عمل جراحی برگشت وازکتومی (وازووازستومی): روش، عوارض و هزینه

تاریخ 24 آبان 1402

جراحی برگشت وازکتومی با هدف بازیابی جریان اسپرم در مجاری وازدفران یا لوله‌های منی انجام می‌شود. وازووازوستومی عملی استاندارد است که غالباً به منظور برگشت وازکتومی انجام می‌شود. در این عمل دو سر جدا شده لوله‌های منی مجدداً به هم متصل می‌شود. قبل از جراحی وازووازوستومی مایع  موجود در مجاری وازدفران بررسی می‌شود. مایع  منی زیر میکروسکوپ آزمایش می‌شود و اگر شفاف و غیرکدر بوده و حاوی اسپرم سالم و بالغ باشد، کیفیت مایع منی مناسب گزارش می‌شود.

آمادگی قبل از جراحی برگشت وازکتومی

---

برخی از مراقبت های قبل از جراحی بازگشت وازکتومی عبارتند از:

غذا و دارو

حتما از مراقبت‌ها و مراحل پیش از عمل آگاهی یابید. احتمالا پزشکتان از شما خواهد خواست تا مصرف برخی داروهای بخصوص شامل رقیق کننده های خون و مسکن ها، مانند آسپیرین و ایبوپروفن (ادویل، موترین IB و یا دیگر مسکن ها) را متوقف نمایید، چرا که آنها احتمالا بروز خونریزی را افزایش خواهند داد.

لباس و موارد شخصی

لباس زیر تنگ، مانند نگهدارنده های ورزشی را برای پوشیدن بعد از عمل به همراه خود بیاورید. پوشیدن این لباسها از کیسه بیضه حمایت نموده و پانسمان را در سر جای خود نگاه می‌دارد.

آزمایشات پیش از عمل 

معمولا پیش از انجام عمل بازگشت وازکتومی، پزشک موارد زیر را در نظر خواهد گرفت:

• سابقه شما را خوانده و برخی آزمایشات فیزیک انجام خواهد داد : پزشک به منظور عدم بروز مشکلی در حین عمل، از نبود مشکلی در سلامت شما اطمینان حاصل خواهد نمود.
• بررسی توانایی شما در تولید اسپرم های سالم : در بسیاری از مردان، داشتن یک فرزند از قبل، کفایت خواهد نمود. اما در مواردی نادر اگر پزشک از توانایی شما در تولید اسپرم های سالم مطمئن نباشد، نیاز به آزمایشات بیشتری خواهید داشت.
• کسب اطمینان از توانایی همسرتان در بچه دار شدن : پزشک باید از وجود هرگونه مشکل باروری همسرتان  بخصوص اگر تا الان بچه دار نشده و یا سن بالاتر از 40 داشته باشد  آگاهی یابد. این مساله به آزمایشات زنان و زایمان بیشتری نیاز خواهد داشت.

پزشکان معمولا عمل برگشت وازکتومی را در یک مرکز جراحی یا بیمارستان انجام خواهند داد. این عمل معمولا به شکل سرپایی و بدون بستری انجام خواهد شد. ممکن است که پزشک از بیهوشی در این عمل استفاده نماید؛ و یا ممکن است که وی به شما نوعی از داروی بیهوشی را بدهد که درد را کمتر نماید اما شما را به خواب نخواهد برد  مانند بی حسی موضعی، نخاعی یا اپیدورال.

تکنیک برگشت وازکتومی

---

یک روش جراحی پیوند تعدیل شده‌ی یک لایه و روش دیگر پیوند معمول (فرمال) دولایه است. در این مقاله روش دولایه را به اجمال شرح می‌دهیم. جراح دو سر  لوله‌های منی را با زدن بخیه‌هایی کوچک ( اندازه 7-0) در بافت اطراف لوله‌های منی به هم نزدیک‌تر می‌کند و آنها را به سمت هم می‌کشد؛ برای این کار می‌توان از گیره‌های مخصوص نزدیک کردن لوله‌های منی استفاده کرد. پس از آن که دو سر لوله‌های منی به هم رسید، جراح پیوند میکروجراحی فرمال را شروع می‌کند. ابتدا “دیواره پشتی” با بخیه‌های خارجی (سوزال) متصل می‌شود، جراح برای محافظت از لومن گره‌هایی را روی بافت خارجی می‌زند. سپس جراح بخیه‌های لایه داخلی (مخاطی) بسیار ظریفی (اندازه 10-0) را می‌زند. جراح حدود 6 بخیه ظریف را داخل لومن در فواصل 60 درجه نسبت به هم می‌زند. جراح سه بخیه اول را می‌زند و می‌بندد، به این ترتیب لومن لوله منی حالتی سه گوش پیدا می‌کند و بقیه بخیه‌ها در موقعیت بهتری قرار می‌گیرد.   

سپس جراح بقیه بخیه‌های لایه داخلی و پس از آن بقیه بخیه‌های لایه خارجی  را می‌زند تا پیوند دولایه تکمیل شود. جراح برای محکم‌تر شدن پیوند بخیه‌های بیشتری (اندازه 7-0) را دور غلاف لوله‌های منی می‌زند و پس از آن بخیه‌های بزرگ‌تری را (اندازه 5.0) دور لوله‌های منی می‌زند تا پیوند ایجاد شده بدون تنش و کشیدگی غیرعادی باشد. در مرحله بعد جراح لوله‌های منی را داخل اسکروتوم (کیسه بیضه) برمی‌گرداند و ناحیه تناسلی را به صورت موضعی بی‌حس می‌کند تا بیمار دوران بهبودی راحت و بدون دردی را پشت سر بگذارد. عمل مشابهی روی سمت دیگر و از طریق ایجاد برشی مشابه انجام می‌شود. بیضه‌بند به بیمار پوشانده می‌شود و تمهیدات لازم برای تخلیه ترشحات در نظر گرفته می‌شود. بی‌حسی موضعی ناحیه جراحی را به مدت 12 ـ 2 ساعت پس از عمل بی‌حس نگه می‌دارد.

دلیل برگشت وازکتومی چیست؟

---

از بین هر 20 نفر، یک نفر تصمیم به برگشت از وازکتومی می‌گیرد. در حالیکه وازکتومی را راهی دائمی به منظور پیشگیری از بچه دار شدن در نظر گرفته می‌گیرند، دلایل بسیاری برای تغییر تصمیم یک مرد برای بازگشت از وازکتومی وجود دارد.

برخی از این تصمیمات عبارتند از:

• تصمیمی مبتنی بر خواستن بچه های بیشتر
• ازدواج مجدد و تصمیم بر بچه دار شدن با همسر جدید
• درگذشت فرزند
• عدم کسب موفقیت در اجرای IVF-ICSI (گزینه ای دیگر برای بچه دار شدن پس از انجام وازکتومی)
• تجربه درد پس از انجا م وازکتومی (مشکلی احتمالی در رابطه با عمل وازکتومی که می‌تواند با عمل برگشت وازکتومی تسکین یابد)

مراقبت پس از عمل برگشت وازکتومی

---

درد پس از عمل باز کردن لوله‌های منی طبیعی معمولاً خفیف تا متوسط است. احتمال دارد که بیضه‌ها تا یک هفته بعد از عمل متورم و دردناک باشند. به بیمار توصیه می‌شود که تا 6 تا 8 ساعت پس از جراحی استراحت کند و کیسه یخ را روی محل برش قرار دهد. در روزهای پس از جراحی، بهتر است که بیمار تا حد امکان استراحت کند و از استفاده از کیسه یخ برای کاهش ورم استفاده کند. ترشحات خون‌آلود و کمی از محل برش نیز معمولاً نگران‌کننده نیست.

بیمار باید در چند روز پس از عمل به طور متوسط 6 قرص مسکن مصرف کند و می‌تواند فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی سبک و کار پشت میزنشینی را پس از 3 روز شروع کند. فعالیت‌های سنگین بدنی مانند ورزش یا مقاربت، بسته به نوع جراحی انجام شده، باید به مدت 2 تا 3 هفته محدود شود.

عوارض و خطرهای احتمالی

---

پس از تمام جراحی‌ها احتمال بروز عوارض جانبی وجود دارد، به علاوه جراحی برگشت وازکتومی عملی پیچیده‌تر از وازکتومی است. احتمال بروز عوارض زیر در چند روز نخست پس از جراحی وجود دارد:

• هماتوم: هماتوم عارضه‌ای نادر است که در آن رگ‌های کوچک اسکروتوم پاره می‌شود و لخته خون ایجاد می‌شود. لخته کوچک به مرور از بین می‌رود، اما اگر لخته‌ بزرگتر باشد، باید اسکروتوم باز و تخلیه شود.
• عفونت: تب، تب و لرز، قرمزی و ورم اطراف محل برش از نشانه‌های عفونت به شمار می‌آید.

هزینه عمل برگشت وازکتومی

هزینه عمل برگشت وازکتومی به موقعیت جغرافیایی کلینیک، متخصص اورولوژی معالج و روش انجام عمل بستگی دارد. حتماً از کارکنان کلینیک سوال کنید که آیا هزینه اعلام شده مشمول تمامی خدمات می‌شود و ثابت است یا این که به مدت زمان عمل بستگی دارد و هزینه اتاق عمل و بیهوشی نیز باید جداگانه پرداخت شود.

پوشش بیمه‌ای عمل وازووازستومی

بیمه معمولاً هزینه عمل برگشت وازکتومی را نمی‌پردازد. بااین حال حتماً قبل از تصمیم برای انجام جراحی برگشت وازکتومی و دیگر عمل‌های باروری، مانند لقاح مصنوعی که غالباً گران‌تر است، با نماینده شرکت بیمه‌ مشورت کنید.

سوالات رایج

---

عمل وازووازستومی چقدر موثر است و چه عامل‌هایی بر موفقیت آن اثر می‌گذارد؟

باروری بلافاصله پس از جراحی به حال اول برنمی‌گردد. چندین ماه و حتی در بعضی موارد بیش از یک سال باید سپری شود تا بتوان درباره موفقیت عمل قضاوت کرد. کارآمدی عمل باز کردن لوله‌های منی با توجه به وجود اسپرم در مایع منی و همچنین باردار شدن همسر پس از جراحی تعیین می‌شود. در مجموع پس از 92 % از عمل‌های برگشت وازکتومی اسپرم در مایع منی مشاهده می‌شود و 30 تا 60 درصد از آقایان می‌توانند به روش طبیعی صاحب فرزند شوند. یکی از دلایل متداول چنین اختلافی وجود پادتن‌های آنتی اسپرم است که به اسپرم حمله می‌کند و بر جنبندگی آن اثر می‌گذارد. در این موارد شستشوی اسپرم و تلقیح مصنوعی می‌تواند منجر به باروری شود.

در کل احتمال موفقیت‌آمیز بودن عمل برگشت وازکتومی به مرور زمان کاهش می‌یابد. عمل برگشت در ده سال نخست پس از وازکتومی موفق‌تر است و نتایج آن ظرف سه سال نخست بسیار رضایت‌بخش است.

عامل‌های متعددی بر موفقیت عمل باز کردن لوله‌های منی اثر می‌گذارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تکنیک جراحی
• استفاده از میکروسکوپ برای انجام جراحی
• مدت زمانی که از انجام عمل بستن لوله‌های منی گذشته است.
• سن و سلامت همسر بیمار

باردار شدن پس از وازووازستومی چقدر طول می‌کشد؟

پس از آن که مرد عمل برگشت وازکتومی را انجام داد، حدوداً یک سال طول می‌کشد تا همسرش باردار شود. ممکن است باردار شدن چند ماه یا چند سال طول بکشد.

عمل برگشت وازکتومی چقدر طول می‌کشد؟

جراحی برگشت وازکتومی عملی پیچیده و زمان‌بر است. عمل وازووازستومی به 4 ـ 2.5 ساعت زمان نیاز دارد و اگر انجام وازواپیدیدیموستومی ضروری باشد، عمل چند ساعتی هم طولانی‌تر می‌شود. هر دو عمل نیاز به بیهوشی عمومی دارد که به نوبه خود بهبودی اولیه را طولانی‌تر می‌کند.

بااین حال دوران بهبود درازمدت عمل وازووازستومی نسبتاً سریع است و بیمار می‌تواند فعالیت‌های معمول خود را پس از گذشت یک هفته دنبال کند. البته فعالیت‌های سنگین بدنی به مدت دو تا سه هفته ممنوع است.

چه مدت پس از وازووازستومی می‌توان رابطه جنسی داشت؟

اکثر پزشکان به بیماران توصیه می‌کنند که تا دو هفته پس ار عمل فعالیت جنسی نداشته باشند؛ اگرچه جراحان مختلف نظرات متفاوتی دارند. پس از آن که بیمار بهبود یافت، میل جنسی و توانایی‌اش برای رسیدن به نعوظ و ارگاسم مانند قبل از جراحی خواهد بود.

آیا پس از عمل برگشت وازکتومی جای زخم باقی می‌ماند؟

هرچند محل برش عمل برگشت وازکتومی طولانی‌تر از وازکتومی است، اما جای زخم (اسکار) آن کوچک است و به سختی روی اسکروتوم اصلاح نشده تشخیص داده می‌شود. اگر در عمل برگشت وازکتومی از تیغ استفاده نشود، جای زخم کوچک‌تر و طول آن کمتر از یک سانتی‌متر خواهد بود. اما این عمل معایبی نیز دارد، برای مثال این روش فقط برای وازووازستومی کاربرد دارد.

آیا کسی وجود دارد که به صورت خودکار برای عمل برگشت وازکتومی مناسب نباشد؟ 

قطعا برخی بیماران افراد مناسب تری در مقایسه با دیگران خواهند بود؛ زمان سپری شده از عمل وازکتومی، دلیلی بر عدم انجام برگشت نخواهد بود. با این وجود اگر در زوجی که عمل بستن لوله های رحمی در زن انجام شده باشد، جراحی بازیابی اسپرم در ترکیب لقاح مصنوعی گزینه بهتری در مقایسه با برگشت وازکتومی بعد از عمل برگشت بستن لوله های رحمی خواهد بود.

آیا گذشت چند سال از وازکتومی و اتصال دوباره لوله منی‌بر بر کیفیت اسپرم تاثیر خواهد گذاشت؟ 

کیفیت اسپرم بعد از گذر سه تا شش ماه از عمل برگشت به حالت عادی خود بازخواهد گشت  بیضه‌ها برای تولید اسپرم جدید به این مدت زمان نیاز دارند. با اینحال تعداد و قدرت حرکت، در نتیجه انسداد جزئی و یا وجود زخم، کمتر باشد.

حداکثر سن برای مردان به منظور عمل برگشت چقدر است؟ 

موفقیت عمل برگشت وازکتومی، بیش از آنکه به سن مرد مرتبط باشد، به سن زن وابسته است. بنابراین هیچ محدودیت سنی برای این عمل وجود نخواهد داشت.

آیا بی اختیاری ادراری مشکلی برای برگشت وازکتومی ایجاد خواهد نمود؟ 

برگشت وازکتومی ارتباطی با تغییرات در عملکرد ادراری، من جمله بی اختیاری نخواهد داشت.

آیا گزینه های جایگزینی برای برگشت وازکتومی وجود دارد؟ 

قبول و استفاده از اسپرم های یک اهدا کننده با استفاده از روشهای کمک‌باروری (ART)  روشی کاملا قابل قبول است. اگر مردی قصد به عمل برگشت وازکتومی نداشته باشد، استخراج اسپرم از بیضه یا اپیدیدیم برای IVF یا ICSI نیز گزینه دیگری خواهد بود. در بسیاری از موارد و بسته به سن همسر، استفاده از ART به جای حاملگی طبیعی، توصیه می‌شود. در چنین موقعیتی، بازیابی اسپرم برای زوجها در مقایسه با برگشت وازکتومی منطقی تر خواهد بود.

موفقیت عمل برگشت وازکتومی را چه موقع بررسی می‌نماییم؟ 

معمولاً، آزمایش اولیه مایع منی دو تا سه ماه پس از جراحی انجام می‌شود. سپس آزمایش دوم بین 4 تا 6 ماه بعد یا زمانی که تعداد اسپرم‌ها به سطح ثابتی برسد، انجام می‌شود. خروج منی پس از عمل وازووازوستومی ممکن است به مدت 6 تا 12 ماه و پس از اپیدیدمووازوستومی به مدت طولانی‌تر (تا 18 ماه) طول بکشد. با این حال، در بیشتر موارد، اسپرم‌ها سه ماه پس از عمل وازووازوستومی در منی خروجی قابل مشاهده هستند. اگر کیفیت منی کمتر از سطح مورد انتظار باشد، تجویز داروهای ضدالتهاب برای کاهش شکل‌گیری زخم و مسدود کننده محل جراحی، مورد نیاز خواهد بود.

اگر جراحی برگشت وازکتومی موفقیت آمیز نباشد چه کنیم؟ 

گاهی اوقات و اگر مشکلی اساسی در بیضه وجود داشته باشد  که نتوان آن را در حین جراحی تشخیص داد  و یا بعد از جراحی انسدادی رخ دهد، ممکن است عمل برگشت وازکتومی با مشکل مواجه شود. اگر عمل اول با موفقیت مواجه نشود، برخی مردان جراحی دوم نیز خواهند داشت. همچنین قادر خواهید بود تا به وسیله لقاح مصنوعی و با استفاده از اسپرم های منجمد و بازیابی شده در حین آزمایش های منی در حین بازگشت وازکتومی، بچه دار شوند. اگر اسپرم های منجمدی ندارید و در منی خروجی نیز اسپرمی دیده نشود، بازهم می‌توان به صورت مستقیم و از بیضه‌ها و یا اپیدیدیم، اسپرم هایی را بیرون کشید.

دلیل اجرای وازواپیدیدیموستومی از سوی جراح چیست؟ 

تصمیم برای اجرای یکی از دو روش وازووازوستومی یا وازواپیدیدیموستومی به مواردی همچون کیفیت مایع منی در زمان جراحی، ویژگی‌های بیمار مانند زمانی که از عمل وازکتومی گذشته است (بیش از ده سال) و تجربه جراح وابسته است. در برخی موارد، ممکن است اسپرم‌ها در جایی به غیر از محل وازکتومی، معمولاً در اپیدیدیم، گیر کنند و پس از طی مدت زمانی طولانی، ایجاد بایپس از محل وازکتومی و با استفاده از وازووازوستومی در انتقال اسپرم و انزال آن موثر نخواهد بود. یک جراح مجرب با استفاده از اطلاعاتی که در حین عمل به دست خواهد آورد، روش مناسب برای هر بیمار را انتخاب خواهد کرد. از آنجایی که تصمیم مبتنی بر نوع عمل در حین جراحی گرفته می‌شود، تجربه، اعتماد به نفس و آمادگی جراح برای اجرای هر کدام از این دو روش اهمیت بسیار بالایی دارد.