بیوفیدبک یک روش ثابت شده و موثر در درمان بی اختیاری ادرار است و این مسئله در تحقیقات متعدد مورد بررسی قرار گرفته است. میتوان از این روش برای کمک به زنان استفاده کرد تا یاد بگیرند به کنترل و تقویت عضلات کف لگن خود بپردازند. عضلات کف لگن (PFM) به یک مجموعه از عضلات گفته میشود که نقش مهمی را در کنترل مثانه برعهده دارند. ضعف یا عملکرد نامناسب عضلات کف لگن میتواند باعث بروز مشکل در کنترل مثانه و روده شود. از آنجایی که شما نمی‌توانید عضلات کف لگن خود را مشاهده کنید ممکن است به راحتی آنها را پیدا نکنید و ندانید که آیا تمرینات مخصوص عضلات کف لگن را به طور صحیح انجام می‌دهید یا خیر. در این شرایط بیوفیدبک خیلی به شما کمک میکند. در بیوفیدبک درمانی از گراف‌های کامپیوتری و صدای قابل شنیدن استفاده میشود تا شما بتوانید از درگیر شدن عضلات کف لگن در حین ورزش اطمینان حاصل کنید. این اقدام به پزشک نیز کمک میکند و ارزیابی قدرت عضلات در این ناحیه بپردازد و یک برنامه درمانی مناسب را برای شما طراحی کند. بیوفیدبک هیچ کاری با عضلات شما انجام نمی‌دهد و فقط یک روش کمکی برای یادگیری کنترل و قدرت عضلات کف لگن است.
بیمارانی که پس از معاینه شدن توسط متخصص کلیه و مجاری ادراری، متخصص زنان، ماما و سایر پزشکان وجود بی اختیاری ادراری در آنها تشخیص داده میشود می‌توانند در برنامه توان بخشی شرکت کنند. هنگامی که پزشک یا متخصص توان بخشی به این نتیجه برسد که بیمار میتواند متقاضی درمان باشد یک برنامه مناسب برای طراحی خواهد شد. تقویت عضلات کف لگن، بیوفیدبک و تحریک الکتریکی از جمله روش‌هایی هستند که توسط متخصص فیزیوتراپی و به ویژه متخصص کلیه و مجاری ادراری توصیه می‌شوند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در مطب دکتر سلمان اسلامی متخصص اورولوژی با شماره تلفن های 021-88343444 تماس حاصل فرمایید.
چرا زنان دچار بی اختیاری ادراری می‌شوند؟
چاقی و اضافه وزن، بالا رفتن سن، تعداد زایمان و بارداری، استعمال دخانیات، سرفه مزمن، یبوست، افتادگی مثانه و یائسگی از جمله فاکتورهای خطر هستند که در بروز بی اختیاری ادراری در زنان نقش مهمی را ایفا میکند. از هر چهار زنی که ۳۰ سالگی را رد کردند زنانی که به یائسگی می‌رسند و زنانی که چندین زایمان دارند یک نفر دچار بی اختیاری ادراری خواهد شد.
فاکتورهای خطر مرتبط با بی اختیاری ادراری شامل چه مواردی هستند؟
بی اختیاری ادراری یعنی فرد نمی‌تواند ادرار خود را کنترل کند و از ریزش آن جلوگیری نماید. عضلات کف لگن مهمترین ساختاری هستند که در بروز این اختلال نقش دارند. بی اختیاری استرسی ادراری شایع ترین نوع بی اختیاری در میان زنان است و در هنگام انجام برخی فعالیت‌های جسمانی که باعث میشود فشار زیادی به شکم وارد شود به وجود میآید مثلاً برداشتن اجسام سنگین و حتی عطسه و سرفه نیز باعث نشت ادرار خواهد شد. مهمترین فاکتوری که در بروز این اختلال نقش دارد از بین رفتن قدرت و انعطاف پذیری عضلات کف لگن به علت آسیب دیدگی در فرآیند زایمان، انجام عمل جراحی، بالا رفتن سن و به ویژه یائسگی است. یک نوع دیگر از اختیاری ادراری، بی اختیاری فوریتی نام دارد و اختلالی است که تحت عنوان نیاز به دفع فوری ادرار به علت انقباضات غیر عادی و ناگهانی عضلات مثانه به وجود میآید. بی اختیاری ترکیبی نیز یک نوع دیگر هست این اختلال است که علائم و نشانه‌های بی اختیاری فوریتی و استرس را با هم دارد و در میان افرادی که در دوران پیری قرار دارند بسیار شایع است. بی اختیاری ادراری اختلالی است که به علت خیس شدن مداوم لباس باعث بروز التهاب و بوی بد و احساس شرمندگی در فرد میشود و گاهی اوقات منجر به بروز مشکلات روحی از قبیل افسردگی خواهد شد. این امر با تاثیرات منفی بر فعالیت‌های روزمره فرد در زندگی شخصی، زندگی کاری و اجتماعی و روابط جنسی او همراه خواهد شد.
چرا متخصص اورولوژی انجام بیوفیدبک را برای بی اختیاری ادرار توصیه میکند؟
متخصص اورولوژی در مواردی انجام بیوفیدبک را برای بی اختیاری ادرار توصیه میکند که این مشکل به علت ضعیف بودن عضلات کف لگن به وجود آمده باشد. بیوفیدبک به کودک یاد میدهد که چگونه به شل کردن عضلات لگن خود بپردازد تا بتواند مثانه خود را تخلیه کند و کنترل بهتری بر روی عملکرد این عضلات داشته باشد. بیوفیدبک میتواند در موارد زیر به کودکان کمک کند:
- کودکانی که نمی‌توانند در طول روز مثانه خود را کنترل کنند و سایر روشهای درمانی در بهبود آنها تاثیری نداشته است.
- پس از بازآموزی مکرر مثانه همچنان دچار بی اختیاری هستند.
- یک یا چند بار سابقه بروز عفونت مجاری ادراری را داشتند.
- هنگامی که به سرویس بهداشتی می‌روند به جای شل کردن عضلات خود آنها را منقبض میکند.
کاربرد بیوفیدبک برای بی اختیاری ادراری چیست؟ عملکرد بیوفیدبک چگونه است؟
بیوفیدبک روشی است که داده‌های بیولوژیکی واقعی در خصوص لحظه بروز بی اختیاری فیزیولوژیکی را در اختیار بیمار قرار میدهد. در این روش به کمک الکترودهایی که مورد استفاده قرار می‌گیرد بیماری را خواهد گرفت که به کنترل کردن محل مورد نظر از بدن خود بپردازد و به این ترتیب باعث بروز تغییر در ارسال سیگنال‌های الکتریکی شود و آنها را کنترل کند. در این روش فرآیند کنترل عضله از طریق امواج شنیداری و دیداری و توسط یک کامپیوتر و اسپیکر به بیمار ارسال میشود. از آنجایی که در هنگام انجام تمرینات یا تحریک الکتریکی هیچ نوع بازخورد دیداری و شنیداری وجود ندارد ممکن است بیمار به منقبض کردن سایر عضلات خود بپردازد. بیوفیدبک در این شرایط با مزایای بسیار زیادی همراه است. کاهش قدرت عضلات کف لگن پس از جراحی لگن، روابط جنسی دردناک، بی اختیاری ادراری و افتادگی مثانه داخل حفره لگن از جمله نقاطی هستند که میتوان در آنجا از بیوفیدبک استفاده کرد. به طور ویژه از بیوفیدبک برای بی اختیاری استرسی در بزرگسالان استفاده میشود. بیوفیدبک الکترومیوگرافی رایج ترین نوع بیوفیدبک محسوب میشود که فعالیت الکتریکی محاسبه شده در هنگام انقباض عضله را نشان میدهد. منقبض کردن یا شل کردن عضلات کف لگن به صورت مجزا و بدون کمک کار دشواری است به همین دلیل استفاده از بیوفیدبک به بیماران کمک میکند بتوانند عضلات کف لگن خود را بشناسند و از عضلات کف لگن خود استفاده کنند بدون آنکه به انقباض عضلات شکم بپردازند. این اقدامات باعث افزایش قدرت و توانایی عضلات کف لگن خواهد شد. در صورتی که بیمار به افزایش فعالیت عضلات کف لگن خود بپردازد و کار خود را به طور صحیح انجام دهد میتواند نتایج خوبی را به دست بیاورد. تحقیقات نشان داده که بیوفیدبک باعث بهبود حدود ۷۸ تا ۹۰ درصد از زنان شده است که دچار بی اختیاری استرسی ادرار هستند. انجام دادن تمرینات ورزشی در منزل باعث میشود که شانس موفقیت فرد در طول درمان افزایش پیدا کند. در طول درمان و در ابتدای هر جلسه میزان فعالیت عضلات کف لگن اندازه گیری میشود و میزان پیشرفت بیمار در مقایسه با جلسات قبلی محاسبه خواهد شد. بیوفیدبک الکترومیوگرافی اخیراً به یک روش سودمند در درمان کودکانی که شب ادراری دارند تبدیل شده است.
به چند جلسه بیوفیدبک برای درمان بی اختیاری ادرار نیاز داریم؟
هیچ استاندارد دقیقی در ارتباط با درمان و تعداد دفعات انجام جلسات بیوفیزیک وجود ندارد اما ممکن است فرآیند درمان چیزی حدود شش هفته تا شش ماه طول بکشد و شما به ۲ تا ۳ جلسه درمان در هفته نیاز داشته باشید. در کل برنامه درمان شامل دو تا سه جلسه مراجعه در هفته به مدت ۶ تا ۸ هفته است و برنامه درمان و کنترل بر اساس مشکل اصلی فرد و میزان پیشرفت او تعیین میشود. میتوان از بیوفیدبک در کنار سایر روشهای درمانی از قبیل تحریک الکتریکی استفاده کرد و به کمک الکترودهایی که درون واژن یا روی پوست قرار داده می‌شوند به تحریک عضلات کف لگن پرداخت. هدف از انجام این روش افزایش میزان انقباضات عضلات و کنترل عملکرد مثانه و کاهش ریسک بروز بی اختیاری ادراری و بهبود انقباضات مثانه است. در صورتی که از بیوفیدبک در کنار تحریک الکتریکی استفاده شود باعث افزایش قدرت عضلات کف لگن و کاهش شدت بروز بی اختیاری ادرار خواهد شد. در برنامه درمان بی اختیاری ادرار میتوان به مدت ۶ تا ۸ هفته و ۳ بار در هفته از تحریک الکتریکی استفاده کرد که هر جلسه درمانی چیزی حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول خواهد کشید. در برنامه توان بخشی بی اختیاری ادراری پزشک به بازآموزی عضلات کف لگن و آموزش تمرینات ورزشی مخصوص این ناحیه می‌پردازد و از بیوفیدبک و تحریک الکتریکی استفاده خواهد کرد. افرادی که پس از معاینه توسط متخصص زنان، ماما یا متخصص ارولوژی وجود بی اختیاری ادراری در آنها تشخیص داده شده است می‌توانند متقاضی برنامه توان بخشی باشند. در صورتی که پزشک به این نتیجه برسد که بیمار میتواند متقاضی درمان باشد یک برنامه متناسب با شرایط او طراحی خواهد شد. بیوفیدبک و تحریک الکتریکی توسط متخصص فیزیوتراپی یا متخصص ارولوژی انجام میشود.
هزینه بیوفیدبک چقدر است؟
هزینه بیوفیدبک میتواند بسیار متغیر باشد. هزینه درمان با این روش به مهارت، تخصص و تجربه متخصص بیوفیدبک بستگی دارد. همچنین دستگاه‌ها و وسایلی در بازار وجود دارند که در منزل نیز قابل استفاده هستند و قیمت آنها با هم تفاوت دارد.
میزان اثرگذاری بیوفیدبک چقدر است؟
معمولاً از بیوفیدبک تحت عنوان یک روش آموزشی یاد میشود و میتوان با آموزش و تمرین از این روش برای کمک به بیماران استفاده کرد تا مهارت‌های جدید را یاد بگیرند و بتوانند به درمان بی اختیاری ادراری خود بپردازند. برای آنکه میزان اثرگذاری بیوفیدبک افزایش پیدا کند بیمار باید نقش و حضور پر رنگی در برنامه درمان خود داشته باشد زیرا معمولاً میزان موفقیت در این روش به توانایی و همکاری بیمار برای تمرین کردن در طول جلسات بستگی دارد.
دستگاه‌های بیوفیدبک
معمولا دستگاه‌های بیوفیدبک از طریق مطب متخصص بیوفیدبک یا مطب سایر پزشکان در دسترس قرار دارد. دستگاه‌های بیوفیدبک مختلفی دارند که میتوان برای اهداف فردی و کاربرد در منزل اقدام به خرید آنها کرد. این دستگاه‌ها شامل سنسورهایی هستند که قابل پوشیدن هستند و به پردازش اطلاعات می‌‌پردازند سپس آنها را به صفحه کامپیوتر ارسال می‌کنند. سایر دستگاه‌های قابل پوشیدن از سنسورهای استفاده می‌کنند که شما می‌توانید آنها را بپوشید سپس اطلاعات به دست آمده به یک نرم افزار روی گوشی ارسال خواهد شد. در برخی از فروشگاه‌های آنلاین نیز این دستگاه‌ها به اشکال مختلف وجود دارند که شما می‌توانید اقدام به تهیه کردن آنها نمایید. جالب است بدانید سازندگان دستگاه ادعا می‌کنند که برای اهداف مختلفی از قبیل میگرن، ضعف عضلات کف لگن، خروپف، افسردگی، اوتیسم، اختلال بیش فعالی نقص توجه و اختلالات خواب و مواردی از این قبیل کاربرد دارد. قبل از آنکه اقدام به خرید هر یک از این دستگاه‌ها نمایید بهتر است به بررسی مشخصات و توضیحات آنها بپردازید زیرا برخی از ادعایی که در ارتباط با این دستگاه بیان میشود اغراق آمیز است و مورد تایید تحقیقات علمی قرار ندارد. بهتر است با پزشک خود در این رابطه صحبت کنید و نظر او را برای خرید یک دستگاه خاص جویا شوید.
دلایل استفاده از بیوفیدبک چیست؟
بیوفیدبک نیز همانند سایر روشهای درمانی با مزایا و معایب خاص خود همراه است و ممکن است در همه افراد مفید نباشد به همین دلیل باید قبل از امتحان کردن آن به بررسی مزایا و معایب مرتبط با آن بپردازید. در بخش زیر به برخی از دلایل استفاده از بیوفیدبک اشاره خواهیم کرد:
میتواند جایگزین یا مکمل سایر روشهای درمانی باشد
در مواردی که سایر روشهای درمانی باعث بهبود بیمار نشده است یا آن که بیمار نمی‌تواند از برخی داروهای خاص استفاده کند میتوان از بیوفیدبک بهره گرفت. از آنجایی که بیوفیزیک و یک روش غیر تهاجمی است ممکن است بیمار ترجیح دهد به جای روشهای دردناک یا تهاجمی از این روش استفاده نماید. میتوان از آموزش بیوفیدبک به عنوان یک بخش از فرایند درمان استفاده کرد و در کنار سایر روشهای درمانی برای کسب نتایج بهتر از آن بهره گرفت.
میتواند به کنترل استرس کمک کند
بیوفیدبک به بیماران یاد میدهد چگونه به کنترل واکنش خود در موقعیت‌های پر استرس بپردازند و کنترل خود را از دست ندهند. این روش میتواند به افراد کمک کند در هنگام مواجه شدن با مشکلات زندگی روزمره استرس خود را بهتر کنترل کنند و به کنترل خشم یا به کنترل استرس ناشی از سایر بیماری‌ها بپردازند.
بیوفیدبک با مزایای دیگری در سلامت ذهن همراه است
بیوفیدبک علاوه بر آنکه به افراد مختلف کمک میکند به کنترل استرس و سایر مشکلات خود بپردازند با مزایای زیادی بر سلامت ذهن آنها همراه است. فرایند آموزش به آنها کمک میکند با روشهای جدید برای کنترل واکنش‌های عاطفی و اضطراب خود بپردازند. این آموزش را به افراد برای سلامت ذهن و احساس قدرتمندی بیشتر کمک میکند.
خطرات بیوفیدبک چیست؟
معمولاً از بیوفیدبک به عنوان یک روش ایمن یاد میشود اما شما باید همیشه قبل از شروع یک روش درمانی با پزشک خود درباره مزایا و معایب آن صحبت کنید. همان طور که در قسمت‌های بالا اشاره کردیم بیوفیدبک برای همه افراد کاربرد ندارد اما ممکن است روشهای دیگری برای درمان مشکل شما وجود داشته باشد. اگر شما به این نتیجه رسیدید که بیوفیدبک با مزایای زیادی همراه است باید به یک مرکز تخصصی مراجعه کنید. درباره هزینه‌های مربوط به بیوفیدبک از قبیل هزینه هر جلسه درمان و هزینه وسایلی که باید خریداری کنید اطلاعات لازم را جمع آوری کنید.
آلرت:
بیوفیدبک روشی است که میتواند باعث افزایش توانایی شما برای کنترل ادرار و افزایش قدرت فیزیکی و رفتاری در شما شود. قبل از شروع بیوفیدبک به جمع آوری اطلاعات لازم درباره مزایا و معایب و هزینه‌های این روش بپردازید.
پزشک در درمان بی اختیاری ادرار علاوه بر بیوفیدبک از چه تمریناتی استفاده میکند؟
تمرینات ورزشی مخصوص عضلات کف لگن برای اولین بار توسط آمولد کگل معرفی شد به همین دلیل به آنها تمرینات کگل گفته میشود. هدف از انجام دادن این تمرینات تقویت عضلات کف لگن و بهبود عملکرد اسفنکتر مثانه است. تمرینات مخصوص عضلات کف لگن باعث می‌شوند که از میزان افتادگی مثانه کاسته شود و واژن در جای خود ثابت بماند. افزایش قدرت عضلات کف لگن باعث افزایش حجم عضلات خارجی مثانه میشود و این کار از نشت ادرار جلوگیری خواهد کرد.
کاربردهای دیگر بیوفیدبک علاوه بر درمان بی اختیاری ادرار چیست؟
از بیوفیدبک برای اهداف مختلفی استفاده میشود که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:
- درمان سردردهای تنشی، میگرن و سایر انواع دردها
- کنترل فشار خون بالا و پایین
- کنترل اختلالات هاضمه از قبیل سندروم روده تحریک پذیر
- کنترل واکنش فیزیکی نسبت به استرس و عصبانیت در افراد مختلف
- بیوفیدبک با تأثیرات زیادی در کنترل علایم و نشانه‌های آسیب دیدگی مغز از قبیل اختلال نقص توجه همراه است. البته شواهد و مدارکی وجود دارد که نشان میدهد در درمان افسردگی و اختلال استرس پس از ضربه نیز مفید است.
