فموزیس به وضعیتی گفته می‌شود که در آن پیش‌پوست به دلیل تنگی زیاد به سختی از روی سر آلت تناسلی پس کشیده می‌شود. فموزیس اکثر نوزادان و کودکان نوپای ختنه‌نشده فموزیس دارند، به این معنی که پیش پوست روی آلت تناسلی آن‌ها نمی‌تواند عقب کشیده شود. این به این دلیل است که سر آلت تناسلی و پیش‌پوست در چند سال اول زندگی به یکدیگر متصل‌اند. اما در بزرگسالان، برخی علل و عوامل خطر موجب ایجاد فموزیس می‌شوند، گرچه این وضعیت فقط در صورتی به عنوان یک مشکل تلقی می‌شود که عوارضی ایجاد کند. گزینه‌های درمانی فموزیس بستگی به علائمی که بروز می‌کنند دارد. به عنوان مثال بالانیتیس (التهاب سر آلت در ناحیه ختنه‌گاه) در اکثر موارد به راحتی با رعایت بهداشت و استفاده از کرم و پمادهای مناسب درمان می‌شود.
درمان موفق فموزیس می‌تواند مزایای بسیاری داشته باشد از جمله:
- کیفیت بهتر زندگی
- زندگی جنسی بهتر
- نعوظ بدون درد
- بهداشت شخصی بهتر
- احساس خجالت کمتر
- اعتماد به نفس بیشتر
- کاهش احتمال ابتلا به عفونت
رشد طبیعی
در اکثر پسر بچه‌های ختنه نشده پیش‌پوست عقب کشیده نمی‌شود (بر‌نمی‌گردد)، زیرا هنوز به سر آلت تناسلی متصل است. این حالت حدودا تا سنین 2 الی 6 سالگی کاملا طبیعی است. تقریبا از سن 2 سالگی، به طور طبیعی جدا شدن پیش‌پوست شروع به جدا شدن از سر آلت می‌کند. در برخی از پسران این مساله ممکن است بیشتر طول بکشد، اما این بدان معنا نیست که مشکلی وجود دارد – بلکه فقط کمی دیرتر اتفاق می‌افتد. هرگز سعی نکنید که پیش‌پوست فرزند خود را پیش از این که به شکل طبیعی آماده جدا شدن باشد، به زور عقب بدهید چرا که این کار ممکن است دردناک بوده و موجب اسیب رسیدن به پیش‌پوست شود.
علل و عوامل خطر
علایم متعدد بالقوه‌ای برای فموزیس وجود دارد، از جمله عفونت و یا بیماری‌های پوستی. تشخیص این مشکل ممکن است بر اساس بررسی سابقه پزشکی بیمار انجام شود. فموزیس تنها در مردان و پسران ختنه نشده اتفاق می‌افتد و بیشتر در پسران رایج است تا مردان. در نوزادان و کودکان ختنه نشده، فموزیس مساله‌ای طبیعی است چرا که پیش‌پوست هنوز به سر آلت چسبیده است. به طور طبیعی جدا شدن پیش‌پوست از سر آلت بین 2 تا 6 سالگی شروع می‌شود، هرچند ممکن است در بعضی پسرها دیرتر و حداکثر تا حدود 10 سالگی اتفاق بیفتد. در حدود 50 درصد از پسران 1 ساله و تقریبا 90 درصد از پسران 3 ساله، پیش‌پوست می‌تواند از سر آلت عقب برود. در کمتر از 1 درصد نوجوانان بین 16 تا 18 ساله مشکل فموزیس وجود دارد. این مساله در پسران بزرگتر در صورت وجود شرایط زیر بیشتر رخ می‌دهد:
- عفونت مکرر دستگاه ادراری
- عفونت پیش‌پوست
- لمس و دستکاری خشن و مکرر پیش‌پوست
- ترومای پیش‌پوست
- از جمله عوامل خطر فموزیس در بزرگسالان عفونت‌هایی است که از راه تماس جنسی منتقل می‌شوند.
فموزیس ممکن است ناشی از یک بیماری پوستی باشد مانند:
- اگزما : یک بیمار درازمدت که موجب خارش، قرمزی، خشکی و ترک خوردن پوست می‌شود.
- پسوریازیس: این بیماری موجب می‌شود که قسمت‌هایی از پوست قرمز، پوسته پوسته و خشن شود.
- لیکن پلانیا خزه پوستی: بثورات پوستی همراه با خارش که می‌تواند مناطق مختلفی از بدن را درگیر کند. این بیماری مسری نیست.
- لیکن اسکلوریزیس: این بیماری سبب آسیب و زخم شدن پیش‌پوست شده و می‌تواند به فموزیس منجر شود. این بیماری ممکن است به علت ناراحتی‌های دستگاه ادراری ایجاد شود.
علائم فموزیس
فموزیس لزوما با علامت خاصی همراه نیست، اما در صورت بروز، علائم آن ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- در دستشویی: در زمان ادرار کردن پیش‌پوست مثل یک بادکنک باد می‌کند. این مساله احتمالا دردناک بوده و فرد ممکن است در ادرار خود یا در توالت خون مشاهده کند. جریان ادرار ممکن است ضعیف‌تر از حد معمول باشد.
- در هنگام رابطه جنسی: ممکن است نعوظ با درد همراه باشد.
- عفونت: ممکن است فرد به عفونت دستگاه ادراری مبتلا شود. علائم این عفونت عبارتند از: وجود خون در ادرار، درد و یا سوزش در هنگام ادرار کردن، احساس نیازمکرر به دفع ادرار حتی زمانی که مثانه شخص خالی است، و وجود درد یا فشار در قسمت‌های پایین شکم یا کمر.
- درد پیش‌پوست: بیمار ممکن است متوجه درد در پیش‌پوست خود شود که احتمال دارد در هنگام دفع ادرار بدتر هم بشود.
حلقه سفید: در لبه پیش‌پوست ممکن است یک حلقه سفید ایجاد شود که شبیه به یک جوشگاه به نظر می‌رسد.
- تورم: ممکن است تورم دردناکی در سر آلت یا کل اندام تناسلی ایجاد شود.
خطرات درمان نکردن فموزیس
درمان نکردن فموزیس ممکن است خطرناک باشد. تمیز نگه داشتن آلت تناسلی در صورت ابتلا به فموزیس بسیار مشکل است و ممکن است باعث عفونت شود. وقتی فردی که از نظر جنسی فعال است فموزیس داشته باشد، چه از زمان کودکی مبتلا به فموزیس باقی مانده باشد و چه بعدها به آن مبتلا شده باشد، احتمالا نعوظ دردناکی را تجربه خواهد کرد که باعث می‌شود نتواند از یک رابطه جنسی سالم لذت ببرد. سایر عوارض فموزیس عبارتند از:
بالنیت (بالانیتیس)
- سوزش و ناراحتی پوست سر آلت تناسلی
- زخم، خارش و بوی بد آلت تناسلی
- التهاب
- درد در هنگام ادرار کردن
پارافیموزیس
پارافیموزیس زمانی اتفاق می‌افتد که پیش‌پوست آلت تناسلی جمع شده باشد اما به حالت نرمال خود بر‌نگردد این وضعیت ممکن است منجر به قانقاریا شود و از این رو نیاز به رسیدگی‌های فوری پزشکی دارد.
سرطان آلت تناسلی
سرطان آلت تناسلی از جمله سرطان‌های نادر است که می‌تواند روی پوست آلت مردانه و یا داخل آلت، زیر پیش‌پوست ،در مردانی که ختنه نشده‌اند ایجاد شود.
تشخیص
برای تشخیص فموزیس پزشک به طور کامل سوابق پزشکی فرد را بررسی کرده و درباره این که آیا فرد تاکنون هیچ‌گونه عفونت یا آسیب‌دیدیگی آلت تناسلی داشته است یا خیر سوالاتی می‌پرسد. همچنین ممکن است وجود هرگونه عارضه‌ای که بر فعالیت جنسی فرد اثر داشته باشد را بررسی نماید. معاینه فیزیکی شامل معاینه آلت تناسلی و پیش‌پوست است. ممکن است پزشک لازم ببیند برای بررسی عفونت ادراری آزمایش ادرار تجویز کند و یا با یک “سواب” از ناحیه پیش‌پوست نمونه برداری کند تا احتمال وجود باکتری را بررسی کند. فموزیس عامل خطری برای دیابت نوع 2 است. ممکن است لازم باشد بزرگسالانی که تنگی پیش‌پوست دارند ، برای بررسی سطح قند خود آزمایش خون و ادرار انجام دهند .
آیا کمک لازم دارید؟
فموزیس در برخی موارد به خصوص در بین پسران جوان ممکن است تحت درمان قرار نگیرد. والدین می‌توانند صبر کنند تا ببینند آیا مشکل با بالا رفتن سن پسرشان به خودی خود حل می‌شود یا خیر. اگر فموزیس در فرایند نعوظ و یا دفع ادراراختلال ایجاد کند و یا نشانه‌های دیگری وجود داشته باشد، فرزند شما باید به پزشک مراجعه کند. عفونت‌های مکرر سر آلت یا پیش‌پوست نیز باید توسط یک دکتر بررسی شوند. علائم عفونت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ورم
- تغییر رنگ سر آلت یا پیش‌پوست
- وجود جوش یا دانه‌های پوستی
- درد
- خارش
- تورم
درمان فموزیس
درمان فموزیس بستگی به شرایط کودک و شدت آن دارد. راهکارهای درمانی ممکن است شامل: تمیز کردن ملایم روزانه ، استفاده از پماد موضعی کورتیکواستروئید و یا ختنه باشد.
درمان موضعی با کورتیکواستروئید
پزشکان ممکن است یک پماد موضعی استروئیدی (کورتون) برای کودکان مبتلا به فموزیس تجویز کنند. این روش درمانی برای اکثر مردان موثر است. این پمادهای موضعی کمک می‌کنند تا پوست سفت اطراف آلت تناسلی نرم شده، و در نتیجه پیش‌پوست به راحتی بتواند عقب کشیده شود. پزشک به بیمار یا والدین کودک روش استعمال پماد روی حلقه تنگ پیش‌پوست و / یا سر آلت تناسلی را نشان خواهد داد. این پماد باید دو بار در روز برای 6-8 هفته روی ناحیه تحت درمان ماساژ داده شده و همراه با آن دو بار در روز پیش‌پوست با دست کشیده شده و به عقب و جلو حرکت داده شود. زمانی که پیش‌پوست بتواند به طور کامل عقب کشیده شود، مصرف پماد قطع می‌شود ولی ماساژ روزانه (در زمان حمام و یا زمان ادرار کردن برای کودکان دبستانی) باعث جلوگیری از بازگشت فموزیس می‌شود. شایع‌ترین پمادهای کورتون مورد استفاده برای این کار عبارتند از: هیدروکورتیزون 2.5٪، بتامتازون 0.05٪، تریامسینولون 0.01٪ و فلوتیکازون پروپیونات 0.05٪ .
ختنه
ختنه در مردان همان جراحی برداشتن پیش‌پوست است. برای درمان فموزیس، اغلب ختنه لازم نیست. اما در برخی موارد نادر، مثل این که استفاده از پمادهای استروئیدی موثر نبوده باشد، فموزیس پاتولوژیک، پارافموزیس (حالتی که پیش‌پوست پس از عقب رفتن پشت سر آلت تناسلی گیر کرده)، عفونت‌های مکرر مجاری ادراری، یا بالانوپوستیت شدید یا عودکننده، توصیه می‌شود ختنه انجام شود.
پیشگیری
یک راه حل برای کمک به جلوگیری از فموزیس و دیگر مشکلات آلت تناسلی رعایت بهداشت آلت تناسلی است. برای جلوگیری از وقوع مشکلات، موارد زیر باید انجام شوند:
- شستشوی روزانه آلت تناسلی با آب گرم در هنگام حمام یا دوش گرفتن
- عقب کشیدن پیش‌پوست و شستشوی ناحیه زیر آن
- در صورت تمایل به استفاده از صابون ، از انواع ملایم و بدون بوی آن استفاده شود
- استفاده از پودر تالک و دئودورانت می‌تواند تحریک کننده باشد بنابراین باید از مصرف آن‌ها خودداری شود
- اگر پسر یا مردی ختنه شده باشد باز هم باید مرتبا آلت تناسلی خود را با آب گرم و صابون ملایم بشوید
سوالات رایج
درمان فموزیسی که منجر به پارافموزیس شده باشد
پارافموزیس شرایطی است که پیش‌پوست از روی سر آلت عقب رفته باشد اما نتواند به موقعیت اولیه خود بازگردد. این مشکل باعث می‌شود سر آلت دردناك و متورم شود. برای جلوگیری از درد بیشتر و کنترل جریان خونی که به آلت تناسلی وارد می‌شود، باید به سرعت اقدامات پزشکی انجام شود. پزشکان ممکن است همزمان با استفاده از یک ژل بی‌حسی موضعی سر آلت تناسلی را فشار داده و پیش‌پوست را جلو بکشند، اصطلاحا آن را جا بیاندازند. در بعضی موارد، برای کاهش فشار، ممکن است نیاز باشد شکاف کوچکی در پیش‌پوست ایجاد شود. در موارد شدید، گزینه درمانی پیشنهادی احتمالا ختنه است. در موارد نادر و بسیار شدید، فقدان جریان خون به آلت تناسلی می‌تواند باعث مرگ بافت شود. اگر این اتفاق بیافتد، احتمالا لازم است که آلت تناسلی با جراحی برداشته شود.
چه زمانی برای درمان فموزیس جراحی انجام می‌شود؟
در بعضی از موارد فموزیس نیاز به عمل جراحی دارد. معمولا در شرایطی که یک کودک یا فرد بالغ به بالانیت (بالانیتیس) حاد مبتلا باشد ، توصیه می‌شود که جراحی انجام شود. در صورتی که هم سر آلت تناسلی و هم پیش‌پوست دچار التهاب باشند بیماری با عنوان بالانوپوستیت شناخته می‌شود. هر دو حالت ممکن است مستلزم مداخله جراحی باشند. با این همه، در اغلب موارد جراحی به عنوان آخرین راه درمان فموزیس در نظر گرفته شده و معمولا وقتی که دیگر تکنیک‌های کمتر تهاجمی موثر نباشند توصیه می‌شود.
آیا باید فرزند خود را برای پیشگیری از ابتلا به فموزیس در آینده ختنه کنیم؟
خیر. اگر فرزند شما علائم فموزیس را نداشته باشد برای جلوگیری از مشکلات احتمالی اینده نیازی به ختنه کردن او نیست. با این همه ختنه برای برخی افراد به لحاظ سلامتی مزایایی دارد – مانند:
- کاهش احتمال ابتلا به سرطان
- کاهش خطر عفونت ادراری
چه جراحی‌های دیگری به غیر از ختنه برای درمان فموزیس وجود دارد؟
اگرچه معمولا جراحی‌ای که برای درمان فموزیس انتخاب می‌شود همان ختنه است، اما جراحی‌های دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند جایگزین آن شوند. از جمله این گزینه‌ها عبارتند از: ختنه ناقص یا پرپوتیوپلاستی. در پرپوتیوپلاستی سعی می‌کنند بخشی از پیش‌پوست که به سر آلت گیر از آن جدا کنند. اگر چه، با این روش پیش‌پوست باقی می‌ماند ولی ممکن است راه حلی موقتی بوده مشکل را برای همیشه حل نکند.
