فهرست موضوعات
تاریخ 16 نوامبر 2023
دیالیز کلیه روشی است که به صورت یک جایگزین برای بسیاری از عملکردهای طبیعی کلیه‌ها عمل می‌کند. دیالیز به بیمار مبتلا به نارسایی کلیهاین شانس را می‌دهد تا به زندگی خود ادامه دهد. دو نوع دیالیز وجود دارد، همودیالیز و دیالیز صفاقی. هر نوع دیالیز دارای مزایا و معایبی است. بیماران اغلب می‌توانند نوع دیالیزی را که مطابق با نیازهایشان می‌باشد، انتخاب کنند.
بیماران معمولاً هنگامی که ضایعات بدن آنها به حد زیاد می‌رسد و بیماریشان تشدید می‌شود، نیاز به دیالیز دارند. پزشک میزان چند ماده‌ی شیمیایی موجود در خون، برای مثال میزان کراتینین و نیتروژن اوره خون را اندازه می‌گیرد، تا تصمیم بگیرد که چه زمانی انجام دیالیز ضروری است.
در صورتی که بیمار دچار ناتوانی عمده جهت دفع آب اضافه‌ی بدن خود باشد یا از مشکلات قلبی، ریوی یا شکمی رنج می‌برد، ممکن است تشخیص داده شود که حتی با وجود اینکه کلیرانس کراتینین به میزان cc/minute ۱۲-۱۰ افت نکرده باشد، نیاز به دیالیز وجود داشته باشد. برای انجام بررسی‌های دقیق لازم است با متخصص اورولوژی مشورت نمایید. پل ارتباطی ما با شما شماره تماس 02188343444 می‌باشد.
وظیفه کلیه‌ها چیست و دیالیز چه نقشی دارد؟
دیالیز به بدن کمک می‌کند زیرا وظایف اصلی کلیه را انجام می‌دهد. یکی از این وظایف تنظیم تعادل مایعات بدن است که با تنظیم میزان ادراری که به طور روزانه دفع می‌شود، انجام می‌شود. در روزهای گرم، بدن بیشتر عرق می‌کند و نیاز به دفع کمتر آب از طریق کلیه‌ها دارد. از سوی دیگر، در روزهای سرد، بدن کمتر عرق می‌کند و نیاز به دفع بیشتر آب از طریق ادرار دارد تا تعادل مناسب حفظ شود. تنظیم تعادل خروجی ادرار یکی از وظایف اساسی کلیه است.
وظیفه دیگر کلیه جدا کردن ضایعاتی است که بدن در طول روز تولید می‌کند. با فعالیت سلول‌ها، مواد زائدی تولید می‌شود که باید از بدن دفع شوند. اگر این ضایعات به مقدار کافی دفع نشوند، در بدن جمع می‌شوند و موجب احساس ناخوشی در کل بدن می‌شوند که به آن اورمی می‌گویند.
انواع
دو نوع اصلی دیالیز وجود دارند: همودیالیز و دیالیز صفاقی. در همودیالیز یک نوع مخصوص فیلتر جهت جدا کردن ضایعات و آب اضافه از خون استفاده می‌شود. در دیالیز صفاقی از مایعی استفاده می‌شود که از طریق یک لوله پلاستیکی مخصوص وارد حفره شکمی می‌شود تا مواد زائد و آب اضافی را از بدن دفع کند.
همودیالیز
هنگام انجام همودیالیز، خون بیمار از بدن وارد یک فیلتر به نام غشای دیالیز می شود. برای این منظور، یک لوله پلاستیکی خاص در بین یک شریان و یک ورید در بازو یا پای بیمار قرار می گیرد که به آن گرافت گورتکس گفته می شود. در برخی موارد، یک ارتباط مستقیم بین شریان و ورید در بازو ایجاد می شود. سپس، سوزن ها در گرافت یا فیستول قرار داده می شوند و خون وارد دستگاه دیالیز شده، از طریق فیلتر عبور می کند و به بدن بیمار بازگشت داده می شود. در صورتی که بیمار قبل از قرار دادن گرافت یا فیستول به دیالیز نیاز داشته باشد، یک کاتتر با قطر بزرگ مستقیماً وارد یک ورید بزرگ در گردن یا پا قرار می گیرد تا عمل دیالیز انجام شود. در دستگاه دیالیز، یک محلول در طرف دیگر فیلتر ضایعات بدن بیمار را دریافت می کند.
دیالیز صفاقی
در دیالیز صفاقی از بافت‌های بدن خود بیمار در داخل حفره شکمی به عنوان فیلتر استفاده می‌شود. پوشش داخلی حفره شکمی یک غشای مخصوص است که غشای صفاقی نامیده می‌شود. یک لوله پلاستیکی به نام کاتتر دیالیز صفاقی از طریق دیواره‌ی شکم وارد حفره‌ی شکم می‌گردد. سپس یک مایع مخصوص وارد حفره شکمی شده و اطراف روده‌ها را می‌شوید. با استفاده از انواع مختلف محلول، مواد زائد و مایعات اضافه از طریق این فرایند از بدن دفع می‌شوند.
بیمار در طول دیالیز چه می‌کند؟
همودیالیز
درمان برای همودیالیز معمولاً در یک واحد همودیالیز انجام می‌شود. این واحد یک ساختمان مخصوص است که با دستگاه‌هایی تجهیز شده است که درمان دیالیز را انجام می‌دهند. تجهیزات ویژه مواد مناسب را برای درمان دیالیز به آب خالص اضافه می‌کنند. واحد دیالیز همچنین محلی است که بیماران می‌توانند مشاوره رژیمی دریافت کنند و برای نیازهای اجتماعی خود درخواست کمک نمایند.
بیماران بطور کلی برای درمان تا سه بار در هفته به واحد دیالیز مراجعه می‌کنند. پیش از درمان، بیماران وزن خود را اندازه می‌گیرند تا میزان مایع اضافه جمع شده پس از آخرین جلسه دیالیز مشخص شود. سپس بیمار روی یک صندلی که شبیه به صندلی‌های راحتی است دراز می‌کشد. ناحیه گرافت یا فیستول (ارتباط بین شریان و ورید) بطور کامل تمیز می‌شود. سپس دو سوزن وارد گرافت یا فیستول می‌شود. یکی از سوزن‌ها خون را به دستگاه می‌برد که در آنجا پاک می‌شود. سوزن دیگر خونی که از از دستگاه باز می‌گردد را به بدن بیمار هدایت می‌کند.
درمان بین دو ساعت و نیم تا چهار ساعت و نیم طول می‌کشد. در طول این زمان، کارکنان واحد دیالیز فشار خون بیمار را مرتب اندازه می‌گیرند و دستگاه دیالیز را تنظیم می‌کنند تا مطمئن شوند که میزان صحیح مایع از بدن بیمار خارج می‌شود. گاهی اوقات بیمارانی که بسیار تحریک شده باشند ممکن است بتوانند خودشان در خانه طی فرایندی که همودیالیز خانگی نامیده می‌شود، دیالیز را انجام دهند.
دیالیز صفاقی
دیالیز صفاقی نیازمند فعالیت بیشتر بیمار در فرآیند درمان است. حفظ تمیزی کاتتر و منطقه شکم که درمان انجام می‌شود، مسئولیت مهمی برای بیمار دارد تا از عفونت جلوگیری شود.
در این روش، بیمار وزن خود را اندازه می‌گیرد تا مقدار مایع مورد نیاز مشخص شود. سپس بیمار، با قرار دادن ماسکی بر روی صورت، محل کاتتر صفاقی را تمیز می‌کند. مایعی که وارد حفره شکمی شده است، تخلیه شده و وارد کیسه پلاستیکی که از قبل در آن بوده، می‌شود. سپس بیمار کیسه را جدا کرده و یک کیسه جدید از محلول را به حفره شکمی متصل می‌کند تا تخلیه شود. پس از ورود مایع به بدن، کیسه جدید جمع شده و برای درمان بعدی در لباس زیر بیمار قرار می‌گیرد. این فرآیند معمولاً ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و باید ۴ تا ۵ بار در روز تکرار شود.
بعضی بیماران، به جای این روش، از دستگاهی به نام سیکلر استفاده می‌کنند که هر شب بکار می‌رود. پنج تا شش کیسه از مایع دیالیز روی سیکلر قرار داده شده و دستگاه به صورت خودکار، مایع را تعویض می‌کند هنگامی که بیمار در حال خواب است.
مزایا
هر دو نوع دیالیز یعنی همودیالیز و دیالیز صفاقی دارای مزایا و معایبی هستند. انتخاب اینکه کدام روش با توجه به شیوه زندگی بیمار، سایر شرایط پزشکی، سیستم‌های حمایتی و میزان مسئولیت و مشارکت وی در برنامه‌ی درمانی مناسب‌تر است بر عهده‌ی بیمار و پزشک است. صرفنظر از اینکه کدام نوع دیالیز انتخاب شده است، بیماران مسئولیت‌های خاصی دارند از جمله پیروی از یک برنامه‌ی رژیمی، کنترل میزان مصرف مایعات و مصرف ویتامین‌های خاص و سایر داروها جهت کنترل فشار خون و تعادل کلسیم و فسفر.
برای بسیاری از بیماران، مزیت اصلی همودیالیز مشارکت حداقلی در درمان است. هرچند بیماران باید از یک برنامه‌ی خاص پیروی کنند و سه بار در هفته به واحد دیالیز مراجعه نمایند. همودیالیز همچنین نسبت به دیالیز صفاقی نیاز بیشتری به کنترل سختگیرانه رژیم غذایی و مایعات مصرفی دارد.
برای بیمارانی که دیالیز مستقل‌تری را ترجیح می‌دهند، دیالیز صفاقی امکان زمان‌بندی منعطف‌تری را فراهم کرده و در خانه قابل انجام است. بیمار باید روزانه به یک مقدار مشخص تحت درمان دیالیز قرار بگیرد اما می‌تواند زمان دقیق دیالیز را تغییر دهد. بیماری کلیه یک شرایط جدی است. در افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه، امکان بهبود کلیه‌ها بسیار کم است، اما دیالیز می‌تواند سلامت فرد را بهبود بخشد و طول عمر را تا ۲۰ سال یا بیشتر افزایش دهد.
آیا دیالیز کلیه درد دارد؟
خود درمان دیالیز بدون درد است. برخی افراد هنگامی متصل شدن به دستگاه همودیالیز یا انتهای چرخه تخلیه دیالیز صفاقی احساس ناراحتی می‌کنند. در این صورت، باید وضعیت خود را با تیم مراقبتی خود در میان بگذارید تا به کاهش هرگونه درد شما کمک کنند.
عوارض جانبی
افرادی که وابسته به دیالیز کلیه هستند ممکن است شرایط زیر را تجربه کنند:
- گرفتگی عضلانی
- خارش پوست
- کاهش فشار خون بخصوص در افراد مبتلا به دیابت
- مشکلات خواب، گاهی اوقات به دلیل خارش، پاهای بی‌قرار یا وقفه کوتاه در تنفس
- ازدیاد حجم مایعات
- عفونت یا باد کردن محل دسترسی جهت دیالیز
- افسردگی و تغییر خلق و خوی
هزینه
دیالیز می‌تواند یک بار مالی اضافه را به بیماران و خانواده‌ها تحمیل کند. آمادگی از لحاظ مالی و بررسی تحت پوشش قرار گرفتن درمان توسط بیمه بیمار قبل از شروع دیالیز می‌تواند حائز اهمیت باشد. هزینه‌های دیالیز بسته به وضعیت بیمه، نوع دیالیز و هر گونه فاکتور درمانی دیگر می‌تواند متغیر باشد.
