دلایل انجام سونوگرافی کلیه چیست و قبل از آن چه باید کرد

سونوگرافی کلیه روشی غیرتهاجمی برای تصویربرداری از کلیه‌های راست و چپ است. در فناوری سونوگرافی، برخلاف رادیوگرافی از تشعشع استفاده نمی‌شود و به جای اشعه، امواج صوتی غیرقابل تشخیص برای گوش انسان به کار برده می‌شود. امواج صوتی پس از برخورد با اندام‌ها منعکس می‌شوند و در نتیجۀ برگشت آنها تصاویری به دست می‌آید. متخصص با توجه به تصاویر سونوگرافی کلیه می‌تواند اندازه، شکل، محل و در بعضی موارد جریان خون را در کلیه‌ها بررسی کند. چون در سونوگرافی کلیه از اشعه استفاده نمی‌شود و ماده حاجب نیز به بیمار تزریق نمی‌شود، سونوگرافی کلیه برای کودکان، بانوان باردار و بیماران دارای حساسیت به ماده حاجب بدون خطر است.

دلایل انجام سونوگرافی کلیه

سونوگرافی کلیه به دلایل متعددی انجام می‌شود که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت کلیه: عفونت کلیه معمولاً نتیجۀ پخش شدن باکتری‌ها از بخش دیگری از مجاری ادراری در کلیه‌ها است. عفونت کلیه در خانم‌ها به دلیل آناتومی خاص بدن‌شان شایع‌تر از آقایان است. چنانچه عفونت کلیه به سرعت درمان شود، می‌توان از آسیب دائمی کلیه پیشگیری کرد.
• سنگ کلیه: سنگ کلیه معمولاً به دلیل انباشته شدن و رسوب مواد معدنی داخل کلیه به وجود می‌آید. حرکت کردن سنگ کلیه بزرگ در مجاری ادراری باعث شروع شدن دردی شدید می‌شود. اگر سنگ کلیه کوچک باشد و به راحتی در مجاری ادراری حرکت کند، ممکن است بیمار اصلاً متوجه وجود سنگ کلیه نشود. گاهی اوقات سنگ کلیه در مجاری ادراری حرکت می‌کند و همراه با جریان ادرار از بدن دفع می‌شود.
• آسیب‌ حاد کلیوی: چنانچه کلیه ناگهان ظرف چند ساعت یا چند روز از کار بیفتد، با مشکل آسیب حاد کلیوی (AKI) مواجه هستیم. آسیب حاد مشکلی بسیار جدی است که اگر به سرعت درمان نشود، ممکن است به قیمت جان بیمار تمام شود.
• درد کلیه: درد کلیه در بخش میانی تا فوقانی کمر و یا پهلوها احساس می‌شود. احساس درد در کمر یا پهلوها لزوماً به معنای مشکل داشتن کلیه‌ها نیست.
• تومور کلیه: کارسینوم سلول کلیوی شایع‌ترین نوع تومور کلیه است. تومور کلیه معمولاً سالمندان 60 ـ 80 سال را درگیر می‌کند و به ندرت در افراد زیر 50 سال مشاهده می‌شود. از علائم تومور کلیه می‌توان به وجود خون در ادرار، احساس درد مداوم در کمر یا پهلو، دقیقاً زیر دنده‌ها، ورم کردن پهلو یا وجود توده در پهلو اشاره کرد.
• بیماری کلیه پلی‌کیستیک: بیماری کلیه پلی‌کیستیک یک بیماری ارثی است که در اثر ابتلا به آن کیسه‌های مملو از مایعی داخل کلیه‌ها ایجاد می‌شود. کلیه در نتیجه بزرگ شدن کیست‌ها بزرگتر می‌شود و در نهایت از کار می‌افتد.

سونوگرافی کلیه برای تشخیص مشکلاتی مانند انسداد کلیه، وجود آبسه در کلیه، جمع شدن مایع در کلیه و ارزیابی عملکرد کلیه بعد از پیوند کلیه نیز انجام می‌شود.

همچنین سونوگرافی کلیه برای تسهیل عمل‌های زیر نیز کاربرد دارد:

• نمونه‌برداری: متخصص با توجه به تصاویر سونوگرافی می‌تواند سوزن بیوپسی را در محل مناسب وارد کند.
• تخلیه کیست یا آبسه
• نفروستومی یا جایگذاری درن برای تخلیه کلیه‌ها

آمادگی قبل از سونوگرافی کلیه

بیماران باید مایعات بدون گاز بنوشند تا مثانه‌شان پر شود و در نتیجه مثانه به خوبی در سونوگرافی کلیه دیده شود. آب بهترین مایع برای آمادگی قبل از سونوگرافی کلیه است، البته آب میوه‌های شفاف مانند آب سیب یا آب انگور فرنگی سیاه نیز مناسب است.

وجود غذا و هوا در معده و روده‌ها انجام دادن سونوگرافی کلیه و تفسیر نتایج را دشوار می‌کند، بنابراین از بیماران خواسته می‌شود که قبل از سونوگرافی کلیه غذا نخورند. نوشیدنی‌های گازدار نیز معده و روده‌ها را پر از گاز می‌کنند، به همین دلیل نوشیدن آنها نیز قبل از سونوگرافی کلیه ممنوع است. مدت زمان غذا نخوردن قبل از سونوگرافی کلیه به سن بیمار بستگی دارد. از بیماران کم‌سن و سال و جوان خواسته می‌شود که از سه ساعت قبل از سونوگرافی کلیه ناشتا باشند، اما بیماران مسن‌تر از ده ساعت قبل از سونوگرافی کلیه باید ناشتا باشند. غذا نخوردن برای مدت طولانی برای برخی بیماران دشوار است.

متخصص توصیه‌های مربوط به آمادگی قبل از سونوگرافی را برایتان توضیح می‌دهد و به شما فرصت می‌دهد که سوالات خود را مطرح کنید. همچنین ممکن است لازم باشد که فرم رضایت‌نامه را برای انجام سونوگرافی امضا کنید. با توجه به وضعیت سلامتی‌تان ممکن است لازم باشد که موارد خاصی را برای آمادگی قبل از سونوگرافی کلیه رعایت کنید.

سونوگرافی کلیه چگونه انجام می‌شود؟

سونوگرافی کلیه ممکن است به صورت سرپایی یا طی فرایند تشخیص و درمان بیماران بستری در بیمارستان انجام شود. هرچند مراکز تصویربرداری پروتکل‌های مختلفی را رعایت می‌کنند، اما مراحل سونوگرافی کلیه معمولاً به شرح زیر است:

• از شما خواسته می‌شود که لباس، جواهرات یا وسایل دیگری را که ممکن است سونوگرافی را مختل کند، دربیاورید.
• گان برای تعویض لباس در اختیارتان گذاشته می‌شود.
• روی شکم روی تخت دراز می‌کشید.
• ژل سونوگرافی روی ناحیه مورد نظر زده می‌شود.
• موج فراصوت با استفاده از دستگاه مبدل یا ترنسدیوسر وارد بدن می‌شود.
• موج فراصوت پس از برخورد به ساختارهای داخل بدن منعکس می‌شود و دستگاه سونوگرافی اطلاعات حاصل از امواج را تحلیل می‌کند.
• دستگاه سونوگرافی تصاویر اندام‌های بدن را روی نمایشگر نشان می‌دهد. این تصاویر به صورت دیجیتالی ذخیره می‌شود.
• اگر قرار باشد مثانه نیز معاینه شود، ابتدا سونوگرافی از مثانه پر انجام می‌شود، سپس از شما خواسته می‌شود که مثانه را تخلیه کنید تا سونوگرافی مثانه خالی نیز انجام شود.

هیچ گونه شواهدی وجود ندارد که نشان بدهد تماس با امواج فراصوت در حد مورد استفاده در سونوگرافی عوارض زیستی خطرناکی برای بیماران یا کاربران دستگاه دارد.

هر چند سونوگرافی کلیه کاملاً بدون درد است، اما بیماران به دلیل دراز کشیدن برای مدتی طولانی دچار ناراحتی خفیفی می‌شوند و ریختن ژل سونوگرافی روی بدن باعث احساس سردی و خیس شدن می‌شود. متخصص تمام اقدامات ممکن را برای راحتی بیمار انجام می‌دهد و سونوگرافی را با بیشترین سرعت ممکن انجام می‌دهد تا ناراحتی بیمار به حداقل برسد.

پس از سونوگرافی کلیه چه اتفاقی می‌افتد؟

مراقبت خاصی پس از سونوگرافی کلیه لازم نیست. می‌توانید رژیم غذایی معمولتان را ادامه بدهید، مگر آن که پزشک معالجتان دستور دیگری داده باشد. به طور کلی با توجه به وضعیت خاصتان ممکن است لازم باشد که توصیه‌ها و پرهیزهایی را رعایت کنید.

سونوگرافی کلیه چقدر طول می‌کشد؟

مدت زمان انجام سونوگرافی کلیه به سن و میزان همکاری بیمار و دلیل انجام سونوگرافی بستگی دارد. اگر بیمار همکاری کند، سونوگرافی کلیه معمولاً  15 ـ 20 دقیقه زمان می‌برد. اگر مثانه قبل از معاینه کاملاً پر نشده باشد و متخصص مجبور شود که تا پر شدن مثانه صبر کند، سونوگرافی مدت بسیار بیشتری طول خواهد کشید.

کدام متخصصین سونوگرافی کلیه را انجام می‌دهند؟

معاینات سونوگرافی توسط تکنولوژیست رادیولوژی یا پزشکی که در زمینه سونوگرافی آموزش دیده است، انجام می‌شود. تکنولوژیست انجام دهنده سونوگرافی “سونوگرافر” و پزشک انجام دهنده سونوگرافی “سونولوژیست” گفته می‌شود.

معمولاً سونوگرافر سونوگرافی را تحت نظارت رادیولوژیست یا پزشک متخصص دیگری انجام می‌دهد. متخصص زنان و متخصص قلب و عروق دو پزشک متخصصی هستند که سونوگرافی را به طور معمول در مطبشان انجام می‌دهند. رادیولوژیست پزشک متخصصی است که در زمینه تفسیر تصاویر پزشکی آموزش دیده است و نتیجه را به پزشک معالج گزارش می‌دهد. رادیولوژیست گاهی اوقات بیمار را معاینه می‌کند یا بر روند تصویربرداری نظارت دارد.

تمام پزشکان می‌توانند از دستگاه سونوگرافی برای کمک به تشخیص بیماری‌های استفاده کنند، البته استفاده از دستگاه سونوگرافی احتمالاً محدود به حوزه تخصصی پزشک خواهد بود.

عوارض و خطرهای احتمالی سونوگرافی کلیه

برای انجام سونوگرافی از اشعه استفاده نمی‌شود و کشیدن ترنسدیوسر روی پوست معمولاً باعث ناراحتی بیمار نمی‌شود. البته بسته به وضعیت سلامتی بیمار  ممکن است سونوگرافی با خطراتی همراه باشد.

هر گونه نگرانی درباره انجام سونوگرافی را قبل از تصویربرداری با متخصص در میان بگذارید. عامل‌های خاص یا ابتلا به بعضی بیماری‌ها بر نتیجه سونوگرافی اثر می‌گذارد. از جمله عامل‌های مختل کننده سونوگرافی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• چاقی شدید
• باقی ماندن باریم در روده‌ها از عمل‌های قبلی
• وجود گاز در روده