کلیه‌ها و سیستم گردش خون شما برای سلامتی به یکدیگر وابسته هستند. کلیه‌ها به فیلتر مواد زائد و مایعات اضافی از خون کمک می‌کنند و برای این کار از رگ‌های خونی زیادی استفاده می‌کنند. زمانی که رگ‌های خونی آسیب ببینند، نفرون‌هایی که خون شما را فیلتر می‌کنند، در دریافت اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز خود برای عملکرد مناسب با مشکل مواجه می‌شوند. به همین دلیل فشار خون بالا (HBP یا فشار خون بالا) دومین علت اصلی نارسایی کلیه است. با گذشت زمان، فشار خون بالای کنترل نشده می‌تواند باعث شود که شریان‌های اطراف کلیه باریک، ضعیف، یا سفت شوند. بنابراین، این شریان‌های آسیب‌دیده قادر به انتقال خون کافی به بافت کلیه نخواهند بود.
فشار خون بالا چیست؟
فشار خون نیروی فشاری است که خون بر روی دیواره رگ‌های خونی وارد می‌کند. در واقع زمانی که قلب خون را پمپاژ می‌کند، و همچنین فشار خون بالا باعث می‌شود خونی که در رگ‌ها جاری است و در بدن حرکت می‌کند، فشار زیادی به دیواره رگ‌ها وارد کند. عواملی که می‌توانند این نیرو را افزایش دهند عبارتند از حجم خون بالا به دلیل وجود مایع اضافی در خون، و باریک و سفت شدن، و گرفتگی رگ‌های خونی.
نتایج آزمایش فشار خون به صورت دو عدد که توسط یک خط مورب از هم جدا شده‌اند نوشته می‌شود. به عنوان مثال، یک پزشک نتیجه فشار خون را به صورت 120/80 می‌نویسد و می‌گوید این فشار خون “120 روی 80 ” است. عدد بالاتر فشار سیستولیک نامیده می‌شود که نشان‌دهنده فشار خون در زمان ضربان قلب است که خون به درون رگ‌ها فرستاده می‌شود و عدد پایین‌تر فشار دیاستولیک نامیده می‌شود و فشار خون را در زمانی نشان می‌دهند که رگ‌های خونی بین دو ضربان قلب آرام می‌شوند.
بیشتر افرادی که بدون بیماری مزمنی هستند، اگر فشارسنج عدد زیر 80/120 را نشان دهد، فشار خون طبیعی دارند. پیش فشارخون بالا فشار خون فشار سیستولیک 120 تا 139 یا فشار دیاستولیک 80 تا 89 است. فشار خون بالا فشار سیستولیک 140 یا بالاتر یا فشار دیاستولیک 90 یا بالاتر است.
افراد باید با پزشک خود در مورد فشار خون خود و اینکه چند وقت یک بار باید آن را چک کنند، صحبت کنند.
کلیه چیست و چه می‌کند؟
کلیه‌ها دو اندام شبیه لوبیا هستند که هر یک تقریباً به اندازه یک مشت هستند. کلیه‌ها دقیقاً در زیر قفس سینه و در هر دو طرف ستون فقرات قرار دارند. این دو کلیه در هر روز حدود 120 تا 150 کوارت (پیمانه‌ای در حدود 1 لیتر) خون فیلتر می‌کنند تا حدود 1 تا 2 کوارت ادرار که از مواد زائد و مایعات اضافی تشکیل شده است، تولید کنند. ادرار از کلیه‌ها از طریق لوله‌هایی به نام مجاری ادراری به مثانه جریان می‌یابد. مثانه ادرار را ذخیره می‌کند. هنگام تخلیه مثانه، ادرار از طریق لوله‌ای به نام مجرای ادراری که در انتهای مثانه قرار دارد، از بدن خارج می‌شود. در مردان مجرای ادرار طولانی است، در حالی که در زنان کوتاه‌تر است.
کلیه ها در سطح میکروسکوپی کار می‌کنند. کلیه یک فیلتر بزرگ نیست. هر کلیه از حدود 1 میلیون واحد فیلتر به نام نفرون ساخته شده است. هر نفرون مقدار کمی خون را فیلتر می‌کند. نفرون شامل یک فیلتر به نام گلومرول و یک لوله است. نفرون‌ها از طریق یک فرآیند دو مرحله‌ای کار می‌کنند. گلومرول اجازه می‌دهد تا مایعات و مواد زائد از آن عبور کند. اما، مانع از عبور سلول‌های خونی و مولکول‌های بزرگ، بیشتر پروتئین‌ها، می‌شود. سپس مایع فیلتر شده از درون لوله عبور می‌کند که مواد معدنی مورد نیاز را به جریان خون بازگرداند و ضایعات را از بین ببرد. محصول نهایی این فرآیند ادرار است.
فشار خون بالا چه تاثیری بر روی کلیه‌ها می‌گذارد؟
فشار خون بالا می‌تواند به رگ‌های خونی موجود در کلیه‌ها آسیب برساند و توانایی آن‌ها را برای درست کار کردن کاهش دهد. هنگامی که نیروی جریان خون زیاد است، رگ‌های خونی کشیده می‌شوند، بنابراین خون راحت تر جریان می‌یابد. سرانجام، این کشش باعث رقیق شدن و ضعف رگ‌های خونی در بدن، از جمله کلیه‌ها می‌شود.
اگر رگ‌های خونی کلیه آسیب دیده باشد، ممکن است از بین بردن ضایعات و مایعات اضافی از بدن به مشکل بخورد یا متوقف شود. حتی مایع اضافی موجود در رگ‌های خونی ممکن است فشار خون را بیشتر کرده و یک چرخه خطرناک ایجاد کند.
علائم فشار خون بالا و بیماری کلیوی چیست؟
بیشتر افراد مبتلا به فشار خون بالا علائمی ندارند. در موارد نادر، فشار خون بالا می‌تواند باعث سردرد شود.
همچنین بیماران کلیوی در مراحل اولیه علائمی ندارد. ممکن است فرد دچار تورم کلیه به نام ادم شود. این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که کلیه‌ها نتوانند از مایعات و نمک اضافی خلاص شوند، و در نتیجه دچار تورم می‌شوند. ورم ممکن است در پاها ، پا یا مچ پا و حتی در دست یا صورت (که البته کمتر اتفاق می‌افتد) ایجاد شود. هنگامی که عملکرد کلیه بیشتر کاهش یابد، علائمی مانند موارد زیر می‌تواند ایجاد شود:
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع
- استفراغ
- خواب آلودگی یا احساس خستگی
- مشکل در تمرکز
- مشکلات خواب
- افزایش یا کاهش ادرار
- خارش عمومی یا بی‌حسی
- خشکی پوست
- سردرد
- کاهش وزن
- تیره شدن پوست
- گرفتگی عضلات
- تنگی نفس
- درد در قفسه سینه
افراد چگونه می‌توانند از پیشرفت بیماری کلیوی در اثر فشار خون بالا جلوگیری یا روند پیشرفت آن را آهسته کنند؟
بهترین راه برای کاهش سرعت پیشرفت یا جلوگیری از بیماری کلیوی در اثر فشار خون بالا، انجام اقدامات لازم برای کاهش فشار خون است. این مراحل شامل ترکیبی از داروها و تغییرات شیوه زندگی مانند موارد زیر است:
- تغذیه سالم
- فعالیت بدنی
- حفظ وزن سالم
- ترک سیگار
- کنترل استرس
مهم نیست که علت بیماری کلیوی شما چیست، فشار خون بالا می‌تواند میزان صدمه به کلیه‌ها را افزایش دهد. افراد مبتلا به بیماری کلیوی باید فشار خون خود را زیر 90/140 نگه دارند.
دارو
داروهایی که فشار خون را پایین می‌آورند می‌توانند پیشرفت بیماری کلیوی را نیز به میزان قابل توجهی کاهش دهند. دو نوع داروی کاهش فشار خون، مهارکننده‌های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE) و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs)، در کاهش سرعت پیشرفت بیماری‌های کلیه مؤثر هستند. بسیاری از افراد برای کنترل فشار خون به دو یا چند دارو نیاز دارند. پزشک علاوه بر یک مهارکننده ACE یا ARB ، ممکن است یک داروی ادرار نیز تجویز کند. این دارو به شما کمک می‌کند تا کلیه‌ها مایعات را از خون خارج کنند. همچنین ممکن است فرد به مسدودکننده‌های بتا، مسدودکننده‌های کانال کلسیم و سایر داروهای فشار خون نیاز داشته باشد.
غذا خوردن، رژیم و تغذیه
پیروی از یک برنامه غذایی سالم می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. پزشک ممکن است برنامه‌های غذایی را برای متوقف کردن فشار خون بالا (DASH) توصیه کند. DASH که غالبا در اثر مصرف زیاد نمک ایجاد می‌شود بر روی میوه‌ها، سبزیجات، غلات سبوس دار و سایر غذاهایی که برای قلب مفید هستند و سدیم کمی دارند تمرکز دارد. برنامه غذایی افرادی که فشار خون بالا دارند:
- چربی و کلسترول کمی دارد
- دارای شیر و محصولات لبنی بدون چربی یا کم چرب، ماهی، مرغ، و آجیل است
- توصیه می‌کند که گوشت قرمز، شیرینی، قند، و نوشیدنی‌های حاوی قند کمتر مصرف شود
- سرشار از مواد مغذی، پروتئین، و فیبر است
یک متخصص تغذیه همچنین ممکن است این نوع رژیم را برای افرادی که قبلاً به بیماری کلیوی مبتلا شده‌اند، توصیه کند. رژیم غذایی کم سدیم و مایع می‌تواند به کاهش ورم و کاهش فشار خون کمک کند. کاهش چربی اشباع و کلسترول می‌تواند به کنترل میزان بالای چربی‌ها در خون کمک کند.
پزشکان و متخصصان تغذیه ممکن است توصیه کنند که افراد مبتلا به بیماری کلیوی پروتئین را به میزان متوسط یا کمی مصرف کنند، اگرچه فواید کاهش پروتئین در رژیم غذایی فرد همچنان مورد تحقیق و بررسی است. پروتئین‌ها به مواد زایدی که کلیه‌ها از خون فیلتر می‌کنند، تجزیه می‌شوند. خوردن پروتئین بیشتر از نیاز بدن ممکن است باعث سنگینی کلیه‌ها و در نتیجه کاهش سریع عملکرد آن‌ها شود. با این حال، مصرف کم پروتئین نیز ممکن است منجر به سوء تغذیه شود، مشکلی که وقتی بدن به اندازه کافی مواد مغذی دریافت نکند، به وجود می‌آید. مبتلایان به بیماری کلیوی که در رژیم غذایی با پروتئین محدود قرار دارند باید تحت آزمایش خون قرار بگیرند که مشخص شود آیا سطح مواد مغذی بدن آن‌ها کاهش یافته است یا خیر.
علاوه بر این، مصرف زیاد الکل نیز باعث افزایش فشار خون می‌شود. بنابراین افراد باید نوشیدنی‌های الکلی را به دو بار در روز و برای زنان به یک بار در روز محدود کنند.
یک پزشک می‌تواند به افراد در تغییر رژیم غذایی آن‌ها کمک کند تا بتوانند نیازهای فردی خود را برآورده سازند.
فعالیت بدنی
فعالیت بدنی منظم می‌تواند فشار خون را کاهش داده و احتمال بروز سایر مشکلات سلامتی را کاهش دهد. پزشک می‌تواند اطلاعاتی در مورد میزان و چگونگی فعالیت‌های بی‌خطر ارائه دهد. بیشتر افراد باید سعی کنند که در بیشتر روزها یا تمام روزهای هفته حداقل 30 تا 60 دقیقه فعالیت داشته باشند. افراد می‌توانند تمام فعالیت‌های بدنی خود را پشت سر هم، یا در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر به میزان حداقل 10 دقیقه انجام دهند. فعالیت‌های متوسط شامل پیاده‌روی تند، رقصیدن، بولینگ، دوچرخه سواری، کار در یک باغ و تمیز کردن خانه است.
وزن بدن
افرادی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند باید در طول سال اول درمان فشار خون بالا 7 تا 10 درصد وزن خود را کاهش دهند. این میزان کاهش وزن می‌تواند احتمال بروز مشکلات مربوط به فشار خون بالا را کاهش دهد. اضافه وزن با شاخص توده بدنی (BMI) 25 تا 29 تعیین می‌شود (اندازه‌گیری وزن نسبت به قد) . اگر(30)BMI یا بالاتر از آن باشد چاقی محسوب می‌شود. BMI پایین‌تر از 25 نشان‌دهنده این است که فشار خون فرد تحت کنترل است.
استعمال دخانیات
افرادی که سیگار می‌کشند باید آن را ترک کنند. استعمال دخانیات می‌تواند به رگ‌های خونی صدمه بزند، احتمال فشار خون بالا را افزایش دهد، و باعث تشدید مشکلات سلامتی مربوط به فشار خون بالا شود. افراد مبتلا به فشار خون بالا باید با پزشک خود در مورد برنامه‌ها و محصولاتی که می‌توانند برای ترک سیگار مصرف کنند صحبت نمایند.
مدیریت استرس
یادگیری نحوه مدیریت استرس، آرامش و کنار آمدن با مشکلات می‌تواند سلامت روحی و جسمی را بهبود بخشد. برخی از فعالیت‌هایی که می‌تواند به کاهش استرس کمک کند عبارتند از:
- ورزش کردن
- تمرین یوگا یا تای چی
- گوش دادن به موسیقی
- تمرکز بر روی هرچیز آرام یا مسالمت آمیز
- مدیتیشن یا مراقبه
