انواع تحریک الکتریکی مثانه در درمان بی اختیاری ادرار

تاریخ 23 آبان 1402

اگر شما دچار بی اختیاری ادراری هستید و سایر روش‌های درمانی نتوانسته است به بهبود شرایط شما کمک کند می‌توانید متقاضی درمان با تحریک الکتریکی باشید. تحریک الکتریکی یک نوع روش درمانی است که می‌تواند به خوبی به درمان بی اختیاری فوریتی ادرار و نشت ادرار ناشی از بیش فعالی مثانه بپردازد. تحریک الکتریکی مثانه در مواردی که شما نمی‌توانید به طور کامل ادرار خود را دفع کنید و ممکن است به سوند نیاز داشته باشید سودمند خواهد بود. هنوز پزشکان می‌دانند که تحریک الکتریکی چگونه عمل می‌کند اما متخصصان ادعا می‌کنند که تحریک الکتریکی باعث بهبود مسیرهای ارتباطی بین مثانه و مغز خواهد شد و عملکردی شبیه استفاده از پیس میکر برای اصلاح پالس‌های غیرعادی قلب را ایفا می‌کند. در صورتی که مثانه شما تعداد بسیار زیاد یا بسیار کمی از پالس‌های الکتریکی را به مغز ارسال می‌‌کند تحریک الکتریکی این باعث می‌‌شود که این امواج به طور مداوم به مغز ارسال شوند تا مغز بتواند به طور صحیح به آن‌ها واکنش نشان دهد.

انواع تحریک الکتریکی مثانه در درمان بی اختیاری ادرار 

انواع تحریک الکتریکی مثانه در درمان بی اختیاری ادرار شامل موارد زیر می باشد که نحوه ی عملکرد،مزایا و معایب هر کدام به طور کامل توضیح داده شده است:

 تحریک عصب تیبیال خلفی 

تحریک عصب تیبیال خلفی یک روش غیر جراحی برای درمان بیش فعالی مثانه است. در این روش، پزشک از یک سوزن نازک استفاده می‌کند و آن را روی مچ پا و نزدیک عصب تیبیال قرار می‌دهد. سپس این عصب تحریک می‌شود و امواج الکتریکی به ریشه اعصاب ستون فقرات ارسال می‌شود تا از ارسال سیگنال‌های غیر عادی از مثانه به مغز و اسپاسم مثانه جلوگیری شود. این روش هیچ گونه عارضه جانبی خاصی ندارد. بیماران معمولاً در طول درمان ادعا می‌کنند که دچار سوزش و سوزن سوزن شدن در پای خود می‌شوند.

در تحریک عصب تیبیال خلفی، بیمار باید در ابتدای شروع درمان ۱۲ هفته به پزشک مراجعه کند و پس از آن و برای حفظ نتایج به دست آمده، هر ماه به مطب او برود. این روش معمولاً توسط بیماران به خوبی تحمل می‌شود و نیاز به تعداد جلسات دوره‌های مکرر ندارد.

 تحریک عصب تیبیال خلفی و بیماری‌های ارولوژی 

تحریک عصب تیبیال خلفی یک روش غیر جراحی برای درمان بی اختیاری ادراری، رفع فوریتی ادرار و تکرر ادرار است که از این وضعیت عنوان بیش فعالی مثانه یاد می‌شود. بیش فعالی مثانه اختلالی است که در سراسر جهان میلیون‌ها نفر را درگیر کرده است و در میان زنان شیوع بیشتری دارد اما می‌‌تواند در آقایان نیز به وجود بیاید. علائم و نشانه‌های بیش فعالی مثانه عبارتند از نیاز به دفع فوری و ناگهانی ادرار، دفع مکرر ادرار، دفع ادرار در ساعات خواب شبانه و نشت ادرار قبل از رسیدن به سرویس بهداشتی. تحریک عصب تیبیال خلفی از طب سنتی چین اقتباس شده است و از سال ۲۰۱۱ سازمان غذا و بهداشت جهانی این روش را برای درمان بیش فعالی مثانه مورد تایید قرار داده است. تحقیقات زیادی در خصوص اثرگذاری این روش انجام شده است و مشخص شده که میزان موفقیت حاصل از آن حدود ۵۰ تا ۸۰ درصد است.

 فرایند درمان چگونه انجام می‌شود؟ 

معمولاً تحریک عصب تیبیال خلفی به مدت ۱۲ جلسه و به صورت هفتگی انجام می‌شود و هر جلسه حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. بعد از جلسه اول درمان، بیشتر بیماران فقط یکبار در ماه نیاز به مراجعه به پزشک دارند تا نتایج درمان حفظ شود. معمولاً بعد از ۵ تا ۷ هفته از شروع درمان، بیماران می‌توانند تغییراتی در کنترل مثانه خود مشاهده کنند. تحقیقات نشان داده است که بیمار باید حتماً ۱۲ جلسه درمان را تکمیل کند تا بتوان از مناسب بودن این روش درمانی و نتایج آن اطمینان حاصل کرد. کوتاه بودن تعداد جلسات درمانی نمی‌تواند نتایج قابل توجهی را به همراه داشته باشد. در طول درمان، پزشک یک الکترود سوزنی را وارد مچ پا و عصب تیبیال خلفی می‌کند و سپس الکترود را به سیم تحریک الکتریکی که با باتری کار می‌کند وصل می‌کند. عصب تیبیال به عصب‌های ساکرال که وظیفه کنترل مثانه و عملکرد عضلات کف لگن را بر عهده دارند متصل می‌شود. امواج الکتریکی به مسدود کردن سیگنال‌های عصبی که به خوبی کار نمی‌کنند و باعث اسپاسم غیر عادی مثانه می‌شوند، می‌پردازد. بیماران معمولاً می‌توانند این روش را به خوبی تحمل کنند. تعداد زیادی از آن‌ها اعلام کرده‌اند که در طول درمان دچار سوزش یا سوزن زدن در مچ و پای خود می‌شوند، که این نشان‌دهنده تحریک موثر عصب تیبیال است.

 چه افرادی نمی‌توانند متقاضی تحریک عصب خلفی تیبیال باشند؟

تحریک عصب خلفی تیبیال یک روش درمانی مناسب برای همه زنان و مردانی است که دچار بیش فعالی مثانه هستند اما برخی از افراد نمی‌توانند متقاضی درمان با این روش باشند. اگر شما یکی از فاکتورهای زیر را داشته باشید نمی‌توانید متقاضی انجام این روش درمانی باشید:

• در بدن شما ایمپلنت وجود دارد
• دچار آسیب دیدگی عصب تیبیال هستید
• به سرعت دچار خونریزی شدید می‌شوید
• باردار هستید یا قصد باردار شدن را دارید

 در بیمارانی که پیس میکر دارند باید متخصص قلب و عروق تایید کند که این روش درمانی خطری برای آن‌ها ندارد.

 عوارض جانبی تحریک عصب تیبیال خلفی چیست؟ 

نکته مهمی که در خصوص این دو روش درمانی وجود دارد و آن را از سایر روش‌های درمانی متمایز کرده این است که با عوارض جانبی و خطرات احتمالی بسیار کمی همراه است. شایع ترین عارضه جانبی در این روش به التهاب موقت پوست یا احساس درد در اطراف مچ پا ارتباط دارد.

 تحریک عصب خلفی تیبیال با سایر روش‌های درمانی بیش فعالی مثانه چه تفاوتی دارد؟ 

بهترین کار برای درمان بیش فعالی مثانه این است که با انجام تمرینات کگل و اصلاح سبک زندگی به بهبود شرایط خود کمک کنید اما در مواردی که این اقدامات به شما کمک کند می‌توانید قبل از عمل جراحی به سراغ سایر روش‌های درمانی بروید. در بخش زیر به برخی از نکات مثبت و منفی در خصوص تحریک عصب تیبیال خلفی و سایر روش‌های غیر جراحی یا روش‌های جراحی کوچک در این اختلالات خواهیم پرداخت:

• مطالعات انجام شده نشان داده که تحریک عصب خلفی تیبیال به اندازه داروهای ضد ادرار مفید است. در تحقیقی که اخیرا بر روی کاربرد تحریک عصب خلفی تیبیال و دارو درمانی برای بیش فعالی مثانه انجام شده مشخص شده است برخی از داروهایی که برای بیش فعالی مثانه مورد استفاده قرار می‌‌گیرند با زوال عقل ارتباط دارند. مصرف داروهای خوراکی همچنین باعث بروز عوارض جانبی ناخواسته از قبیل یبوست و خشکی دهان خواهد شد.
• تزریق بوتاکس می‌تواند به صورت مقطعی باعث بهبود بیش فعالی مثانه شود اما اهمیت بالینی آن چندان با روش تحریک عصب تیبیال خلفی قابل مقایسه نیست. بوتاکس نیز مانند تحریک عصب خلفی تیبیال یک راه حل دائمی برای درمان بیش فعالی مثانه نیست و هر ۱۲ هفته یک بار یا سالی یک بار باید دوباره فرایند تزریق انجام شود.
• تحریک عصب تیبیال خلفی کم تهاجمی ترین روش درمانی است که به ارسال پالس‌های الکتریکی به اعصاب می‌پردازد و باعث تغییر در نحوه عملکرد آن‌ها خواهد شد. سایر روش‌های درمانی که برای بیش فعالی مثانه مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل دستگاه‌های قابل کشت هستند و بیمار نیازی به مراجعه مداوم به مطب پزشک نخواهد داشت اما فرآیند کاشت دستگاه از طریق عمل جراحی انجام می‌شود و دستگاه به کمک باطری کار می‌کند که این امر باعث شده بیمار با گذر زمان به چند عمل جراحی کوچک نیاز داشته باشد.

 تحریک الکتریکی عصب ساکرال 

تحریک الکتریکی عصب ساکرال یک روش درمانی است که برای بهبود بیش فعالی مثانه استفاده می‌شود. این روش از یک دستگاه کوچک برای ارسال امواج الکتریکی به اعصاب موجود در قسمت پایین کمر و درد استخوان دنبالچه استفاده می‌کند. اعصاب ساکرال نامیده می‌شوند و به تغییر عضلات و برخی از اعضای ناحیه پایین کمر از قبیل مثانه، اسفنکتر و عضلات کف لگن می‌پردازند تا عملکرد مثانه بهبود یابد. این روش می‌تواند باعث رفع یا کاهش مشکلات مرتبط با کنترل مثانه در برخی افراد شود. تحریک الکتریکی عصب ساکرال یک روش موثر برای بهبود عملکرد مثانه است و می‌تواند بهبودی چشمگیری در کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیش فعالی مثانه ایجاد کند.

 چه افرادی می‌توانند متقاضی درمان با این روش باشند؟ 

می‌توان از تحریک الکتریکی عصب ساکرال برای درمان بیش فعالی مثانه با یا بدون نشت ادرار و همچنین درمان مشکلات مربوط به تخلیه مثانه استفاده کرد. تحریک عصب ساکرال بهترین روش برای افرادی است که روش‌های درمانی مراقبتی از قبیل دارو درمانی کمکی به بهبود آن‌ها نکرده است. معمولاً باید قبل از تحریک الکتریکی عصب ساکرال از روش‌های دیگری مانند دارو درمانی، رفتار درمانی و فیزیوتراپی استفاده شود و در صورتی که این روش‌ها باعث بهبود مشکل بیمار نشدند به سراغ تحریک الکتریکی رفت.

 تحریک الکتریکی عصب ساکرال چگونه انجام می‌شود؟

تحریک الکتریکی عصب ساکرال در دو مرحله انجام می‌شود که به پزشک اجازه می‌دهد قبل از کاشت باتری دائمی این روش را امتحان کند.

 مرحله اول: تحریک آزمایشی عصب

هدف از انجام این مرحله درمان این است که پزشک اطمینان حاصل کند تحریک الکتریکی باعث بهبود علایم و نشانه‌های بیمار می‌شود. قبل از انجام این مرحله پزشک از بیمار می‌خواهد که حداقل به مدت سه روز به تعداد دفعات و زمان مراجعه به سرویس بهداشتی و میزان مایعات مصرفی خود را یادداشت کند تا با نتایج پس از تحریک آزمایش مقایسه گردد. در مرحله اول یک رسانای دائمی کاشته خواهد شد و در این شرایط نیز مانند همه روش‌های جراحی پزشک به انجام معاینه جسمانی برای بررسی سابقه پزشکی، انجام نوار قلب و آزمایشات لازم خواهد پرداخت. باید بیمار از ساعت ۱۲ شب قبل از عمل از خوردن مواد غذایی یا مایعات خودداری کند. جراحی در اتاق عمل و تحت بیهوشی خفیف انجام می‌شود. برای انجام این روش جراحی بیمار باید روی میز معاینه دراز بکشد سپس پزشک داروی بیهوشی موضعی را از طریق پوست به ناحیه مورد نظر ارسال می‌‌کند تا بی ‌حس گردد. در مرحله بعدی پزشک از عکس برداری توسط اشعه ایکس برای مشخص کردن محل ورود الکترود استفاده خواهد کرد. این روش شامل وارد کردن یک سوزن کوچک و یک رسانا در نزدیکی فرامن ساکرال و در قسمت راست یا چپ آن است. سپس تحریک الکتریکی انجام می‌‌شود و پزشک از بیمار می‌‌خواهد محل احساس امواج را مشخص نماید: واژن، رکتوم یا فضای بین واژن و رکتوم که پرینه نامیده می‌‌شود. معمولاً تحریک الکتریکی به صورت لرزش یا کشش در ناحیه واژن یا رکتوم احساس می‌شود. پس از آن که بیمار توانست این امواج را احساس کند پزشک به ارزیابی مقعد یا انگشتان پای خود خواهد پرداخت زیرا در صورتی که تست تحریک عصب ساکرال به طور صحیح انجام شود منقبض شدن مقعد یا چرخش انگشت شست پا احساس خواهد شد. پس از آن که پزشک از واکنش بیمار اطمینان حاصل کرد یک سیم رسانا را از طریق سوزن وارد می‌‌کند و سوزن را خارج خواهد کرد و اجازه می‌‌دهد این سیم در جای خود باقی بماند. این سیم به سمت راست یا چپ باسن و به یک پاکت کوچک متصل خواهد شد. در صورتی که تحریک آزمایشی عصب موفقیت آمیز باشد با وارد کردن باتری درون این پاکت، حجم آن افزایش پیدا خواهد کرد. این سیم رسانا به دستگاه تحریک کننده خارجی متصل می‌‌شود و در اتاق ریکاوری به دستگاه برنامه داد خواهد شد. بیمار باید به مدت سه هفته از این دستگاه استفاده کند و می‌تواند بر اساس نیاز خود به تنظیم برنامه دستگاه تحریک کننده بپردازد. در دورانی که این دستگاه به بدن بیمار وصل است او باید از انجام دادن برخی کارها مانند دوش گرفتن، برداشتن اشیای سنگین و فعالیت جنسی خودداری نماید. بیمار باید در این دوران نیز همانند سه روزی که فعالیت مثانه خود را ثبت می‌‌کرده است به یادداشت کردن عملکرد آن بپردازد زیرا در صورتی که علائم و نشانه‌های بی اختیاری ادرار، دفع فوریتی ادرار یا تکرر ادرار حداقل تا ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده باشد پزشک اطمینان حاصل می‌کند که تحریک عصب ساکرال توانسته است به طرز موفقیت آمیزی پاسخگوی نیازهای بیمار باشد و امکان انجام مرحله دوم درمان میسر خواهد شد.

 مرحله دوم: کاشت تحریک کننده الکتریکی عصب ساکرال

در صورتی که علائم و نشانه‌های بیمار حداقل تا ۵۰ درصد بهبود پیدا کرده باشد و بیمار از نتایج به دست آمده رضایت داشته باشد می‌‌تواند متقاضی خوبی برای کاشت دائمی باتری تحریک الکتریکی باشد. در مرحله دوم درمان بسته کوچکی که در مرحله قبل ایجاد شده است باز می‌شود و بزرگ‌تر می‌گردد و پزشک یک باتری را درون آن قرار می‌دهد که به یک سیم رسانا که به اعصاب ساکرال راه دارد متصل است. این روش به سرعت و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌‌شود و بیمار هیچ چیزی را احساس نخواهد کرد. پزشک از یک دستگاه برنامه دهنده برای تنظیم دستگاه و بررسی اطلاعات آن استفاده می‌کند سپس دستگاه برنامه دهنده دستی را به همراه باتری قابل تعویض به بیمار تحویل خواهد داد تا بتواند در صورت نیاز دستگاه را روشن یا خاموش کند. پزشک نحوه استفاده از آن را به بیمار آموزش خواهد داد تا بیمار بتواند بدون احساس درد کنترل بهتری بر روی علائم و نشانه‌های خود داشته باشد. ممکن است بیمار به چندین بار مراجعه به مطب پزشک نیاز داشته باشد تا بتواند بهترین عملکرد دستگاه را مطابق با شرایط خود پیدا کند. بیمار می‌تواند به آرامی با ضربه زدن به دکمه دستگاه قدرت آن را افزایش یا کاهش دهد. معمولاً این دستگاه بر اساس میزان نیاز بیمار و شرایط استفاده می‌تواند در حدود ۵ تا ۱۰ سال عمر کند. هنگامی ‌که باطری دستگاه خارج می‌‌شود باید تحریک کننده الکتریکی در یک عمل جراحی سرپایی تعویض گردد.