تاریخ 25 آبان 1402
بی‌اختیاری ادرار یا خروج ناخواسته ادرار، به معنای ضعیف شدن یا از دست دادن کنترل بر روی مثانه است. این مشکل اغلب بیشتر از آنچه که فکر می‌کنید، شایع است. هر فردی ممکن است با این مشکل روبرو شود، اما در سالمندان، این مشکل شیوع بیشتری دارد و بانوان نیز بیشتر از مردان به این مشکل ابتلا می‌کنند. خوشبختانه، برای این عارضه ناراحت کننده، راه‌های مختلفی برای درمان وجود دارد.
بی اختیاری ادرار مایه شرمساری سالمندان می‌شود. خوشبختانه امروزه روش‌های بیشتری برای درمان بی‌اختیاری ادرار در سالمندان ارائه شده است. متخصص اورولوژی درمان مناسب را با توجه به نوع مشکل بروز یافته در کنترل مثانه، میزان وخامت آن و سبک زندگی بیمار انتخاب می‌کند. متخصصین ما در کلینیک تخصصی اورولوژی دکتر اسلامی با ارائه‌ی مشاوره‌ی تخصصی در خصوص علل و عوامل بی اختیاری ادراری در سالمندان، بهترین روش‌های درمانی را به شما معرفی می‌کنند. جهت دریافت نوبت مشاوره و یا رزرو نوبت درمان می‌توانید با 02188343444 تماس بگیرید.
انواع بی اختیاری ادرار در سالمندان
بی‌اختیاری ادرار انواع مختلفی دارد که در ادامه آنها را به اجمال توضیح می‌دهیم.
بی‌اختیاری استرسی
بی‌اختیاری استرسی به عارضه‌ای گفته می‌شود که ادرار در اثر فشار آمدن به مثانه، برای مثال هنگام ورزش کردن، سرفه کردن، عطسه، خندیدن یا بلند کردن اشیاء سنگین ناخواسته ترشح کند. این نوع بی اختیاری شایع‌ترین نوع در میان بانوان میانسال و جوان‌تر است و گاهی حدود زمان یائسگی شروع می‌شود.
بی‌اختیاری فوریتی
بی‌اختیاری فوریتی عارضه‌ای است که بیمار ناگهان نیاز به تخلیه ادرار پیدا می‌کند و نمی‌تواند ادرار را تا زمان رسیدن به توالت نگه دارد. این نوع بی‌اختیاری مشکل برخی از بیماران مبتلا به دیابت، آلزایمر، پارکینسون، ام اس یا سکته مغزی است.
بی‌اختیاری ناشی از سرریز ادرار
بی‌اختیاری ناشی از سرریز ادرار به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن، ادرار از مثانه‌ای که به طور کامل پر شده است، به‌طور ناخواسته ترشح می‌شود. اگر پروستات بزرگ شود، می‌تواند مجرای ادرار را مسدود کند و باعث ایجاد مشکل در ادرارکردن شود. همچنین، دیابت و آسیب‌دیدگی نخاع نیز می‌تواند از عوامل ایجاد این نوع بی‌اختیاری باشد.
بی‌اختیاری عملکردی
بی‌اختیاری عملکردی مشکل بسیاری از سالمندانی است که مثانه را به خوبی تحت کنترل دارند. مشکل این گروه از سالمندان این است که به دلیل ابتلا به روماتیسم یا دیگر اختلال‌ها نمی‌توانند خود را به سرعت و به موقع به سرویس بهداشتی برسانند.
علل
از علت بی اختیاری ادرار در سالمندان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- یائسگی: در این دوران میزان استروژن کاهش می‌یابد و در نتیجه عضلات ضعیف‌تر می‌شود.
- هیسترکتومی: عمل جراحی برداشتن رحم
- سابقه انجام عمل‌های جراحی دیگر
- مثانه دردناک: التهاب مخاط پوشش دهنده داخل مثانه
- مشکلات سیستم عصبی مرکزی (CNS) مانند ام اس، سکته مغزی و بیماری پارکینسون
- بزرگ شدن پروستات: مشکل افتادگی مثانه پیش می‌آید و مجرای ادرار تحریک می‌شود.
- بزرگ شدن غده پروستات
- فشار آوردن تومور به مثانه
- سنگ مثانه
- یبوست
- سابقه جراحی ناموفق بی اختیاری ادرار
عوامل خطر
عوامل زیر در بروز بی‌اختیاری ادرار در سالمندان تأثیرگذار هستند:
- چاقی: چاقی ممکن است فشار روی مثانه و عضلات اطراف آن را افزایش دهد، که می‌تواند منجر به ضعف عضلات و افزایش احتمال ترشح ادرار در هنگام عطسه زدن یا سرفه شود.
- استعمال دخانیات: فردانی که سیگار می‌کشند، ممکن است با سرفه مزمن مواجه شوند که می‌تواند منجر به بی‌اختیاری ادرار شود.
- جنسیت: بی‌اختیاری ادرار در بانوان، به ویژه پس از زایمان، شیوع بیشتری دارد.
- بیماری‌ها و عارضه‌ها: بیماران مبتلا به دیابت، مشکلات کلیوی، آسیب نخاع یا بیماری‌های عصبی، به ویژه عوارض پس از سکته مغزی، ممکن است با بی‌اختیاری ادرار مواجه شوند.
تشخیص
بی اختیاری ادرار در سالمندان به روش‌های زیر تشخیص داده می‌شود:
- یادداشت مسائل مربوط به مثانه: پزشک از بیمار می‌خواهد میزان مصرف مایعات، زمان ادرار، حجم ادرار و تعداد دفعات بی‌اختیاری را یادداشت کند.
- معاینه بالینی: متخصص واژن را معاینه و قدرت عضله‌های کف لگن را بررسی می‌کند. اگر بیمار مرد باشد، پزشک راست روده (رکتوم) را نیز به منظور بررسی بزرگ شدن غده پروستات معاینه می‌کند.
- آزمایش ادرار: آزمایش به منظور بررسی نشانه‌های عفونت و ناهنجاری‌های ادرار انجام می‌شود.
- آزمایش خون: عملکرد کلیه در این آزمایش بررسی می‌شود.
- اندازه‌گیری مقدار ادرار باقیمانده (PVR): حجم ادرار باقیمانده در مثانه پس از تخلیه اندازه‌گیری می‌شود.
- سونوگرافی لگن
- تست استرس: از بیمار خواسته می‌شود فشاری ناگهانی را به مثانه وارد کند تا پزشک بتواند خروج ادرار را بررسی کند.
- نوار مثانه (تست اورودینامیک): میزان فشاری که عضله اسفنکتر و مثانه قادر به تحمل آن است، اندازه‌گیری می‌شود.
- سیستوگرام: رادیوگرافی به منظور مشاهده مثانه انجام می‌شود.
- سیستوسکوپی: سیستوسکوپ لوله باریکی است که لنز در انتهای آن قرار دارد. متخصص سیستوسکوپ را وارد مجرای ادرار می‌کند تا ناهنجاری‌های مجاری ادرای را مشاهده کند.
درمان
درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان به عامل‌های متعددی چون نوع بی اختیاری، وضعیت سلامت عمومی جسمی و روحی بیمار بستگی دارد.
دارو
درمان دارویی بی‌اختیاری ادرار معمولاً در کنار روش‌های دیگر یا انجام تمرین‌های مخصوص انجام می‌شود. داروهای زیر برای درمان بی‌اختیاری ادرار تجویز می‌شود:
- آنتی بیوتیک: این دارو با آرام کردن مثانه پرکار به بیماران دچار بی اختیاری فوریتی کمک می‌کند.
- پماد استروژن: این پماد بافت مجرای ادرار و ناحیه واژن را تقویت می‌کند و بعضی علائم بی‌اختیاری را کاهش می‌دهد.
- ایمی‌پرامین (توفرانیل): یک ضدافسردگی سه حلقه‌ای
حرکت‌های مخصوص
تمرین‌های مخصوص عضلات کف لگن یا ورزش کگل اسفنکتر و عضلات کف لگن را تقویت می‌کند و به این ترتیب بیمار کنترل بیشتری بر تخلیه ادرار پیدا می‌کند.
آموزش مثانه
- به تاخیر انداختن تخلیه: هدف کنترل کردن فوریت ادرار است. بیمار یاد می‌گیرد که چگونه هنگام نیاز فوری به تخلیه ادرار بتواند ادرار را کنترل کند و مانع از خروج آن شود.
- تخلیه مجدد: بیمار ادرار را تخلیه می‌کند، چند دقیقه صبر می‌کند و سپس مجدداً مثانه را تخلیه می‌کند.
- زمانبندی دفعات تخلیه ادرار: بیمار در زمان‌های مشخصی از روز، برای مثال هر دو ساعت یک بار، به سرویس بهداشتی می‌رود.
بیماران به کمک آموزش مثانه معمولاً می‌توانند مثانه را تحت کنترل دربیاورند.
دستگاه‌های پزشکی
وسایل زیر برای استفاده بانوان طراحی شده است:
- دستگاه‌های مخصوص قرارگیری در مجرای ادرار: بیمار این وسیله را قبل از شروع فعالیت در مجرای ادرار قرار می‌دهد و آن را در مواقع لزوم برای ادرار کردن خارج می‌کند.
- پساری: پساری حلقه سفتی است که داخل واژن قرار داده می‌شود و باید تمام روز از آن استفاده شود. پساری مثانه را بالا نگه می‌دارد و از ترشح ادرار جلوگیری می‌کند.
- رادیوفرکوئنسی: بافت بخش پایینی مجاری ادراری گرم می‌شود. بافت پس از التیام سفت‌تر می‌شود و در نتیجه بی اختیاری کنترل می‌شود.
- بوتاکس (سم بوتولینوم نوع A): بوتاکس با هدف درمان مثانه پرکار، در عضله مثانه تزریق می‌شود.
- عامل‌های مسدود کننده: این عامل‌ها در بافت اطراف مجرای ادرار تزریق می‌شود تا آن را مسدود کند.
- تحریک کننده عصب خاجی: این دستگاه زیر پوست باسن بیمار قرار داده می‌شود. تحریک کننده با سیم به عصبی متصل می‌شود که از نخاع تا مثانه امتداد دارد. این سیم پالسی الکتریکی منتشر می‌کند که عصب خاجی را تحریک می‌کند و مثانه را تحت کنترل درمی‌آورد.
جراحی
اگر هیچ یک از روش‌های فوق بی اختیاری را درمان نکند، جراحی انجام می‌شود.
- جراحی اسلینگ (Sling): مش جراحی به منظور نگهداشتن مجرای ادرار و جلوگیری از ترشح ادرار زیر گردن مثانه قرار داده می‌شود.
- جراحی Colposuspensio: گردن مثانه بالا برده می‌شود تا مشکل بیماران دچار بی اختیاری استرسی حل شود.
- اسفنکتر مصنوعی: اسفنکتر (دریچه) مصنوعی با هدف کنترل جریان ادراری که از مثانه وارد مجرای ادرار می‌شود، در بدن قرار داده می‌شود.
روش‌های دیگر
- سوند ادراری: سوند لوله‌ای است که از مثانه خارج می‌شود، از مجرای ادرار (میزراه) عبور می‌کند، از بدن خارج می‌شود و به یک کیسه جمع کننده ادرار ختم می‌شود.
- پوشک بزرگسال: پوشک‌های مختلفی برای بزرگسالان در داروخانه‌ها و فروشگاه‌ها وجود دارد.
