فهرست موضوعات
تاریخ 25 آبان 1402
کراتینین یک ترکیب شیمیایی پسماندی است که به صورت اصلی از فعالیت متابولیک عضلات و در مقادیر کمتر از مصرف گوشت تولید می‌شود. کلیه‌ها نقش اساسی در تصفیه کراتینین و دیگر پسماندها از خون دارند و پسماندهای تصفیه شده را از طریق ادرار از بدن دفع می‌کنند. اگر کلیه‌ها به درستی عمل نکنند، سطح کراتینین در خون افراد افزایش می‌یابد. در آزمایشات خون، سطح کراتینین سرمی برای اندازه‌گیری کارایی تصفیه گلومرولی کلیه و در نتیجه عملکرد کلیه بررسی می‌شود. همچنین، در آزمایشات ادرار، میزان کراتینین در ادرار اندازه‌گیری می‌شود تا وضعیت کلیه‌ها ارزیابی شود.
اگر سطح کراتینین سرم بالاتر از حد طبیعی باشد، پزشک برای تایید نتیجه دستور یک آزمایش خون یا ادرار دیگر می‌دهد. اگر احتمال آسیب‌دیدگی کلیه در میان باشد، عارضه‌های عامل این آسیب‌دیدگی باید کنترل شود. همچنین فشار خون باید مدیریت شود که غالباً نیاز به درمان دارویی دارد. می‌توان آسیب دائمی کلیه را جبران کرد، اما این کار نیاز به درمان مناسبی دارد که از آسیب بیشتر پیشگیری کند.
متخصصین ما در کلینیک تخصصی اورولوژی دکتر اسلامی با ارائه‌ی مشاوره‌ی تخصصی در خصوص علل و عوامل اوره بالای خون و مشکلات و عوارض ناشی از آن، شما را با انواع روش‌های درمان و کاهش اوره ی خون آشنا می‌کنند. جهت دریافت نوبت مشاوره و یا رزرو نوبت درمان می‌توانید با شماره 02188343444 تماس بگیرید.
میزان نرمال کراتینین خون
سطح معمولی کراتینین در خون برای مردان بزرگسال حدود 0.6 تا 1.2 میلی‌گرم در دسی لیتر و برای زنان بزرگسال حدود 0.5 تا 1.1 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. افراد میانسال یا جوان عضلانی معمولاً سطح بالاتری از کراتینین در خون دارند، در حالی که سطح کراتینین در خون سالمندان کمتر از حد معمول است. در نوزادان، سطح مجاز کراتینین در خون حدود 0.2 یا بیشتر است، زیرا عضلات آنها هنوز در حال رشد است. سوء تغذیه، کاهش وزن شدید و بیماری‌های مزمن می‌توانند منجر به کاهش تولید عضلات و در نتیجه کاهش سطح کراتینین در خون برای سن مشخصی شوند. افرادی که فقط یک کلیه دارند، ممکن است سطح نرمال کراتینین خونشان حدود 1.8 یا 1.9 باشد. افزایش سطح کراتینین در خون نوزادان به بیش از 2.0 و در بزرگسالان به بیش از 5.0 نشانه‌ای از اختلال شدید کلیه است.
علل بالا بودن میزان کراتینین خون
هر گونه عارضه‌ای که عملکرد کلیه‌ها را مختل کند، میزان کراتینین خون را بالا می‌برد. در این بین باید تشخیص داده شود که آیا فرایند عامل نقص عملکرد کلیه (نارسایی کلیه، ازوتمی) مزمن است یا به تازگی بروز یافته است. چنانچه سطح کراتینین به تازگی افزایش یافته باشد، وضعیت برگشت‌پذیر و درمان راحت‌تر خواهد بود. شایع‌ترین علل بیماری‌های مزمن کلیه در بزرگسالان عبارت است از:
- فشار خون بالا
- دیابت
دیگر علل بالا رفتن سطح کراتینین در خون به شرح زیر است:
- مصرف بعضی داروها، مانند سایمتدین (باکتریم) گاهی باعث بالا رفتن غیرطبیعی کراتینین می‌شود.
- سرم کراتینین پس از هضم مقدار زیادی گوشت به طور موقت افزایش می‌یابد. بنابراین تغذیه نقش مهمی در اندازه‌گیری کراتینین دارد.
- عفونت کلیه، رابدومیولیز (تخریب غیرعادی عضلات) و انسداد مجرای ادرار نیز به بالا رفتن سطح کراتینین می‌انجامد.
علائم
علائم ناشی از بالا رفتن میزان کراتینین اکثراً نتیجه نقص عملکرد کلیه است و موارد زیر را دربر می‌گیرد:
- خستگی مزمن
- سردرد
- بی‌اشتهایی
- حالت تهوع یا استفراغ
- کاهش وزن
- خارش پوست
- ورم دست و پا
- افزایش یا کاهش ادرار
- بی‌رنگ یا تیره شدن ادرار
همچنین بیمار گاهی علائم دیگری نیز دارد که به عارضه اصلی عامل بیماری کلیه، برای مثال دیابت، مربوط می‌شود. از علائم معمول دیابت می‌توان به افزایش ادرار، تشنگی و گرسنگی اشاره کرد. کاهش وزن، کاهش انرژی، تمرکز ضعیف، تاری دید و گزگز کردن دست یا پا از علائم احتمالی دیابت است.
تشخیص
کلیرانس (تصفیه) کراتینین را می‌توان به دو روش اندازه‌گیری کرد. میزان کراتینین را می‌توان با فرمولی محاسبه کرد که متغیرهای آن میزان کراتینین در سرم خون، وزن و سن بیمار است. این فرمول عبارت است از:( 140 منهای سن بیمار برحسب سال) ضربدر وزن بیمار برحسب کیلوگرم (ضربدر 0.85 برای بانوان) تقسیم بر (72 ضربدر در میزان کراتینین برحسب mg/dL). کلیرانس کراتینین را می‌توان به روشی مستقیم‌تر از طریق نمونه‌گیری 24 ساعته ادرار و سپس آزمایش خون محاسبه کرد. سطح کراتینین در ادرار و خون تعیین و مقایسه می‌شود.
میزان اوره نیتروژن خون (BUN) شاخص دیگری برای عملکرد کلیه است. اوره نیز یکی از فراورده‌های جانبی متابولیسم است که اگر عملکرد کلیه مختل شود، میزان آن افزایش می‌یابد. نسبت BUN به کراتینین معمولاً اطلاعات دقیق‌تری را درباره عملکرد کلیه و علت احتمالی این مشکل به دست می‌دهد. کمآبی بدن میزان BUN را افزایش می‌دهد.
رژیم غذایی برای پایین آوردن میزان کراتینین
در رژیم غذایی عامل‌های مختلفی وجود دارد که میزان کراتینین را کاهش می‌دهد، چرا که بعضی غذاها میزان کراتینین را افزایش و بعضی میزان آن را کاهش می‌دهد. غذاهای سرشار از کراتینین به کراتینین تبدیل می‌شود؛ چون کراتینین در گوشت وجود دارد، بهتر است مصرف پروتئین‌های حیوانی کاهش داده شود. رژیم غذایی گیاهی عامل‌های خطر بیماری کلیه، برای مثال فشار خون بالا یا دیابت، را کاهش می‌دهد. بایدها و نبایدهای غذایی برای افراد دارای کراتینین بالا به شرح زیر است:
غذاهای مفید
- سبزیجاتی مانند خیار یا کدو تلخ
- غذاهای سرشار از ویتامین ث مانند انواع توت، آب لیمو، جعفری و گل کلم
- ماهی و میوه‌های ارگانیک و اسموتی و آب سبزیجات
- گوشت باید بدون چربی و ارگانیک باشد و از حیوانی به دست آمده باشد که از علف تغذیه کرده و در چراگاه طبیعی پروش یافته باشد.
غذاهایی که باید از آنها پرهیز کرد یا میزان مصرفشان را کاهش داد
کلیه‌ها در انجام واکنش بر روی مواد غذایی زیر به مشکل برمی‌خورند، به ویژه اگر میزان کراتینین خون بالا باشد.
- غذاهای سرشار از سدیم مانند غذاهای فراوری شده با افزودنی نمک
- غذاهای سرشار از پتاسیم مانند موز، اسفناج، کرفس و بروکلی
- غذاهای سرشار از فسفر مانند کدو حلوایی، ماهی، کدو مسما، آجیل، دانه سویا، صدف و پنیر و دیگر فراورده‌های لبنی
درمان
کتواستریل
کتواستریل یکی از درمان‌های مهم غیردیالیزی برای نارسایی کلیه است. این درمان سطح کراتینین را پایین‌تر می‌آورد، علائم و عوارض را تسکین می‌دهد، پیشرفت بیماری را آهسته می‌کند و عملکردهای باقیمانده کلیه را حفظ می‌کند.
دیالیز
دیالیز مانند یک کلیه مصنوعی عمل می‌کند و مواد سمی مانند کراتینین، اسید اوریک و اوره، الکترولیت‌ها و آب اضافی را از بدن خارج می‌کند.
پیوند کلیه
بیمار پس از پیوند کلیه صاحب یک کلیه جدید با عملکرد طبیعی می‌شود.
اهمیت آزمایش میزان کراتینین و اوره خون
سطح کراتینین در خون نشان‌دهنده عملکرد کلیه است و معمولا در حدود نرمال نگه داشته می‌شود. افزایش سطح کراتینین ممکن است نشان‌دهنده نقص عملکرد کلیه یا بیماری کلیه باشد. زمانی که عملکرد کلیه به هر دلیلی مختل می‌شود، کلیه نمی‌تواند کراتینین را به خوبی از خون تصفیه کند و در نتیجه سطح کراتینین در خون افزایش می‌یابد. بنابراین، افزایش سطح کراتینین ممکن است نشان‌دهنده نقص عملکرد یا نارسایی کلیه باشد. به همین دلیل، آزمایش‌های خون باید به طور منظم برای بررسی سطح کراتینین انجام شود. این آزمون‌ها می‌توانند به ما کمک کنند تا به موقع نقص عملکرد کلیه را تشخیص دهیم.
