هیدرو نفروز (Hydronephrosis) وضعیتی است که در آن یک یا هر دو کلیه به علت تجمع ادرار، بزرگ و یا متورم می‌شوند. این عارضه می‌تواند در هر سنی افراد را تحت تأثیر قرار دهد؛ حتی گاهی اوقات در حین سونوگرافی نوزادان متولد نشده نیز خود را نشان می‌دهد (که تحت عنوان هیدرو نفروز جنینی شناخته می‌شود). به‌طورکلی اگر هیدرو نفروز به‌موقع تشخیص داده شود و به‌طور صحیح درمان گردد، مشکل درازمدتی ایجاد نمی‌کند. ممکن است نوزادان مبتلا هیچ‌گونه درمانی نیاز نداشته باشند.
بااین‌حال، این بیماری می‌تواند احتمال ابتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs)را افزایش دهد. در موارد شدید که بدون درمان باقی بماند، ممکن است کلیه ها آسیب ببیند که در پی آن احتمال دارد عملکرد کلیه‌ها دچار اختلال شود (نارسایی کلیه).
اگر علائم هیدرو نفروز را در خود مشاهده کردید (که در ادامه به آن اشاره می‌شود)، به پزشک خود مراجعه کرده و علائم خود را مطرح نمایید. عفونت ناگهانی دستگاه ادراری ممکن است به شرایط جدی‌تری مانند پیلونفریت یا عفونت کلیه‌ها منجر شود. همچنین ممکن است فرد به بیماری سپسیس مبتلا گردد که دران عفونت در جریان خون پخش می‌شود.اگر به درد شدید یا مداوم در پشت یا کلیه‌ها مبتلا شدید و یا اگر علائم عفونت ادراری را مشاهده کرده و در تعداد دفعات دفع ادرار تغییر قابل‌ملاحظه‌ای را مشاهده کردید، به یک متخصص اورولوژی مراجعه کنید. ممکن است پزشک برای ارزیابی کلیه‌ها و وجود هیدرو نفروز، برای شما اسکن سونوگرافی تجویز نماید.تشخیص به‌موقع از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر وضعیت شما برای مدت طولانی درمان نشود، کلیه شما می‌تواند به‌طور دائمی آسیب ببیند.جهت اطلاع از انواع بیماری‌های کلیه و مجاری و روشهای درمانی موجود برای آن‌ها می‌توانید با ما تماس حاصل فرمایید.
هیدرو نفروز چیست؟
هیدرو نفروز وضعیتی است که معمولاً در اثر ناتوانی کلیه در تخلیه طبیعی ادرار به مثانه به وجود می‌آید؛ که در پی آن کلیه متورم می‌گردد. این تورم اغلب تنها یک کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند هر دو کلیه را نیز شامل شود. هیدرو نفروز یک بیماری اولیه نیست. بلکه یک بیماری ثانویه محسوب می‌شود که در اثر بیماری‌های زمینه‌ای به وجود می‌آید. این عارضه یک وضعیت ساختاری است که در اثر انسداد مجاری دستگاه ادراری حادث می‌شود. هیدرو نفروز تقریباً از هر 100 نوزاد، یک نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
هیدرو نفروز در نوزادان
هیدرو نفروز به‌طور فزاینده‌ای در اسکن نوزادان هنگام سونوگرافی مشاهده می‌شود که به آن هیدرو نفروز جنینی گفته می‌شود. تخمین زده می‌شود در هر 100 بارداری یک مورد به هیدرو نفروز مبتلا می‌گردد. به‌عنوان پدر و مادر، این موضوع می‌تواند نگران‌کننده باشد. اما، در اکثر موارد هیدرو نفروز در نوزادان جدی نیستند و نباید بر بارداری تأثیری بگذارد. حدود چهار مورد از هر پنج مورد، قبل یا چند ماه پس از تولد نوزاد به‌خودی‌خود برطرف می‌گردد و هیچ مشکلی در درازمدت برای شما یا کودک ایجاد نخواهد کرد. در برخی موارد ممکن است نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک باشد تا از ایجاد عفونت در کلیه‌ها پیش‌گیری شود، در برخی موارد نیز ممکن است عمل جراحی لازم باشد.
علائم
مدت‌زمان انسداد، علائم شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم خفیف هیدرو نفروز اغلب شامل تکرر ادرار و افزایش حس دفع ادرار است. در موارد شدیدتر سایر علائم بالقوه می‌تواند شامل موارد زیر گردد:
- درد شکم یا پهلو
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد و سوزش هنگام دفع ادرار
- دفع ناقص ادرار
- تب
قطع جریان ادرار باعث افزایش احتمال ابتلا به عفونت ادراری (UTI) می‌شود . به همین دلیل عفونت ادراری یکی از شایع‌ترین عوارض هیدرو نفروز است. برخی نشانه‌های عفونت ادراری (UTI) عبارت‌اند از:
- کدر شدن ادرار
- دفع ادرار دردناک
- سوزش یا درد هنگام دفع ادرار
- خون در ادرار
- ضعیف بودن جریان ادرار
- درد پشت
- درد مثانه
- تب
- لرز
- در موارد شدید، کلیه‌ها به‌طور قابل‌توجهی متورم می‌شوند.
معمولاً هیدرو نفروز در نوزادان علامتی ایجاد نمی‌کند، اما اگر کودک شما به علائم احتمالی عفونت ادراری مبتلا گردید (مانند داشتن تب بالا بدون هیچ علت واضحی) سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
علل
هیدرو نفروز یک بیماری نیست؛ بلکه عارضه‌ای است که در اثر شرایط تحمیلی داخلی و خارجی، بر کلیه و سیستم جمع‌آوری ادرار تأثیر می‌گذارد. یکی از رایج‌ترین علل هیدرو نفروز، انسداد حاد یک‌طرفه حالب (اتساع لگنچه) است. این انسداد ناگهانی در یکی از حالب ها اتفاق می‌افتد، لوله‌ای که ادرار را از کلیه به مثانه انتقال می‌دهد. شایع‌ترین علت این انسداد، سنگ کلیه است، اما التهاب و لخته شدن خون نیز می‌تواند باعث بروز بیماری انسداد یک‌طرفه حالب گردد. انسداد حالب می‌تواند باعث برگشت ادرار به کلیه‌ها شود، که این امر منجر به ایجاد تورم می‌شود. به این انسداد ادراری، برگشت ادرار (VUR) می‌گویند.
سایر علل انسداد ممکن است در اثر موارد زیر رخ دهد:
- تنگی محل اتصال حالب به لگنچه کلیه، محلی که لوله حالب به لگنچه کلیه متصل می‌گردد.
- افزایش حجم غده پروستات در مردان، که می‌تواند در اثر بزرگ شدن خوش‌خیم غده پروستات (BPH) و یا پروستاتیت (التهاب غده پروستات) باشد .
- بارداری، که به دلیل رشد جنین ممکن است مجرای ادراری تحت‌فشار قرار بگیرد.
- وجود تومور در داخل یا نزدیکی حالب
- باریک شدن حالب در اثر آسیب‌دیدگی یا نقص‌های مادرزادی
تشخیص
احتمالاً پزشک یک ارزیابی کلی از وضعیت سلامتی شما به عمل آورد، سپس بر روی علائم ادراری شما تمرکز خواهد کرد. ممکن است پزشک بتواند از طریق لمس آرام شکم و پهلوها، متورم شدن کلیه را تشخیص دهد. ممکن است پزشک از یک کاتتر برای تخلیه مقداری ادرار از مثانه کمک بگیرد. اگر پزشک نتواند مقدار زیادی ادرار را از این طریق تخلیه کند، می‌تواند به این معنی باشد که انسداد شما در مثانه یا مجرای ادراری قرارگرفته است.
مجرای ادراری، لوله‌ای است که ادرار را از مثانه به بیرون بدن هدایت می‌کند. همچنین پزشک می‌تواند یک سونوگرافی کلیه یا سی‌تی‌اسکن انجام دهد تا دقیقاً در مورد میزان تورم و محل انسداد احتمالی، اطلاعات لازم را به دست آورد. هر دوی این روش‌ها به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل بدن شما را مشاهده کند، اما به‌طورکلی سونوگرافی کلیه به‌عنوان استاندارد طلا برای تشخیص هیدرو نفروز در نظر گرفته می‌شود. این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد، ارزیابی دقیق‌تری از کلیه‌ها داشته باشد.
گزینه‌های درمان
اگر شما به هیدرو نفروز مبتلا شده باشید، درمان به علت زمینه‌ای بیماری و شدت آن بستگی خواهد داشت. زنان باردار و نوزادان مبتلا به این بیماری نیازی به درمان ندارند. اگر انسداد حالب باعث وضعیت شما شده باشد، ممکن است پزشک برای تخلیه ادرار از راهکارهای درمانی زیر کمک بگیرد:
- قرار دادن یک استنت در حالب، لوله‌ای که اجازه می‌دهد ادرار به مثانه تخلیه گردد.
- نصب لوله نفروستومی، که اجازه می‌دهد ادرار مسدود شده از طریق پشت تخلیه شود.
- تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها برای کنترل عفونت.
هنگامی که فشار ناشی از تجمع ادرار برطرف گردید، باید علت تجمع ادرار تحت درمان قرار بگیرد. درمان‌های مورداستفاده به علت ایجاد بیماری بستگی داد. مثلاً:
- ممکن است سنگ کلیه در طی عمل جراحی و یا با استفاده از امواج صوتی برداشته شود.
- پروستات بزرگ‌شده را می‌توان با دارو یا جراحی برای برداشتن مقداری از آن تحت درمان قرار داد.
- برای جلوگیری از انسداد مجاری ادرار، با استفاده از جراحی یک لوله کوچک به نام استنت را درون مجرا قرار می‌دهند.
- می‌توان برای برداشتن بافت سرطانی، از ترکیبی از روشهای درمانی شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا جراحی استفاده نمود.
- همچنین ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز کند. این کار کمک خواهد از توسعه عفونت دستگاه ادراری جلوگیری به عمل آید.
اگر به‌موقع تحت درمان قرار بگیرید، چشم‌انداز بیماری شما خوب است. رفع انسداد برای بازگرداندن عملکرد طبیعی کلیه‌ها ضروری است. اگر هیدرو نفروز شما نیاز به عمل جراحی داشته باشد، احتمال بهبودی کامل، 95 درصد است.
