فهرست موضوعات
تاریخ 15 نوامبر 2023
احتباس یا انسداد در هر قسمت از سیستم ادرار از کلیه‌ها گرفته که در آنها ادرار تولید می‌شود تا مجرای ادرار که ادرار را از بدن خارج می‌کند می‌تواند باعث ایجاد فشار داخل مجرای ادرار و کاهش جریان ادرار شود. احتباس ادرار ممکن است به طور ناگهانی ایجاد شود و یا به تدریج و طی چندین روز اتفاق بیفتد. احتباس ادرار ممکن است مجرای ادرار را به طور کامل مسدود کرده یا باعث گرفتگی بخشی از مجرای ادرار شود. در برخی موارد فقط یک کلیه آسیب می‌بیند اما این امکان وجود دارد که احتباس ادرار به هر دو کلیه نیز آسیب وارد نماید.
به طور معمول، جریان ادرار به سمت خارج از کلیه‌ها، فشار بسیار کمی دارد. اگر جریان ادرار مسدود شود، ادرار پشت نقطه مسدود شده جمع می‌شود و در نهایت به لوله‌های کوچک کلیه و محل تجمع این لوله‌ها (لگن کلیوی) رسیده و باعث تورم کلیه شده و فشار را در ساختارهای داخلی آن افزایش می‌دهد. برخی روش‌های درمانی برای درمان این بیماری شامل دارودرمانی و انجام عمل‌های جراحی می‌شود. متخصصین ما در کلینیک تخصصی اورولوژی دکتر اسلامی با ارائهٔ مشاورهٔ تخصصی در مورد علل احتباس ادراری و مشکلات ناشی از آن، مناسب‌ترین درمان را به شما معرفی می‌کنند. جهت دریافت نوبت مشاوره و یا رزرو نوبت درمان می‌توانید با ما تماس بگیرید.
علل
انواع مختلف احتباس ادرار به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد. برخی از آنها مادرزادی است و شامل موارد زیر می‌شود.
دلایل ابتلا به انسداد ادراری عبارتند از:
تکثیر حالب
حالب یک لوله است که ادرار را از کلیه‌ها به سمت مثانه منتقل می‌کند. این بیماری شایع، که معمولاً از زمان تولد وجود دارد و به عنوان بیماری مادرزادی شناخته می‌شود، باعث می‌شود که هر دو لوله حالب از یک کلیه خارج شوند. حالب دوم ممکن است به طور کامل رشد کرده یا ناقص باشد. اگر عملکرد حالب به درستی انجام نشود، ادرار به سمت کلیه‌ها بازگشته و ممکن است باعث آسیب دیدگی آن شود.
ناهنجاری در محلی که حالب به مثانه یا کلیه وصل می‌شود
این عارضه باعث انسداد جریان ادرار می‌شود. یک اتصال غیرطبیعی بین حالب و مثانه ممکن است باعث تورم کلیه شده و در نهایت آن را از کار بیندازد. این ناهنجاری ممکن است مادرزادی باشد یا در زمان رشد طبیعی کودک، آسیب‌دیدگی یا در موارد نادر به دلیل وجود تومور به وجود آید. اتصال غیرطبیعی بین حالب و مثانه نیز ممکن است باعث بازگشت ادرار به سمت کلیه‌ها باشد.
یورتروسل
اگر حالب بسیار باریک شده و اجازه ندهد ادرار به طور عادی جریان یابد، ممکن است یک برآمدگی در حالب یا همان یورتروسل ایجاد شود. این برآمدگی معمولاً در نزدیکی مثانه شکل می‌گیرد و می‌تواند باعث انسداد جریان ادرار شده و موجب بازگشت ادرار به سمت کلیه‌ها شود که ممکن است به کلیه‌ها آسیب برساند.
فیبروز رتروپریتونئال
این اختلال نادر زمانی ایجاد می‌شود که بافت فیبروز در ناحیه پشت شکم رشد می‌کند. فیبرها به دلیل ابتلا به سرطان یا مصرف برخی داروها که برای درمان میگرن به کار برده می‌شوند، ایجاد می‌گردند. فیبرها حالب را احاطه کرده و باعث انسداد آن می‌شوند و در نتیجه ادرار به سمت کلیه‌ها بازمی‌گردد.
علائم احتباس ادرار
انسداد مجرای ادرار ممکن است علامت و نشانه‌ای نداشته باشد. علائم و نشانه‌ها به محل مسدود شده، کلی یا جزئی بودن انسداد، سرعت رشد بیماری و این که بر یک کلیه اثر گذارد یا بر هردو بستگی دارد.
برخی علائم و نشانه‌های انسداد مجاری ادرار عبارتند از:
- درد مثانه
- تغییر در میزان ادرار تولیدشده و کاهش فشار ادرار
- سوزش ادرار
- ادرار خونی
- عفونت‌های مکرر مجاری ادرار
- فشار خون بالا (هایپرتنشن)
برخی علل داخلی یا خارجی در حالب ممکن است باعث انسداد ادراری شوند که عبارتند از:
- سنگ مثانه
- یبوست شدیدی که کودکان به آن مبتلا می‌شوند اما ممکن است بزرگسالان نیز به آن دچار شوند.
- تومورهای سرطانی و غیر سرطانی مثانه
- رشد بافت داخلی مانند آندومتریوز در زنان
- تورم مزمن حالب که معمولاً به دلیل ابتلا به بیماری‌هایی مانند سل یا عفونت انگلی که به آن شیستوزومیازیس گفته می‌شود اتفاق می‌افتد.
تشخیص
اگر پزشک به انسداد ادراری مشکوک شود برخی از آزمایش‌ها و اسکن‌ها را برای کمک به تشخیص مورد نظر قرار می‌دهد:
- آزمایش خون و آزمایش ادرار: ممکن است پزشک برای تعیین مقدار کراتین و علائم عفونت که نشان می‌دهد کلیه‌ها به درستی کار نمی‌کنند، نمونه خون و ادرار بگیرد.
- اولتراسوند یا سونوگرافی: سونوگرافی از ناحیه پشت ارگان‌های داخل شکم (سونوگرافی رتروپریتونیال) پزشک را قادر می‌سازد تا کلیه‌ها و لوله‌های حالب را ببیند.
- سیستویورتروگرام: این آزمایش برای جریان غیرعادی ادرار انجام می‌شود و برای آن پزشک یک لوله کوچک (کاتتر) را از طریق لوله حالب وارد بدن کرده و رنگی را در مثانه تزریق می‌کند و سپس به وسیله اشعه ایکس از کلیه‌ها، حالب ها، مثانه و مجرای ادرار قبل و در حین ادرار عکس می‌گیرد.
- اسکن هسته‌ای کلیه: همانند پیلوگرام وریدی، پزشک یا تکنسین، رنگی که حاوی مقادیر کمی مواد رادیواکتیو است را در بازوها تزریق می‌کند. به کمک یک دوربین مخصوص رادیواکتیویته شناسایی شده و تصاویری که به پزشک در ارزیابی سیستم ادرار کمک می‌کند گرفته می‌شود.
- سیستوسکوپی: یک لوله کوچک همراه با دوربین و چراغ در مجرای ادرار وارد می‌شود، ممکن است این لوله با ایجاد یک شکاف نیز وارد بدن شود. سیستم نوری به پزشک کمک می‌کند تا داخل مجرای ادرار و مثانه را ببیند.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن): سی تی اسکن ترکیبی از تصاویر گرفته شده به وسیله اشعه ایکس از زوایای مختلف است که به وسیله کامپیوتر پردازش شده تا تصاویر مقطعی از کلیه، حالب ها و مثانه ارائه دهد.
- تصویربرداری به روش رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): در ام آر آی از شکم از میدان مغناطیسی و امواج رادیوفرکانسی برای گرفتن عکس‌های تفصیلی از ارگان‌ها و بافت‌های سیستم و مجاری ادراری به کار برده می‌شود.
درمان احتباس ادرار
هدف از درمان انسداد ادراری رفع انسداد یا ایجاد یک مسیر فرعی برای دور زدن محل انسداد است تا بتوان از احتمال آسیب‌دیدگی کلیه‌ها کاست. درمان ممکن است شامل مصرف آنتی‌بیوتیک برای از بین بردن عفونت‌ها شود.
فرایندهای تخلیه
انسداد ادراری می‌تواند منجر به درد شدید شود و بنابراین نیاز به درمان فوری دارد تا ادرار از بدن دفع شود و مشکلات ناشی از انسداد برطرف شود. پزشک ممکن است اقدامات زیر را برای درمان انسداد ادراری تجویز کند:
1. استفاده از استنت مجاری ادرار: یک لوله باریک توخالی در حالب‌ها قرار داده می‌شود تا مسیر عبور ادرار را باز نگه دارد.
2. نفروستومی زیر پوستی: پزشک از یک لوله‌ای که از طریق کمر وارد بدن می‌شود استفاده می‌کند تا کلیه‌ها را به طور مستقیم تخلیه کند.
3. کاتتر: یک لوله که از طریق حالب به مثانه متصل می‌شود تا این کیسه را تخلیه کند. این روش اهمیت زیادی دارد اگر مشکلات مثانه باعث تخلیه ضعیف کلیه‌ها شود.
پزشک به شما توصیه خواهد کرد که کدام روش یا ترکیب از روش‌های مختلف درمانی برای وضعیت شما مناسب است. فرایندهای تخلیه ممکن است به طور موقت یا دائمی مؤثر باشند که بستگی به وضعیت بیمار دارد.
روش‌های جراحی
روش‌های جراحی متعددی برای درمان انسداد ادراری وجود دارد. انتخاب نوع عمل نیز به وضعیت بیماری بستگی دارد. عمل جراحی برای درمان انسداد ادراری با رویکردهای جراحی به شرح زیر انجام می‌شود:
- عمل آندوسکوپی: یک روش کم تهاجمی است که در آن از یک اسکوپ روشن که از طریق مجاری ادرار وارد مثانه و قسمت‌های دیگر دستگاه ادرار می‌شود استفاده می‌گردد. جراح یک شکاف در قسمت آسیب‌دیده یا مسدودشده حالب ایجاد می‌کند تا آن ناحیه عریض شده و سپس یک لوله توخالی به نام استنت را در حالب قرار می‌دهد تا آن را باز نگه دارد. این روش هم برای تشخیص و هم برای درمان به کار برده می‌شود.
- عمل باز: جراح در این عمل یک شکاف روی شکم بیمار ایجاد می‌کند که از طریق آن جراحی را انجام دهد.
- عمل جراحی لاپاروسکوپی که با استفاده از یک لوله کوچک با یک لامپ و دوربین سر آن قرار گرفته است انجام شده و جراح به کمک آن می‌تواند داخل قسمت‌های مورد نظر را ببیند. جراح یک یا چند شکاف کوچک در پوست ایجاد کرده و لوله‌ای که چراغ سر آن قرار گرفته یا ابزار دیگر جراحی را وارد بدن می‌کند.
مهم‌ترین تفاوت در بین این رویکردهای جراحی مربوط به طول دوره بهبودی و تعداد و اندازه شکاف‌های ایجاد شده برای انجام هر کدام از این عمل‌های جراحی است. متخص اورولوژی نوع عمل را تعیین کرده و بهترین رویکرد را برای درمان بیماری شما به کار می‌بندد.
