تاریخ 25 آبان 1402
بیضه‌ها یکی از اعضای حیاتی در بدن همه پستانداران نر هستند و نقش مهمی در تولیدمثل و تولید هورمون‌های مردانه ایفا می‌کنند. این غدد درون کیسه‌های خود قرار گرفته و خارج از بدن آویزان هستند. بیضه‌ها برخلاف سایر اعضای بدن، فاقد ماهیچه و عضلات هستند و از این رو به خصوص در معرض خطراتی همچون آسیب و ضربه قرار می‌گیرند. ارزیابی به‌موقع آسیب و ارائه درمان مناسب می‌تواند نتایج مثبتی را به‌همراه داشته باشد.
بیضه ممکن است به دلایل مختلفی نظیر ضربه خوردن، آسیب حین ورزش، سوانح مختلف یا گازگرفتگی یا نیش حیوانات دچار آسیب شود. از آنجا که این عضو در تولید مثل بسیار حیاتی می‌باشد، مراجعه به پزشک در چنین شرایطی ضروری خواهد بود. برای تشخیص به موقع آسیب به بیضه و راه‌های درمان آن توسط متخصصین ما در کلینیک اورولوژی دکتر اسلامی می‌توانید با ما تماس حاصل نمایید.
علت‌ها
ضربه چاقو، گلوله و یا ضربات توپ می‌توانند به بیضه‌ها آسیب برساند. این ضربات ممکن است باعث پاره‌شدن قسمتی از بیضه و یا تمام بیضه شده و یا حتی در برخی موارد موجب از دست دادن بیضه‌ها گردند.
برخی از شایع‌ترین علل آسیب بیضه‌ها عبارتند از:
- آسیب‌های ورزشی
- حوادث رانندگی
- حوادث دوچرخه سواری
- سر خوردن و افتادن
- ضرب‌وشتم
- حوادث در شرکت‌های صنعتی
- صدمات وارده در محل کار
- استفاده نادرست از ابزار کاری سنگین
- بی‌دقتی درحرکات و رفتار
علائم و نشانه‌ها
اولین نشانه آسیب به بیضه‌ها و یا کیسه بیضه‌ها درد شدید است. درد در اطراف بیضه‌ها ممکن است به دلیل عفونت و یا تورم اپیدیدیم (اپیدیدیمیت) باشد. از آن جایی‌که اپیدیدیم دارای دیواره بسیار نازکی است هر نوع عفونت و یا آسیبی موجب قرمزی و تورم آن می‌شود. اگر اپیدیدیمیت درمان نشود در موارد نادر جریان خون به بیضه‌ها مسدود شده و در نتیجه باعث از دست دادن بیضه‌ها می‌گردد.
مردانی که جراحات و آسیب‌های سنگین به کیسه بیضه‌های آن‌ها وارد شده بهتر است برای درمان به متخصص اورولوژی مراجعه کنند. مراجعه درموارد زیر الزامی است:
- هر گونه آسیب به کیسه بیضه
- کبودی یا تورم کیسه بیضه
- مشکل در ادرار و یا ادرار خونی
- تب بعد از آسیب
انواع آسیب‌های وارده به بیضه
هرگونه آسیب وارد شده به بیضه را ترومای بیضه گویند. در این قسمت به معرفی برخی ازآسیب‌های بیضه می‌پردازیم:
پارگی بیضه
پوشش فیبری بیضه به غلاف سفید بیضه معروف است. ضربات شدید به بیضه باعث پارگی غلاف سفید و اکستروژن درون بافت می‌گردد.
ترکیدگی بیضه
ضربات شدید ممکن است موجب ترک خوردن بافت داخل غلاف سفید شود. این حالت به ترکیدگی بیضه نیز معروف است. گاهی اوقات ترکیدگی ممکن است بدون آسیب به بیضه نیز رخ دهد.
کبودی و خون‌مردگی بیضه
این حالت زمانی رخ می‌دهد که مویرگ‌های خونی بیضه پاره می‌شوند. این امر منجر به خونریزی و کبودی بیضه می‌شود.
پیچ‌خوردگی بیضه
طناب اسپرماتیک که خون را به بیضه‌ها رسانده و خارج می‌کند شامل مجرای دفران و دیگر بافت‌های مجاور است. گاهی اوقات آسیب به بیضه یا کیسه بیضه موجب پیچ‌خوردن این طناب می‌شود. این حالت به پیچ‌خوردگی بیضه معروف است. در موارد بسیار نادر این حالت ممکن است بدون آسیب به بیضه یا کیسه بیضه نیز رخ دهد.
جابه‌جا شدن بیضه
آسیب جدی به کشاله ران و بیضه‌ها ممکن است موجب جابه‌جا شدن بیضه‌ها گردد. در این حالت بیضه به‌جای این‌که در داخل کیسه قرار بگیرد داخل شکم یا قسمت‌های دیگر بدن نزدیک کشاله‌ران قرار می‌گیرد.
اپیدیدیمیت
اپیدیدیمیت یا همان التهاب اپیدیدیم اغلب به دلیل عفونت اتفاق می‌افتد. شایع‌ترین علت درد در بیضه مردان بالای 18 سال التهاب اپیدیدیم است. البته شایان ذکر است که این حالت ممکن است در پسران نابالغ و مردان سالمند نیز رخ دهد.
- در مردانی که از لحاظ روابط جنسی فعال هستند، بیمای‌های مقاربتی قابل انتقال مانند سوزاک و سیفیلیس از شایع ترین علل اپیدیدیمیت شناخته شده است.
- اختلال در سیستم دستگاه تناسلی و ادراری مردان و پسران مسن‌تر و یا جوان‌تر نیز ممکن است موجب اپیدیدیمیت گردد. بزرگ شدن غده پروستات در مردان مسن‌تر نیز یکی از علت‌های رایج است.
کنده‌شدن پوست کیسه بیضه
این مورد از موارد بسیارنادر است. در این حالت پوست اسکروتوم یا همان کیسه بیضه به دلایل مختلف از بیضه کنده می‌شود.
عوارض
از عوارض آسیب به بیضه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از دست دادن بیضه
- سلولیت در کیسه بیضه
- آبسه پوست اسکروتوم
- گانگرن فورنیه (عفونت تهاجمی و پیشرونده در دستگاه ژنیتال مردانه، پرینئال و پری آنال است.)
تشخیص
متخصصان اورولوژی معمولاً با انجام معاینه فیزیکی می‌توانند عمق آسیب وارده به بیضه را تشخیص دهند. آن‌ها پس از پرسیدن سوالات متداول درباره آسیب وارده به بیضه و وضعیت سلامت فرد، به معاینه کیسه بیضه می‌پردازند. این متخصصان به راحتی می‌توانند پوشش سخت بیضه، اپیدیدیم نرم و نازک، ساختارهای درون بیضه مانند شریان، ورید و مجرای دفران را معاینه کنند تا از وضعیت طبیعی آن‌ها اطمینان حاصل کنند.
در صورتی که متخصصان اورولوژی با انجام معاینه فیزیکی قادر به تشخیص آسیب نباشند، ممکن است سونوگرافی اسکروتوم را تجویز کنند. در سونوگرافی، با استفاده از امواج صوتی، تصاویر اجزای داخل بدن و زیر پوست بیمار گرفته می‌شود. این امواج صوتی بی‌خطر، جریان خون اجزای داخل کیسه بیضه مانند بیضه‌ها، اپیدیدیم و طناب اسپرماتیک را معاینه و بررسی می‌کنند.
هرچند هیچ تصویربرداری صد درصد کامل نیست، اما سونوگرافی به‌خاطر راحتی انجام، بدون استفاده از اشعه ایکس و نمایش وضوح ساختار کیسه بیضه، قابل اطمینان است. بسیار نادر است که سونوگرافی مبهم باشد و سوالات زیادی را برای متخصصان باقی بگذارد. شاید پیش بیاید که متخصص اورولوژی به بیمار خود پیشنهاد دهد تصویربرداری رزونانس مغناطیسی را که نوعی تکنیک پیچیده تصویربرداری است، انجام دهد.
درمان
در صورتی که مطالعات تصویربرداری نشان دهد که بیضه‌ها آسیب دیده‌اند، جراحی می‌تواند به عنوان راهکاری برای درمان این مشکل مورد استفاده قرار گیرد. در این روش، جراح ابتدا بیمار را بیهوش می‌کند و سپس با ایجاد یک برش کوچک در کیسه بیضه، محتویات داخلی آن را بررسی می‌کند. اگر بیضه پاره شده باشد اما جریان خون به خوبی حفظ شده باشد و بیضه دیگر در وضعیت نرمال و سالم باشد، می‌توان پارگی بیضه را درمان کرد. در این روش، متخصص اورولوژی قسمت پاره‌شده را با بخیه ثابت می‌کند و سپس پوست کیسه‌بیضه را می‌دوزد. در برخی موارد، برای تخلیه خون و مایعات دیگر، لوله‌ای کوچک به نام لوله پلاستیکی داخل کیسه بیضه قرار داده می‌شود.
در مواقعی که آسیب بسیار شدید بوده و بیضه قابل درمان نباشد، متخصص اورولوژی ممکن است از طریق جراحی بیضه را بردارد. این امر به‌معنای عقیم شدن نیست، زیرا تنها یک بیضه سالم نیز برای باروری کفایت می‌کند. یک بیضه به‌تنهایی قادر است میزان طبیعی اسپرم و تستسترون را تولید کند، بنابراین اگر یک بیضه بیمار آسیب دیده و بیضه دیگر سالم باشد، می‌تواند بدون هیچ مشکلی ازدواج کرده و تشکیل خانواده دهد.
اگر معاینه فیزیکی و سونوگرافی حاکی از آن باشد که آسیب وارده به بیضه منجر به اپیدیدیمیت گردیده ممکن است بیمار با داروها و بدون نیاز به جراحی درمان گردد. در چنین حالتی پزشک داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن تجویز کرده و از بیمار می‌خواهد برای مدتی از بیضه‌بند استفاده کند. در صورت نیاز ممکن است داروی آنتی‌بیوتیک نیز تجویز شود. حدود 6 تا 8 هفته طول می‌کشد تا تورم برطرف شود. در این دوران برای پیگیری از وضعیت سلامت بهتر است به‌طور مکرر و مرتب به متخصص اورولوژی مراجعه کرد. اگر مصرف داروها و پوشیدن بیضه‌بند تاثیری در بهبود بیضه آسیب دیده نداشت شاید پزشک مجبور باشد با عمل جراحی اقدام به برداشتن بیضه کند.
