درمان مشکلات مثانه در بیماران MS با تقویت عضلات لگن
اسکلروز چندگانه (ام اس) باعث آسیب‌دیدگی عصب‌هایی می‌شود که پیام‌ها را به عضلات ارسال می‌کنند و در نتیجه این عضلات سخت‌تر کنترل می‌شوند. ابتلا به این بیماری اثرات مشابهی در عضلات مرتبط با مثانه دارد. اختلال در کنترل ادرار یکی از عوارض شایع در بین افراد مبتلا به ام اس است اما این به این معنی نیست که شما کنترل زندگی خود را از دست داده‌اید. با به کارگیری روشهای صحیح می‌توانید با این مشکلات مقابله کنید.
مشکلات مثانه ناشی از ابتلا به ام اس
اختلالات مثانه در افراد مبتلا به ام اس زمانی اتفاق می‌افتد که سیگنال‌های عصبی به سمت مثانه و اسفنکتر ادراری (عضله اطراف حفره مثانه) به دلیل ضایعت ناشی از ابتلا به ام اس در مغز یا نخاع مسدود شده یا تأخیر دارد.
اساساً دو گروه اصلی عضلات در تخلیه مثانه درگیر هستند: عضله دتروسور و عضله اسفنکتر. عضله دتروسور در دیواره مثانه به دلیل ابتلا به ام اس دچار انقباض غیرارادی شده و فشار درون مثانه را افزایش می‌دهد در نتیجه حجم ادراری که می‌تواند در مثانه باقی بماند کاهش می‌یابد. این عارضه باعث بروز علائمی نظیر تکرر ادرار، نیاز به دفع فوری ادرار، نشت ادرار یا شب‌ادراری می‌شود.
ناتوانی در ذخیره یا نگهداری ادرار
ناتوانی در ذخیره‌سازی یا نگه داشتن ادرار در مثانه زمانی اتفاق می‌افتد که مثانه نتواند ادرار جمع شده را درون خود نگه دارد. در زمانی که ادرار در مثانه جمع می‌شود به جای این که مثانه باز شود دچار انقباضات غیرارادی شده و در نتیجه فرد احساس می‌کند که نیاز فوری به دفع ادرار دارد حتی زمانی که ادرار زیادی در مثانه وجود ندارد.
ناتوانی در تخلیه مثانه
جریان ادرار توسط عضله اسفنکتر مثانه کنترل می‌شد، زمانی که این عضله شل می‌شود، دهانه مثانه باز و زمانی که منقبض می‌شود، دهانه مثانه بسته می‌شود. ناتوانی در تخلیه مثانه به این معنی است که حتی زمانی که فرد احساس می‌کند مثانه‌اش پر شده است، پالس‌های عصبی که باید دستور باز شدن آن را بدهند مختل شده و به عصبی که به اسفنکتر ادراری می‌رود نمی‌رسند، در نتیجه عضله اسفنکتر قبل از این که ادرار به طور کامل تخلیه شود بسته می‌شود. اگر شما نتوانید مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنید ممکن است شما احساس نیاز فوری به تخلیه آن داشته باشید اما در زمانی که سعی در تخلیه آن دارید موفق نمی‌شوید. در صورتی که مواد زائد به مدت طولانی در مثانه باقی بمانند ممکن است شما دچار عفونت‌های مثانه یا عفونت‌های مجاری ادرار شوید.
نشتت ادرار
نشت ادرار در برخی موارد زمانی اتفاق می‌افتد که عضله اسفنکتر کمی باز باقی می‌مانند و در نتیجه ادرار به طور بی‌اختیار از آن نشت می‌کند. گاهی اوقات عضله دتروسور و عضله اسفنکتر نیز به طور هماهنگ کار نمی‌کنند و فرد مبتلا به ام اس دچار بسیاری از علائم مثانه می‌شود.
عفونت مجاری ادرار
برای ارزیابی نحوه عملکرد مثانه، نخست عفونت مجاری ادراری که در افراد مبتلا به ام اس بسیار شایع است و باعث بروز بسیاری از علائم ذکر شده می‌شود مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر شما عفونت داشته باشید باید آنتی‌بیوتیک مصرف کنید تا عفونت برطرف شده و علائم شما نیز بهبود یابند.
اگر شما به عفونت مجاری ادراری مبتلا نباشید باید قبل از انجام اقدامات درمانی، نحوه عملکرد مثانه شما دوباره مورد ارزیابی بیشتری قرار گیرد. پس از تشخیص صحیح، برای شما داروهایی تجویز می‌شود تا به شما در دفع بهتر و تخلیه ادرار یا ذخیره ادرار در مثانه کمک شود. داروهای مختلفی در بازار برای درمان این مشکلات وجود دارند و به همین دلیل اگر یکی از آنها مؤثر واقع نشد نباید نگران باشید و همچنین نباید نگران عوارض جانبی ناشی از مصرف داروها باشید.
این بدان معنا است که اگر در مورد علائم به راحتی صحبت شود و ارزیابی و تشخیص درستی انجام شود این علائم مثانه قابل درمان هستند. شما باید نگرانی‌های خود را با پزشک در میان بگذارید؛ اگر این پزشکان قادر به کمک کردن به شما نیستند، از آنها بخواهید که شما را به کسی که می‌تواند به شما کمک کند ارجاع دهند. ممکن است برای درمان علائم مثانه، شما به یک متخصص اورولوژی ارجاع داده شوید.
انواع مشکلات کنترلی مثانه
افراد مبتلا به ام اس مشکلات مختلفی دارند که برخی از آنها عبارتند از:
- نیاز به دفع فوری ادرار به این معنی که شما غالباً به طور مکرر و فوری نیاز به دفع ادرار پیدا می‌کنید. احساس فشار به ما کمک می‌کند که بفهمیم زمان آن فرا رسیده که فوراً به توالت برویم
- بی‌اختیاری که همان عدم کنترل مثانه است. گاهی اوقات ابتلا به ام اس باعث ایجاد اختلال در سیگنال‌های عصبی می‌شود که حرکت ادرار در بدن را هدایت می‌کنند. در نتیجه ادرار زمانی که شما آمادگی آن را ندارید از بدن شما خارج می‌شود.
- ناکتوریا به معنی تکرر ادرار در هنگام شب است.
- تردید ادراری زمانی است که شما برای شروع به ادرار کردن با مشکل روبرو می‌شوید.
درمان مشکلات کنترلی مثانه در افراد مبتلا به ام اس
مشکل مثانه بیش از یک بی‌اختیاری است. اگر شما این مشکلات را تحت درمان قرار ندهید ممکن است باعث ایجاد مشکلات و بیماری‌های دیگر نظیر عفونت‌های مثانه، آسیب‌دیدگی کلیه و مشکلات بهداشتی شود. همچنین ممکن است این مشکلات مانع شما در انجام کارهای عادی شده و باعث انزوای شما شوند.
تغییر در رژیم غذایی
یک کار برای شروع این است که مایعاتی که هر روز وارد بدن خود می‌کنید را تغییر دهید. پزشک ممکن است به شما توصیه کند که:
- بیش از دو لیتر مایعات در روز ننوشید
- از نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه، چای و نوشابه خودداری کنید
- یک مرتبه بیشتر در روز الکل مصرف نکنید
- 5 تا 2 لیتر مایع در روز بنوشید تا آب‌رسانی لازم به بدن شما انجام شود.
- حدود 200 تا 250 میلی‌لیتر مایعت با فواصل زمانی منظم بنوشید تا ادرار کردن شما نیز برنامه پیدا کند و نیاز فوری به دفع ادرار نداشته باشید. حدود یک ساعت و نیم طول می‌کشد تا مایعاتی که می‌نوشید به مثانه برسند بنابراین سعی کنید به طور منظم هر یک ساعت و نیم تا دو ساعت یک مرتبه، مثانه خود را تخلیه کنید.
- مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین، الکل و آب پرتقال را محدود کنید. این که یک فنجان قهوه یا چای در روز بنوشید خوب است اما به یاد داشته باشید که کافئین باعث نیاز به دفع مکرر و فوری ادرار می‌شود و الکل نیز مثانه را تحریک می‌کند.
- استعمال دخانیات را ترک کنید (زیرا باعث تحریک مثانه می‌شود)
- سعی نکنید مشکلات مثانه خود را با مصرف کمتر مایعات درمان کنید زیرا باعث ابتلا به یبوست یا عفونت مجاری ادرار می‌شود.
آموزش مثانه
آموزش مثانه به شما کمک می‌کند که فواصل زمانی بین ادرار کردن شما طولانی‌تر شود. شما می‌توانید با برنامه‌ریزی برای زمان ادرار کردن شروع کنید سپس خودتان را آموزش دهید که در برابر اولین فوریت ادراری مقاومت کرده و تا زمان مورد نظر در برنامه، خود را نگه دارید. در نهایت، زمان بین مراجعه به توالت به چندین ساعت خواهد رسید.
تخلیه زمان‌بندی شده مثانه
این کار به افراد مبتلا به بیماری‌هایی که به موقع توالت رفتن را برای آنها مشکل می‌کند مانند افرادی که معلولیت‌های فیزیکی دارند کمک می‌کند. این افراد باید برنامه‌ای را برای تنظیم ساعت توالت رفتن داشته باشند و آن را دنبال کنند. در این روش سعی نمی‌شود که به فرد، مقاومت در برابر فوریت نیاز به ادرار آموزش داده شود.
تخلیه به موقع مثانه
به پرستار با مراقب بیمار آموزش دهید که رفتن به توالت را به وی یادآوری کند. هدف از این کار این است که نشت‌های تصادفی ادرار کاهش یافته و فرد نسبت به نیاز خود به دفع ادرار هشیارتر شود. افراد غالباً به طور همزمان از روش تخلیه زمان‌بندی شده نیز استفاده می‌کنند.
تمرینات کگل
تقویت عضلات کف لگن به کنترل مثانه کمک می‌کند. پزشک نحوه انجام این اکار را به شما آموزش می‌دهد.
قبل از شروع انجام تمرینات کگل، شما باید بدانید که باید بر کدام عضلات متمرکز شوید. بهترین روش برای این کار این است که روی توالت بنشینید و پاهای خود را کمی از هم باز کنید و شروع به ادرار کردن کنید. پس از چند ثانیه، سعی کنید جریان ادرار را بدون حرکت دادن پاها و فقط با فشار دادن قطع کنید. در این حالت به احتمال زیاد شما از عضلات کف لگن خود استفاده می‌کنید: این‌ها عضلاتی هستند که شما باید آنها را برای کنترل بی‌اختیاری ادرار تقویت کنید. ممکن است شما برای پیدا کردن عضله درست نیاز داشته باشید که چندین مرتبه این تمرین را تکرار کنی.
برای تمرین انقباضات کگل باید به عضلات کف لگن خود فشار وارد کنید مانند زمانی که سعی می‌کنید جریان ادرار را قطع کنید. بهتر است تمرینات کگل به صورت زیر اجرا شود:
- قبل از شروع، مثانه خود را تخلیه کنید
- عضلات کف لگن را منقبض کرده و این حالت را به مدت 10 ثانیه حفظ کنید
- عضلات را به مدت 10 ثانیه به طور کامل شل کنید
- 10 مرتبه به طور ایستاده این انقباض را تکرار کنید. هر مرتبه این تمرین را 10 مرتبه در حالت نشسته و 10 مرتبه در حالت دراز کشیده نیز انجام دهید تا در مجموع 30 مرتبه تمرین را انجام داده باشید.
- تمرینات کگل را 3 مرتبه در روز انجام دهید یعنی روزی 90 مرتبه عضلات خود را منقبض و شل کنید.
محصولات جذب‌کننده
محصولات جذب‌کننده مانند پوشش‌های کوچکی که به لباس زیر یا پوشک‌های پلاستیکی وصل می‌شوند. این محصولات به شما در برابر ادرار تصادفی و بی‌اختیار کمک می‌کنند. بیشتر آنها یک بار مصرف هستند اما شما می‌توانید لباس‌های جذب‌کننده‌ای بخرید که می‌توان آنها را شسته و دو مرتبه استفاده کرد.
کاهش وزن
گاهی اوقات، وزن اضافی باعث بروز مشکلات در کنترل مثانه می‌شود. یک برنامه غذایی و برنامه ورزشی خوب می‌تواند به کاهش وزن شما کمک کند.
عضله درمانی برای مشکلات مثانه
تحریک الکتریکی
برخی تجهیزات، عضلات اطراف مجرای ادرار را تحریک می‌کنند. این کار به تقویت و انقباض عضلات کمک می‌کند، البته تحقیقاتی که در طول سال‌ها انجام شده است هنوز قادر به تأیید اثربخشی این روش درمانی نیست.
بیوفیدبک
این یک کار تخمینی برای تمرین دادن عضلات لگن شما است. درمانگر یک پچ را روی عضلات شما قرار می‌دهد. یک سیم از پچ به صفحه نمایش تلویزیون متصل است. شما در این صفحه می‌توانید ببینید که آیا عضلات صحیح و مرتبط را تمرین می‌دهید یا نه. امید آن می‌رود که درنهایت شما کنترل این عضلات را بدون استفاده از دستگاه بیوفیدبک بیاموزید. نتیجه تحقیقات در مورد اثربخشی این روش درمانی متفاوت است.
درمان‌های طبی برای مشکلات مثانه
داروها
برخی داروها باعث سفت شدن و تقویت مجرای ادرار و عضلات کف لگن می‌شوند. برخی دیگر از داروها نیز بیش فعالی عضلات مثانه را کاهش می‌دهند.
عمل جراحی
برخی مشکلات کنترل مثانه را می‌توان به کمک روشهای جراحی درمان نمود. این که پزشک چه نوع عمل جراحی را به شما توصیه کند به علت دقیق مشکل شما بستگی دارد. در بیشتر موارد، جراح، موقعیت مثانه و مجرای ادرار را تغییر می‌دهد تا عضلات کنترل‌کننده مثانه بهتر کار کنند.
ابزار درمان مشکلات مثانه
پساری
این ابزاری است که در واژن قرار داده می‌شود تا از رحم یا مثانه و رکتوم محافظت کند. پساری یک حلقه است که روی دیواره واژن و مجرای ادرار قرار داده می‌شود تا به کاهش نشت ادرار کمک کند. این ابزار بیشتر برای ردمان پرولاپس رحم به کار برده می‌شود اما ممکن است برای درمان فشار بی‌اختیاری ادرار یا بیماری‌های دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرد.
ابزاری برای بستن مجرای ادرار
این یک ابزار کوچک است که مستقیماً در مجرای ادرار قرار داده می‌شود. نحوه قرار دادن این ابزارها به شما آموزش داده می‌شود تا خودتان بتوانید از آنها استفاده کنید. هر موقع که دستشویی می‌روید باید این ابزار را از بدن خود خارج کنید.
بستن مسیر ادرار
این یک پد فومی کوچک است که شما روی دهانه مجرای ادرار قرار می‌دهید. زمانی که این ابزار را در محل قرار دادید از نشت ادرار جلوگیری می‌کند. هر موقع که شما به توالت می‌روید باید آن را از بدن خارج کرده و دور بیندازید.
