فهرست موضوعات
تاریخ 16 نوامبر 2023
عفونت کلیه یا پیلونفریت، یک بیماری دردناک و آزاردهنده است که توسط باکتری‌هایی ایجاد می‌شود که از مثانه وارد یک یا هر دو کلیه می‌شوند. این بیماری جدی‌تر از سیستیت یا التهاب مثانه است و می‌تواند باعث درد و سوزش هنگام ادرار شود. اگرچه با درمان مناسب، عفونت کلیه می‌تواند جلوگیری شود ولی اگر درمان صحیح انجام نشود، ممکن است به آسیب دائمی و نارسایی کلیه منجر شود. علائم عفونت کلیه معمولاً در عرض چند روز ظاهر می‌شوند و شامل تب، لرز، احساس بیماری، و درد در منطقه پهلو و پشت بدن می‌شود.
اگر تب دارید و از درد مداوم شکم، کمر یا ناحیه تناسلی رنج می‌برید یا متوجه تغییر در شیوه دفع ادرار شده‌اید، حتماً به متخصص اورولوژی مراجعه کنید. اکثر عفونت‌های کلیه باید به سرعت با مصرف آنتی بیوتیک درمان شود تا از آسیب رساندن عفونت به کلیه‌ها یا پخش شدن عفونت در جریان خون جلوگیری شود. برای تسکین درد نیز مسکن تجویز می‌شود. عفونت کلیه در موارد نادر مشکلات جدی‌تری مانند مسمومیت خون (سپسیس) و جمع شدن چرک در کلیه (آبسه) را در پی دارد. پل ارتباطی ما برای پاسخ به سوالات بیماران عزیز شماره تماس 02188343444 می‌باشد.
عفونت کلیه چیست؟
عفونت کلیه یا در اصطلاح پزشکی پیلونفریت فقط یکی از گونه‌های مختلف عفونت‌هایی است که با اصطلاح پوششی عفونت مجاری ادراری (UTI) از آنها یاد می‌شود و موارد زیر را شامل می‌شود:
- سیستیت حاد غیرپیچیده (عفونت مثانه)
- عفونت مکرر مثانه
- عفونت پیچیده مجرای ادرار
- ورم و عفونت پروستات (پروستاتیت)
- عفونت کلیه (پیلونفریت)
- عفونت مجرای ادرار ناشی از سوندگذاری
طبقه‌بندی کلی‌تر عفونت دستگاه ادراری به شرح زیر است:
- عفونت مجاری ادراری تحتانی که شامل پیشابراه، مثانه و غده پروستات در مردان می‌شود.
- عفونت مجرای ادراری فوقانی که از آن با اصطلاح عفونت کلیه یاد می‌شود.
علل و عوامل خطر عفونت کلیه
باکتری‌ها از راه میزراه (لوله تخلیه ادرار از مثانه) به دستگاه ادراری دسترسی پیدا می‌کنند، سپس در دستگاه ادراری بالا می‌روند و باعث عفونت کلیه می‌شوند. عفونت کلیه (مجرای ادرار فوقانی) معمولاً شدیدتر از عفونت مجرای ادرار تحتانی است، چون باکتری‌ها جریان خون (باکتریمی) خروجی از کلیه‌ها را نیز آلوده می‌کنند و در نتیجه فرد به بیماری وخیم‌تری مبتلا می‌شود.
عامل‌های متعددی احتمال عفونت کلیه و مجاری ادراری را افزایش می‌دهد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بانوان در دوران قبل از یائسگی بیشتر مستعد عفونت کلیه و مجرای ادرار هستند. عامل‌های خطر این گروه خاص به شرح زیر است:
- مقاربت
- سابقه عفونت مجرای ادرار
- استفاده از اسپرم‌کش‌ها
- سابقه ابتلا مادر به عفونت‌های مکرر مجاری ادراری که فرد را به لحاظ ژنتیکی مستعد این بیماری می‌کند.
- برخی بانوان باردار در این دوران عفونت ادراری را تجربه می‌کنند، چرا که در این دوران رحم بزرگتر می‌شود و با فشار آوردن به حالب حرکت ادرار را در این بخش آهسته می‌کند.
- پس از دوران یائسگی نیز عامل‌های فیزیولوژیک مانند خشکی واژن، بی‌اختیاری ادرار، احتباس ادراری و افتادگی مثانه و دیگر اندام‌های حفره لگن احتمال عفونت‌های کلیه و مجرای ادرار را افزایش می‌دهد.
- بزرگ شدن پروستات در آقایان یکی از عامل‌های خطر عفونت کلیه و مجرای ادرار محسوب می‌شود.
- سوندهای ادراری (سوند فولی) نیز از علل عفونت کلیه و مجرای ادرار به شمار می‌آید. این سوندها در شرایطی به کار برده می‌شود که بیمار به دلیل فلج شدن (مثانه نوروژنیک)، بزرگ شدن پروستات (BPH)، سرطان پروستات، بیماری شدید، استراحت مطلق، بی‌اختیاری ادرار (ناتوانی در نگه داشتن ادرار) یا از کار افتادن و نقص عملکرد مثانه نتواند به طور طبیعی ادرار کند. سوندهای ادراری به راحتی باکتری‌ها را از خارج مستقیماً وارد مثانه و دستگاه ادراری می‌کند.
- سنگ کلیه و ناهنجاری‌های ساختاری دستگاه ادراری نیز عفونت کلیه را به دنبال دارد. احتباس ادراری (مسدود شدن جریان ادرار) و وجود مشکل در تخلیه ادرار اجازه می‌دهد که باکتری‌ها تا کلیه بالا بروند و چون جریان ادرار مختل شده است، ادرار نمی‌تواند باکتری‌ها را بشوید و از بدن خارج کند. مسدود شدن جریان ادرار نوعی عفونت متمرکز و موضعی ایجاد می‌کند که در دیگر بخش‌های دستگاه ادراری نیز پخش می‌شود.
- استنت مجاری ادراری برای از بین بردن انسداد ناشی از سنگ یا تومور کلیه در حالب قرار داده می‌شود. استنت‌گذاری نیز یکی از علل بالقوه عفونت کلیه محسوب می‌شود. در واقع هر عمل یا وسیله درگیر کننده دستگاه ادراری، از قبیل استنت‌گذاری، سیستوسکوپی، نمونه‌برداری و تراشیدن پروستات از راه میزراه (TURP) احتمال عفونت کردن مجاری ادراری را افزایش می‌دهد.
- دیابت نیز از علل عفونت کلیه در مردان و زنان است. دیگر داروها یا عارضه‌های سرکوب کننده عملکرد ایمنی بدن نیز فرد را در معرض عفونت کلیه قرار می‌دهد.
- عامل‌های خطر عفونت کلیه در کودکان عبارت است از: جنسیت مونث (دختر بودن)، ختنه نکردن پسر بچه‌ها، ناهنجاری‌های ساختاری مجاری ادراری و سفید پوست بودن
نشانه‌ها و علائم
از علائم شایع عفونت کلیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تب
- تهوع
- استفراغ
- دل درد
- لرز
- لرزیدن و احساس سرما
- درد و سوزش هنگام ادرار (دیسوری)
- تکرر ادرار
- بی‌اختیاری فوریتی ادرار
- احساس درد در پهلو، کمر و وسط پشت بدن (درد سنگین کلیه)
- احساس کسالت عمومی
نشانه‌های عفونت کلیه که پزشک هنگام معاینه متوجه آنها می‌شود عبارت است از:
- تب
- درد گرفتن پهلوها در اثر لمس کردن
- شواهد بالینی عفونت در آزمایش تجزیه ادرار
عفونت کلیه در بیماران مسن و دارای سیستم ایمنی ضعیف شدیدتر است و با گیجی، بیحالی، تپش قلب، فشار خون پایین و کم‌آبی بدن همراه است.
تشخیص
پس از معاینه بالینی کامل و بررسی پرونده پزشکی، پزشک تشخیص عفونت کلیه را می‌دهد. او علائم حیاتی و حساسیت به لمس بخش میانی و تحتانی پشت بدن را بررسی می‌کند. برای بیماران مونث جوان، معاینه لگن نیز به منظور بررسی عفونت لگن انجام می‌شود. آزمایش ادرار برای تشخیص عفونت کلیه حیاتی است و نمونه ادرار باید به روش صحیح از بیمار گرفته شود. بیمار باید میزراه را قبل از جمع‌آوری نمونه پاک کند تا باکتری‌های روی پوست اطراف میزراه نمونه را آلوده نکند. همچنین، بهتر است خروجی اولیه ادرار در ظرف نمونه ریخته نشود و بخش میانی جریان ادرار تمیزتر و مناسب آزمایش است. بعد از جمع‌آوری حجم کافی ادرار در ظرف نمونه‌گیری، بقیه ادرار باید خارج از ظرف تخلیه شود.
اگر آزمایش ادرار نشان دهنده وجود عفونت در ادرار یا وجود گلبول‌های سفید یا باکتری باشد، احتمال عفونت کردن کلیه یا مجاری ادراری بسیار بالا است و تشخیص اولیه تایید می‌شود. پس از تشخیص اولیه، مقدار و نوع باکتری‌های در نمونه ادرار نیز باید مشخص شود.
درمان عفونت کلیه
درمان عفونت کلیه، همانند سایر عفونت‌های باکتریایی، نیازمند درمان زودهنگام با آنتی‌بیوتیک تحت نظر پزشک است. پس از تشخیص عفونت، معمولاً آنتی بیوتیک تجربی، یعنی آنتی‌بیوتیک پوشش دهنده تمام ارگانیسم‌های باکتریایی احتمالی مولد بیماری، تجویز می‌شود. آزمایش ادرار و خون جهت بررسی رشد باکتری‌ها (کشت ادرار و کشت خون) انجام می‌شود.
اگر نوع باکتری مشخص شود، پزشک آنتی بیوتیک را تغییر می‌دهد و نوعی را تجویز می‌کند که در برابر آن نوع باکتری خاص فعال‌تر است. اگر باکتری مقاومت نشان دهد، آنتی بیوتیک به سرعت به نوعی تغییر داده می‌شود که ارگانیسم‌ها در برابر آن مقاومت کمتری دارند. مصرف آنتی بیوتیک خوراکی با آب و مایعات کافی معمولاً درمان خانگی موثری برای عفونت کلیه غیرپیچیده و عفونت مجاری ادراری محسوب می‌شود. اما درمان‌های خانگی غیردارویی مبتنی بر مصرف مایعات، فراورده‌های قره‌قات یا طب سوزنی بدون مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت کلیه توصیه نمی‌شود.
در صورت شدت بیشتر علائم و عدم امکان مصرف داروها، بستری شدن بیمار و دریافت آنتی بیوتیک درون وریدی و سایر روش‌های کنترل علائم ضروری است. خوددرمانی تنها زمانی مجاز است که بیمار با عفونت‌های خفیف و مکرر دستگاه ادراری روبرو باشد و پزشک صلاحیت وی برای خوددرمانی را تایید کند.
