جراحی افتادگی مثانه چگونه است و مراقبت های بعد آن چیست؟

عمل جراحی افتادگی مثانه شامل روش‌های مختلفی برای اصلاح عضلات، رباط‌ها و بافت‌های ضعیف یا آسیب‌دیده است که اندام‌های داخل لگن زنان را در محل خود نگه می‌دارد. مشکلات این سیستم حمایتی که کف لگن نامیده می‌شود در زنانی که بچه‌دار شده‌اند شایع است. افتادگی مثانه باعث بیرون‌زدگی اندام‌های داخل لگن به واژن و منجر به بروز بی‌اختیاری ادرار و مشکلات دیگر خواهد شد.

عمل جراحی افتادگی مثانه یک جراحی بزرگ با خطرات جدی و عوارض احتمالی است. بسته به شرایط بیمار ممکن است گزینه‌های درمانی کم تهاجم‌تری وجود داشته باشند. قبل از انجام عمل جراحی افتادگی مثانه توصیه می‌شود ابتدا گزینه‌های درمانی مناسب را بررسی کنید

علل و عوامل خطر افتادگی مثانه

علل و عوامل خطر افتادگی مثانه شامل هر مشکلی است که به کف لگن فشار وارد کرده و عملکرد آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برخی از این موارد عبارتند از:

• بارداری و زایمان
• فشار آوردن مداوم حین تخلیه روده یا مثانه
• اضافه وزن
• سرفه مزمن ثانویه ناشی از کشیدن سیگار یا ابتلا به بیماری‌های مزمن ریوی
• بلند کردن مکرر کودکان یا وزنه‌های سنگین در محل کار یا حین ورزش یا هرگونه تمرین که در آن فشار بیش از حد به سمت پایین و کف لگن وارد می‌شود
• عمل جراحی لگن یا عمل جراحی وابسته به بیماری‌های زنان
• سابقه خانوادگی
• بیماری بافت همبند که طی آن بافت‌های بدن قادر به تحمل وزن اندام‌ها نیستند
• یائسگی

زنان یائسه بیشتر در معرض افتادگی مثانه هستند زیرا سطح استروژن (هورمون جنسی زنانه) آن‌ها کاهش یافته است. استروژن به حفظ بافت و عضلات واژن کمک می‌کند. هنگامی که سطح استروژن پس از یائسگی کاهش می‌یابد، این بافت‌ها نازک‌تر می‌شوند و خاصیت ارتجاعی آن‌ها کاهش می‌یابد. این روند موجب بیرون‌زدگی مثانه به داخل واژن می‌شود.

چرا عمل جراحی افتادگی مثانه انجام می‌شود؟

پزشک ممکن است عمل جراحی افتادگی مثانه را برای ترمیم یا اصلاح عضلات، رباط‌ها و بافت‌های ضعیف یا آسیب‌دیده که اندام‌های داخل محوطه لگن را در محل خود نگه می‌دارند، توصیه کند. مشکلات این سیستم حمایتی که کف لگن نامیده می‌شود منجر به افتادگی مثانه (سیستوسل)، راست روده (رکتوسل)، روده (انتروسل)، رحم و گنبد واژن (قسمت فوقانی واژن) خواهد شد. این مشکل در زنانی که بچه‌دار شده‌اند شایع است.

پزشکان به طور کلی جراحی افتادگی مثانه را زمانی توصیه می‌کنند که علائم شما به حدی شدید باشند که در زندگی روزمره اختلال ایجاد کنند.

علائم افتادگی مثانه عبارتند از:

• توده یا بیرون‌زدگی
• مشکل در دفع مدفوع
• درد حین رابطه جنسی
• فشار یا درد لگن یا کمر
• مشکلات ادراری شامل بی‌اختیاری استرسی یا مشکل در دفع ادرار

افتادگی مثانه با شرایط زیر همراه است:

• افزایش سن و یائسگی
• هیسترکتومی
• سرفه طولانی مدت
• چاقی
• یبوست مداوم
• زایمان طولانی مدت یا جنین بزرگ
• زایمان‌های مکرر یا زایمان نوزادان چند قلو مانند دوقلو یا سه قلو
• سیگار کشیدن

پزشک فقط در صورتی می‌تواند عمل جراحی افتادگی مثانه را برای بیمار در نظر بگیرد که سایر گزینه‌های درمانی با ریسک کمتر بروز عوارض تأثیری نداشته باشند. در مورد گزینه‌های درمانی با پزشک مشورت کنید و قبل از تصمیم‌گیری در مورد جراحی افتادگی مثانه گزینه‌های دیگر را نیز در نظر بگیرید.

انواع جراحی افتادگی مثانه

افتادگی مثانه وضعیتی است که در آن اندام‌های داخل لگن از محل طبیعی خود خارج شده و وارد واژن می‌شوند. اغلب دو یا چند اندام محوطه لگنی از جمله مثانه، راست روده، روده، رحم و گنبد واژن (قسمت فوقانی واژن) دچار افتادگی می‌شوند. در نتیجه، برای حل این مشکل ممکن است چندین روش لازم باشند.

انواع زیادی از عمل‌های جراحی افتادگی مثانه وجود دارند که به آن‌ها جراحی افتادگی اندام‌های داخلی محوطه لگن و جراحی ترمیمی لگن برای افتادگی اندام‌ها نیز گفته می‌شود. نمونه‌های متداول عمل جراحی افتادگی اندام‌های داخل محوطه لگنی عبارتند از:

• کولپورافی با ترمیم دیواره ضعیف بین واژن و مثانه یا راست روده، افتادگی مثانه (سیستوسل) یا راست روده (رکتوسل) را درمان می‌کند. این عمل جراحی از طریق واژن انجام می‌شود.
• هیسترکتومی برداشتن رحم است که با این عمل افتادگی رحم درمان می‌شود.
• ساسپنشن رحم با کوتاه کردن رباط‌های کشیده‌ای که رحم را حمایت می‌کنند، افتادگی رحم را درمان می‌کند. طی نوع دیگری از این عمل جراحی رحم با حمایت مِش که به لگن متصل می‌شود، معلق نگه‌داشته می‌شود.
• ساسپنشن گنبد واژن از طریق اتصال این اندام به رباط‌های قوی پشت لگن افتادگی قسمت فوقانی واژن (گنبد واژن) را درمان می‌کند. طی نوع دیگری از این عمل جراحی گنبد واژن با حمایت مِش که به لگن متصل می‌شود، معلق نگه‌داشته می‌شود.

همچنین با انجام ساسپنشن گنبد واژن می‌توان افتادگی رحم، مثانه یا روده کوچک را که به دلیل ضعف در دیواره واژن دچار بیرون‌زدگی شده‌اند درمان کرد.

عمل جراحی افتادگی مثانه چگونه انجام می‌شود؟

جراحی افتادگی مثانه در بیمارستان یا کلینیک انجام می‌شود. این روش بسته به نوع و شدت افتادگی مثانه و عوامل دیگر متفاوت است. پزشک با استفاده از یکی از روش‌های زیر عمل جراحی افتادگی مثانه را انجام می‌دهد:

عمل جراحی کم تهاجم 

در عمل جراحی کم تهاجم از لاپاروسکوپ استفاده می‌شود که ابزاری ظریف همراه با منبع نور و یک دوربین کوچک است که تصاویر داخل بدن شما را به صفحه ویدئویی منتقل می‌کند. پزشک جراح لاپاروسکوپ و ابزار خاصی را از طریق برش‌های کوچک در پایین شکم برای انجام عمل جراحی وارد می‌کند. همچنین پزشک ممکن است از یک سیستم رباتیک برای جراحی لاپاراسکوپی افتادگی مثانه استفاده کند. این دستگاه روباتیک از طریق رایانه جهت انجام بسیاری از مراحل جراحی هدایت می‌شود. عمل جراحی کم تهاجم عموماً روند بهبود سریع‌تر و درد کمتری نسبت به عمل باز دارد. این نوع عمل جراحی آسیب کمتری به بافت‌ها و اندام‌ها وارد می‌کند. پزشک جراح به جای یک برش بزرگ‌تر که در عمل جراحی باز استفاده می‌شود، برشی کوچک ایجاد می‌کند. برخلاف عمل جراحی باز و به جای وارد شدن از طریق برش یا جابه‌جایی، ابزارهای جراحی در اطراف عضلات و بافت‌ها قرار می‌گیرند.

عمل جراحی باز 

عمل جراحی باز به پزشک شما اجازه می‌دهد تا مستقیماً داخل بدن شما را مشاهده و به آن دسترسی پیدا کند. عمل جراحی باز عموماً درد بیشتر و دوره نقاهت طولانی تری نسبت به عمل جراحی کم تهاجم دارد. عمل جراحی باز نیاز به برش بزرگ‌تر و جابه‌جایی بیشتر عضلات و سایر بافت‌ها نسبت به جراحی کم تهاجم دارد. با این وجود، عمل جراحی باز ممکن است یک روش ایمن‌تر یا مؤثرتر برای بیماران خاص باشد.

روش واژینال

روش واژینال شامل‌ ترمیم افتادگی واژن از طریق واژن است. پزشک جراح یک اسپکولوم را وارد واژن می‌کند تا آن را باز نگه دارد و سپس آسیب یا ضعف دیواره واژن را ترمیم می‌کند. این روش نیازی به ایجاد برش در شکم ندارد و روند بهبودی آن سریع‌تر است. این نوع عمل جراحی برای همه انواع افتادگی واژن مناسب نیست.

پزشک بر اساس تشخیص، سن، سابقه پزشکی، سلامت عمومی و احتمالاً ترجیحات شخصی روش مناسب را به شما توصیه خواهد کرد. همچنین مدت زمان بستری در بیمارستان یا مرکز جراحی نیز به موارد فوق بستگی دارد. با روش‌های مختلف آشنا شوید و در خصوص بهترین و مناسب‌ترین روش با پزشک خود مشورت نمائید.

عوارض احتمالی جراحی افتادگی مثانه

عوارض جراحی افتادگی مثانه عبارتند از:

• آسیب به اندام‌های مجاور از جمله مثانه یا راست روده
• بازگشت علائم شامل بی‌اختیاری ادرار، مشکل در ادرار کردن، یا افتادگی واژن و درد هنگام مقاربت

کاهش خطر عوارض

با رعایت برنامه درمانی خود و موارد زیر می‌توانید خطر بروز برخی عوارض را کاهش دهید:

• پیروی از فعالیت‌های خاص، محدودیت‌های سبک زندگی و رژیم غذایی و توصیه‌های مربوط به نکات قبل از عمل و دوران نقاهت
• اطلاع دادن هرگونه مشکل مانند خونریزی، ادرار خونی، تب، افزایش درد، مشکلات ادراری، یا قرمزی زخم، تورم یا ترشحات
• مصرف داروهای تجویزی دقیقاً طبق دستورالعمل
• در صورت داشتن هر نوع حساسیت این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید

طول مدت دوره بهبودی

شما تا زمان هوشیاری، بازگشت تنفس به حالت عادی و ثابت ماندن علائم حیاتی در اتاق ریکاوری تحت مراقبت خواهید ماند. اگر حین عمل جراحی لوله‌ای در نای شما قرار داده شود، ممکن است مقداری گلو درد احساس کنید. گلو درد معمولاً موقتی است، اما در صورت ادامه ناراحتی این موضوع را به تیم مراقبتی خود اطلاع دهید.

همچنین لوله‌ای تحت عنوان سوند در مثانه کار گذاشته می‌شود. تا زمان بهبودی و توانایی دفع ادرار به طور طبیعی سوند ادرار را از مثانه تخلیه می‌کند. بسته به نوع عمل جراحی افتادگی مثانه، سوند بین یک تا سه روز در محل خود باقی می‌ماند.

عمل جراحی افتادگی مثانه به صورت سرپایی است و می توانید پس از انجام عمل به خانه بازگردید. در غیر این صورت، بسته به نوع عمل جراحی و عوامل دیگر، ممکن است تا چهار روز در بیمارستان بمانید. تیم‌ جراحی و پزشکی شما در این مدت بر روند بهبود نظارت می‌کنند.

بهبودی پس از انجام عمل جراحی فرآیندی تدریجی است. زمان بهبودی بسته به روش، نوع بیهوشی، سلامت عمومی، سن و سایر عوامل متفاوت است. بهبودی کامل چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد.

پزشک دستورالعمل‌های خاصی را برای استراحت در دوران نقاهت به شما می‌دهد. محدودیت‌ها در دوران نقاهت به طور کلی شامل اجتناب از وارد کردن فشار به ناحیه تحتانی شکم به مدت چند هفته است. از انجام موارد زیر پرهیز کنید:

• سرفه
• بلند کردن اجسام
• ایستادن طولانی مدت
• رابطه جنسی
• عطسه کردن
• وارد کردن فشار همراه با حرکات روده

آیا احساس درد خواهم کرد؟

کنترل درد برای روند آرام بهبودی مهم است. بعد از عمل کمی احساس ناراحتی خواهید کرد. پزشک جهت درد داروهایی را تجویز خواهد کرد تا قادر به استراحت باشید. در صورت بدتر شدن یا تغییر درد با پزشک خود تماس بگیرید زیرا ممکن است نشانه‌ای از عارضه باشد.

چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟

پس از انجام جراحی افتادگی مثانه توصیه‌ می‌شود به طور منظم جهت انجام چکاپ به پزشک مراجعه کنید. در صورت داشتن سؤال و جهت در میان گذاشتن نگرانی‌های خود می‌توانید با پزشک تماس بگیرید. همچنین در صورت مشاهده موارد زیر فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:

• خونریزی از محل برش، خون در ادرار یا خونریزی غیرمنتظره از مثانه. بسته به روش درمانی ممکن است مقادیری ترشحات صورتی یا لکه‌بینی داشته باشید که برای چند هفته اول طبیعی است.
• مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس، مشکل در تنفس، تنفس سخت، یا خس خس قفسه سینه
• تغییر در هوشیاری مانند بیهوشی، عدم واکنش یا گیجی
• درد قفسه سینه، سفت شدن قفسه سینه، فشار قفسه سینه یا تپش قلب
• تب درجه پایین (پایین‌تر از 101 درجه فارنهایت) برای چند روز پس از انجام عمل جراحی شایع است. این تب لزوماً نشانه عفونت ناشی از عمل جراحی نیست. با این حال، شما باید دستورالعمل‌های خاص پزشک خود را در خصوص تب به خاطر بسپارید و در صورت لزوم با او تماس بگیرید.
• ناتوانی در دفع مدفوع یا دفع گاز
• درد پا، قرمزی یا تورم در پا مخصوصاً در ساق پا که ممکن است نشان‌دهنده‌ی لخته شدن خون باشد.
• دردی که با داروهای ضد درد از بین نمی‌رود، درد جدید درد شدید ناحیه شکم یا لگن
• مشکلات مربوط به دفع ادرار مانند عدم تشکیل ادرار
• ترشحات غیر منتظره، چرک، قرمزی یا تورم در محل برش

جراحی افتادگی مثانه چگونه می‌تواند بر زندگی روزمره تأثیر بگذارد؟

جراحی افتادگی مثانه در همه موارد کاملاً مؤثر نیست. عمل جراحی می‌تواند علائم افتادگی مثانه را تا حد زیادی بهبود بخشد یا کاهش دهد. بنابراین، با انجام عمل جراحی می‌توانید یک زندگی فعال و سالم داشته باشید. زندگی پس از انجام عمل جراحی افتادگی مثانه به طور کلی شامل آزادی بیشتر برای انجام بسیاری از فعالیت‌های روزمره قبلی با نگرانی کمتر در مورد بی‌اختیاری ادرار و علائم دیگر است.

خطرات کلی عمل جراحی افتادگی مثانه

خطرات کلی عمل جراحی افتادگی مثانه عبارتند از:

• واکنش‌های پس از بیهوشی مانند واکنش آلرژیک و مشکلات تنفسی
• خونریزی که می‌تواند منجر به شوک شود
• لخته شدن خون مانند ترومبوز ورید عمقی
• عفونت (عفونت رحم)