فهرست موضوعات
تاریخ 25 آبان 1402
مشاهده خون در ادرار ممکن است موجب نگرانی شود. در اغلب موارد، این امر بی‌خطر است، اما ممکن است نشان‌دهنده یک اختلال جدی باشد. وقتی خون در ادرار به صورت آشکار دیده می‌شود، این وضعیت به عنوان هماتوری آشکار شناخته می‌شود. ادرار خونی که تنها تحت میکروسکوپ قابل مشاهده است، به عنوان هماتوری میکروسکوپی شناخته می‌شود و با آزمایش خون توسط پزشک تشخیص داده می‌شود. با این حال، تشخیص دلیل خونریزی بسیار اهمیت دارد و درمان آن بستگی به دلیل زمینه‌ای آن دارد.
در صورت مشاهده خون در ادرار خود یک قرار ملاقات با متخصص اورولوژی تنظیم کنید. برخی داروها و مواد غذایی از جمله چغندر، ریواس و انواع توت‌ها می‌توانند موجب قرمز شدن رنگ ادرار شوند. با این حال خون در ادرار کاملاً متمایز و متفاوت است. تغییر رنگ ادرار ناشی از داروها، غذاها یا ورزش ممکن است ظرف چند روز برطرف شود. اما خودتان نمی‌توانید ادرار قرمز یا خونی را به داروها یا ورزش ربط دهید، به همین دلیل بهتر است که به محض دیدن خون در ادرار به پزشک مراجعه نمایید. شماره تماس جهت دریافت اطلاعات بیشتر 02188343444 می‌باشد.
علائم ادرار خونی
علائم خارق‌العاده ادرار خونی شامل رنگ قرمز یا صورتی ادرار به دلیل حضور سلول‌های خون قرمز است. ادرار قرمز نیاز به حضور خون در مقدار کمی دارد و عموماً خونریزی همراه با درد نمی‌باشد. در صورت وجود لخته‌های خون در ادرار، ممکن است دردناک باشد. ادرار خونی اغلب بدون علائم دیگری رخ می‌دهد. همچنین ممکن است خون در ادرار به گونه‌ای باشد که تنها با استفاده از میکروسکوپ قابل مشاهده باشد (هماتوری میکروسکوپی).
دلایل
در ادرار خونی، کلیه‌ها (یا سایر بخش‌های مجرای ادراری) امکان نشت خون به ادرار را فراهم می‌کنند. چندین مشکل می‌تواند موجب نشت خون شود از جمله:
- عفونت‌های مجرای ادرار: عفونت‌های مجرای ادرار اغلب زمانی رخ می‌دهند که باکتری از طریق مجرای ادرار وارد بدن شده و شروع به تکثیر در مثانه می‌کند. علائم آن می‌تواند شامل نیاز مداوم به ادرار، درد و سوزش هنگام ادرار و بوی شدید ادرار باشد. برای بیشتر افراد بخصوص افراد مسن، تنها نشانه‌ی بیماری ممکن است ذرات میکروسکوپی خون باشد.
- عفونت کلیه: عفونت کلیه (پیلونفریت) می‌تواند زمانی رخ دهد که باکتری‌ها از طریق جریان خون وارد کلیه‌ها شده یا از راه حالب به طرف کلیه‌ها بروند. علائم و نشانه‌های آن اغلب شبیه به عفونت مثانه می‌باشد هر چند عفونت کلیه بیشتر موجب تب و درد پهلو می‌گردد.
- سنگ مثانه یا کلیه: سنگ‌ها معمولاً بدون درد هستند و احتمالاً تا زمانی که موجب انسداد شوند یا حرکت کنند متوجه آنها نمی‌شوید. پس از آن معمولاً هیچ اشتباهی در تشخیص علائم آن وجود ندارد. سنگ‌های کلیه بخصوص می‌توانند موجب درد بسیار شدید شوند. سنگ مثانه یا کلیه همچنین می‌تواند موجب خونریزی آشکار و میکروسکوپی شود.
- بزرگی پروستات: هنگامی که غده پروستات بزرگ می‌شود، به مجرای ادرار فشار می‌آورد و تا حدی موجب انسداد جریان ادرار می‌گردد. علائم و نشانه‌های بزرگی پروستات (هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات) شامل مشکل در دفع ادرار، نیاز فوری یا مداوم به ادرار، و وجود خون آشکار یا میکروسکوپی در ادرار می‌باشد. عفونت پروستات (پروستاتیت) می‌تواند موجب همین علائم و نشانه‌ها شود.
- بیمار کلیه: خونریزی میکروسکوپی ادرار یک علامت شایع گلومرونفریت است که باعث التهاب سیستم فیلترینگ کلیه می‌گردد.
- سرطان: خونریزی آشکار ادرار ممکن است از علائم سرطان پیشرفته کلیه، مثانه، پروستات باشد. متاسفانه ممکن است در مراحل اولیه که این سرطان‌ها بیشتر قابل درمان هستند، هیچ علامت و نشانه‌ای وجود نداشته باشد.
- اختلالات وراثتی: کم‌خونی داسی شکل (یک نقص ارثی هموگلوبین در سلول‌های قرمز خون) می‌تواند دلیل وجود خون در ادرار بصورت آشکار یا میکروسکوپی باشد. سندرم آلپورت که بر غشاهای تصفیه کننده در گلومرول کلیه‌ها تاثیر می‌گذارد نیز می‌تواند همین مشکل را ایجاد کند.
- آسیب کلیوی: ضربه یا آسیب دیگر به کلیه‌ها در اثر تصادف یا ورزش‌های تماسی می‌تواند موجب خون قابل مشاهده در ادرار شود.
- داروها: داروی ضد سرطان سیکلوفسفامید (Cytoxan) و پنی‌سیلین می‌تواند موجب بروز خون در ادرار گردد.
- ورزش پرفشار: با اینکه به ندرت رخ می‌دهد اما مشخص نیست که چرا ورزش پرفشار می‌تواند منجر به ادرار خونی آشکار شود. ممکن است مرتبط با ضربه به مثانه، کم شدن آب بدن یا تجزیه سلول‌های قرمز خون باشد که در ورزش‌های هوازی مستمر رخ می‌دهد. دوندگان بیشتر تحت تاثیر این مشکل هستند هر چند تقریباً هر ورزشکاری می‌تواند دچار خونریزی ادراری آشکار پس از یک تمرین شدید شود.
دلیل این مشکل هر چه که باشد، بلافاصله پس از مشاهده خون در ادرار با پزشک تماس بگیرید.
عوامل خطر
تقریباً هرشخصی (از جمله کودکان و نوجوانان) می‌تواند سلول‌های قرمز خون را در ادرار خود داشته باشد. عواملی که موجب محتمل‌تر شدن آن می‌شوند عبارتند از:
- سن: بسیاری از مردان بالاتر از ۵۰ سال گاهی اوقات به دلیل بزرگی غده پروستات دچار ادرار خونی می‌شوند.
- جنسیت: بیشتر از نیمی از زنان حداقل یک بار در طول عمر خون دچار عفونت مجرای ادرار و احتمالاً همراه با وجود خون در ادرار می‌شوند. مردان جوان‌تر بیشتر مستعد ابتلا به سنگ کلیه یا سندرم آلپورت هستند.
- عفونت: التهاب کلیه پس از عفونت ویروسی یا باکتریایی (گلومرولونفریت پس از عفونت) یکی از دلایل اصلی وجود خون آشکار در ادرار در کودکان است.
- سابقه خانوادگی: در صورتی که سابقه‌ی ابتلا به بیماری کلیوی یا سنگ کلیه در یکی از اعضای خانواده وجود داشته باشد، بیشتر مستعد ابتلا به خونریزی ادراری خواهید بود.
آزمایش‌ها و تشخیص
به منظور تعیین دلیل خونریزی ادراری، آزمایش‌ها و معاینات زیر نقش کلیدی ایفا می‌کنند:
- معاینه فیزیکی: که شامل بحث درباره‌ی سابقه پزشکی است.
- آزمایش‌های ادرار: حتی اگر خونریزی ابتدا با آزمایش ادرار تشخیص داده شده باشد، احتمالاً آزمایش دیگری انجام می‌شود تا مشخص شود که ادرار همچنان حاوی سلول‌های قرمز است یا خیر. آزمایش ادرار همچنین امکان عفونت مجرای ادرار یا وجود مواد معدنی که موجب سنگ کلیه می‌شوند را بررسی می‌کند.
- آزمایشات تصویربرداری: اغلب برای تعیین دلیل ادرار خونی نیاز به تصویربرداری است. ممکن است پزشک آزمایش‌های سی تی اسکن که در آن از تابش و یک کامپیوتر قدرتمند برای تهیه تصاویر مقطعی از داخل بدن استفاده می‌شود، ام آر آی که در آن برای تهیه تصاویر به جای اشعه ایکس از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می‌شود، یا سونوگرافی را توصیه کند. در اولتراسوند ترکیبی از امواج صوتی با فرکانس بالا و پردازش کامپیوتری برای تصویربرداری از کلیه‌ها و مثانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- سیستوسکوپی: در این روش، پزشک یک لوله باریک را که همراه با یک دوربین بسیار کوچک است وارد مثانه می‌کند تا هم مثانه و هم مجرای ادرار را برای مشاهده علائم بیماری معاینه کند.
گاهی اوقات دلیل ادرار خونی ممکن است تشخیص داده نشود. در این صورت، ممکن است پزشک آزمایش‌های منظم دیگری را توصیه کند به خصوص اگر بیمار دارای علائم خطر سرطان مثانه مانند سیگار کشیدن، قرار گرفتن در معرض محیط‌های سمی یا سابقه پرتودرمانی باشد.
درمان و دارو
ادرار خونی تا حد زیادی بدون درمان خاصی است. به جای اینکه پزشک به درمان مستقیم ادرار خونی بپردازد، تمرکز خود را بر روی درمان عوامل زمینه‌ای آن متمرکز می‌کند. به عنوان مثال، این فرایند ممکن است شامل مصرف آنتی‌بیوتیک برای کنترل عفونت مجرای ادرار، تجویز داروهایی برای کاهش اندازه پروستات بزرگ شده یا انجام شوک‌موجی جهت شکستن سنگ‌های مثانه یا کلیه باشد. اگر مشکل زمینه‌ای جدی نباشد، ممکن است نیازی به درمان خاصی نباشد.
پیشگیری از ادرار خونی
پیشگیری از ادرار خونی بطور کلی ممکن نمی‌باشد، هر چند اقداماتی را می‌توان برای کاهش خطر ابتلا به برخی از بیماری‌هایی که موجب آن می‌شوند، انجام داد. روشهای پیشگیری عبارتند از:
- عفونت مجراری ادرار: به منظور کاهش خطر عفونت مجرای ادرار سعی کنید مقدار زیادی مایعات بنوشید، در صورت نیاز به دفع ادرار و پس از مقاربت بلافاصله ادرار کنید، و پس از ادرار از طرف جلو به عقب پاک کنید (برای زنان). از محصولات بهداشتی زنانه که ممکن است موجب تحریک اندام‌های تناسلی شوند، پرهیز کنید.
- سنگ کلیه: برای کمک به کم کردن احتمال ابتلا به سنگ کلیه به مقدار زیاد مایعات مصرف کنید و مصرف غذاهای حاوی نمک، پروتئین و اگزالات مانند اسفناج و ریواس را محدود کنید.سرطان مثانه: ترک کردن سیگار ، پرهیز از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و نوشیدن مقدار زیاد آب می‌تواند خطر سرطان مثانه را کم کند.
- سرطان کلیه: جهت پیشگیری از سرطان کلیه سیگار کشیدن را ترک کنید، وزن سالمی داشته باشید، رژیم غذایی سالم مصرف کنید، فعال بمانید و از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی اجتناب کنید.
