم لوله‌ای باریک درون بیضه‌ها است که محل بلوغ و ذخیره اسپرم می‌باشد. این روش نیز مشابه با روش TESA است با این تفاوت که در این روش اسپرم‌ها از لوله‌ی اپیدیدیم استخراج می‌شوند که اسپرم‌های آن بالغ‌تر بوده و احتمال زنده ماندن آن‌ها پس از انجماد بیشتر است. این روش برای مردانی انجام می‌شود دچار آزواسپرمی انسدادی پیش از وازکتومی شده‌اند و مایل هستند که کم تهاجمی‌ترین و ایمن‌ترین روش درمان را انتخاب کنند.
- MESA– استخراج اسپرم از اپیدیدیم به روش میکروسکوپی: در این روش با یک میکروسکوپ مخصوص جراحی، یک لوله‌ی اپیدیدیم به میزان بسیار بالایی بزرگنمایی می‌شود و به کمک آن، اسپرم‌ها شناسایی شده و بیرون کشیده می‌شوند. در این روش، برش جراحی ایجاد می‌شود اما از سوی دیگر مزیت آن این است که با این روش می‌توان به بیشترین میزان اسپرم دست پیدا کرد.
مراقبت‌های بعد از درمان
تمامی این درمان‌ها معمولاً به خوبی برای بیمار قابل تحمل هستند و دوره‌ی بهبودی پس از آن‌ها کوتاه و سریع است. رعایت نکات زیر بعد از درمان می‌تواند مفید باشد:
- بعد از درمان یک ساپورت ورزشی مخصوص آلت به شما پوشانده می‌شود. شما باید بعد از گذشت 24 ساعت، پانسمان‌های داخل ساپورت ورزشی را بردارید و تا سه روز همچنان از محافظ مخصوص بیضه استفاده کنید. احتمالاً می‌توانید بعد از برداشتن پانسمان‌ها دوش بگیرید.
- شب بعد از جراحی و روز بعد از آن روی بیضه‌های خود کمپرس سرد قرار دهید. بعد از 24 ساعت دیگر از کمپرس سرد استفاده نکنید. بعد از گذشت 5 روز می‌توانید ناحیه اسکورتوم (زیر بیضه) را کمپرس گرم مرطوب (مانند حمام با آب گرم) بدهید.
- داروهای مسکن خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید. مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن با دوز بالا برای کنترل درد تا 2 الی 3 روز پس از جراحی کفایت می‌کند. این داروها بدون تجویز نیز قابل تهیه هستند.
- اگر جای برش جراحی نیاز به بخیه داشته باشد از نخ‌های قابل جذب استفاده می‌شود. این نوع از بخیه نیازی به کشیدن ندارد. نخ‌های بخیه بعد از گذشت 2 الی 3 هفته کاملاً جذب بدن می‌شوند.
- بعد از بازگشت به خانه سعی کنید رژیم غذایی عادی و متعادل داشته باشید. اگر به خاطر ماده بیهوشی احساس دل‌درد و ناراحتی در ناحیه شکم دارید، ابتدا غذاهای نرم مانند سوپ و آبگوشت بخورید که هضم آن ساده است. به خاطر داشته باشید که مایعات زیاد مصرف کنید.
- بعد از گذشت 48 ساعت یا هر زمانی که احساس بهتری داشتید می‌توانید فعالیت‌های عادی و کم‌فشار، را آغاز کنید. باید از انجام فعالیت‌هایی که موجب درد و ناراحتی شما می‌شوند خودداری کنید. فعالیت‌های سنگین مثل دویدن و پرش کردن یا بلند کردن وزنه را باید حداقل تا یک هفته متوقف کنید. هر زمان که احساس راحتی کردید می‌توانید به محل کار خود بازگردید.
- تا چهار روز از دخول در هنگام رابطه جنسی خودداری کنید.
