درد زیر شکم بعلت عفونت مجاری ادرار،سنگ کلیه،آپاندیس،پروستات و …

درد لگن، یعنی دردی که مرکز آن زیر شکم یا ناحیه باسن است، می‌تواند نشانه ابتلا به عارضه‌های مختلفی باشد. درد لگن و زیر شکم در مردان به صورت ناگهانی یا تدریجی شروع می‌شود ـ درد ناگهانی می‌تواند پی‌آمد سنگ کلیه یا کشیدگی و رگ به رگ شدن عضله باشد، التهاب پروستات یا عفونت مجاری ادراری (UTI) نیز می‌تواند علت تدریجی درد زیر شکم باشد. از دیگر علل احتمالی درد زیر شکم می‌توان به فتق هیاتال، التهاب پروستات، عفونت مثانه و مشکلات گوارشی اشاره کرد. درد زیر شکم بسته به علت و شدت آن با ویژگی‌های مختلفی بروز می‌یابد. درد ممکن است منحصر به یک نقطه باشد یا در ناحیه بزرگی منتشر شود. بیماران درد زیر شکم را به صورت دردی سنگین یا تیز یا احساس تحمل فشار توصیف می‌کنند، همچنین درد برخی بیماران مداوم و درد عده‌ای موقعیتی و متناوب است. اگر از درد زیر شکم رنج می‌برید، حتماً به سرعت به پزشک مراجعه کنید. هرچند ممکن است علت درد زیر شکم جدی نباشد، اما بعضی دلایل درد زیر شکم به سرعت تشدید می‌شود و چنانچه درمان مناسب به موقع انجام نشود، حتی به عارضه‌های مزمنی مانند ناباروری دامن می‌زند.

علت درد زیر شکم

درد زیر شکم مشکل شایعی است که می‌تواند علامت ابتلا به عارضه‌ای جدی باشد. در این بخش با علل مختلف درد زیر شکم آشنا می‌شوید.

پروستاتیت

منظور از پروستاتیت  التهاب غده پروستات است. وجود عفونت باعث بروز موارد حاد پروستاتیت می‌شود. حال آن که پروستاتیت مزمن معمولاً پی‌آمد التهاب است و بیمار مبتلا به پروستاتیت مزمن غالباً دچار عفونت نیست.

پروستاتیت علاوه بر درد زیر شکم باعث بروز مشکلات ادراری یا اختلالات انزال می‌شود. چنانچه عفونت باکتریایی علت پروستاتیت نباشد، برای توصیف عارضه از نام‌های مختلفی مانند پروستاتیت مزمن/ سندرم درد لگنی مزمن (CP/ CPPS)، پروستاتودینیا (پروستات دردناک) و پروستاتیت غیرباکتریایی استفاده می‌شود.

احتباس ادرار

هم خانم‌ها و هم آقایان ممکن است دچار مشکل انسداد خروجی مثانه بشوند. شایع‌ترین علت این مشکل در آقایان بزرگ شدن غده پروستات در اثر افزایش سن است. اما علت انسداد خروجی مثانه در خانم‌ها غالباً مصرف بعضی داروها، انجام دادن جراحی لگن یا شکم یا اختلال‌های عصبی درگیر کننده مثانه است. از علائم این انسداد می‌توان به دشواری در ادرار کردن، افزایش فشار داخل شکم و ترشح ادرار در طول روز اشاره کرد. علائم غالباً به تدریج شروع می‌شود، اما پس از مدتی به احساس درد و فشار مداوم بالای استخوان شرمگاهی تبدیل می‌شود. درمان خانگی ساده‌ای برای رفع احتباس ادرار وجود ندارد و برای درمان آن باید به پزشک مراجعه کنید. معمولاً ابتدا لوله کوچکی به نام سوند برای تخلیه ادرار داخل مثانه گذاشته می‌شود.

بیماری التهابی لگن (PID)

درد زیر شکمی که هنگام برقراری رابطه جنسی تشدید می‌شود، غالباً پی‌آمد ابتلا به بیماری التهابی لگن (PID) است. تب، ترشحات بدبوی واژن، درد یا خونریزی هنگام رابطه جنسی یا پس از آن و احساس سوزش هنگام ادرار کردن از دیگر علائم بیماری التهابی لگن به شمار می‌آید. اگر به تازگی دچار ترشحات و درد بی‌سابقه‌ شده‌اید، خود و همسرتان باید برای تشخیص و درمان عارضه به پزشک مراجعه کنید تا عفونت را دائماً به یکدیگر انتقال ندهید.

سنگ کلیه

بیماران معمولاً درد سنگ کلیه  را به عنوان بدترین دردی که در طول عمرشان تحمل کرده‌اند، توصیف می‌کنند. سنگ کلیه در واقع رسوبات سخت املاح و مواد معدنی است و تنها راه طبیعی برای خلاص شدن از سنگ کلیه این است که صبر کنید تا سنگ از مجاری ادراری دفع شود. بیماران بسته به اندازه سنگ و محل انسداد مجاری ادراری با احساس درد در سمت چپ، راست یا زیر شکم یا دردی شدید و تیر کشنده روبه‌رو می‌شوند. حتی برخی بیماران دچار درد در ناحیه لگن یا بیضه می‌شوند. تحت نظر گرفتن بیمار و مراقبت از او از طریق مدیریت درد و تأمین آب مورد نیاز بدن و منتظر ماندن برای دفع سنگ درمانی است که برای اکثر بیماران موثر واقع می‌شود. البته پزشکان از شاک ویوتراپی یا لیزر نیز برای شکستن سنگ استفاده می‌کنند تا قطعات سنگ خرد شده راحت‌تر در مجاری ادراری حرکت کند و دفع شود.

فتق

انواع مختلفی از فتق شامل فتق مغبنی (فتق کشاله ران)، فتق فمورال (فتق رانی)، فتق ناف و فتق هیاتال در آقایان مشاهده می‌شود. فتق مغبنی که مختص آقایان است، به حالتی گفته می‌شود که برآمدگی روده وارد مجرای کشاله ران شود، این مجرا محل پایین آمدن بیضه‌ها است.

پیچ‌خوردگی بیضه

پیچ خوردگی بیضه آقایان با درد شدید شکم و لگن همراه است. پیچ خوردگی بیضه عارضه شایعی نیست، اما یک مورد اورژانسی محسوب می‌شود. برای درمان پیچ‌خوردگی بیضه باید عمل جراحی انجام شود و تأخیر در انجام عمل ممکن است منجر به از دست دادن بیضه شود.

آپاندیسیت

آپاندیس ساختار لوله‌ای کوچکی در محل اتصال روده کوچک به روده بزرگ است که نقش مهمی را در کمک کردن به سیستم ایمنی بدن به عهده دارد. اما این اندام گاهی اوقات مسدود، ملتهب و متورم می‌شود، بافت‌های اطراف را تحریک می‌کند و به درد زیر شکم دامن می‌زند. این عارضه آپاندیسیت گفته می‌شود و علائم آن غالباً به آهستگی ظرف چند ساعت بروز می‌یابد. آپاندیسیت علاوه بر درد با علائم دیگری همچون بی‌اشتهایی، حالت تهوع و حتی استفراغ همراه است. درد به موازات پیشرفت کردن بیماری معمولاً در سمت راست زیر شکم متمرکز می‌شود. از آنجایی که آپاندیسیت موردی اورژانسی است و تاخیر در تشخیص عارضه می‌تواند منجر به پارگی آپاندیس شود که به نوبه خود عوارض متعدد و حتی مرگ را می‌تواند به دنبال داشته باشد، چنانچه احتمال آپاندیسیت را دادید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید تا به سرعت تحت درمان قرار بگیرید.

نفخ

درد زیر شکم گاهی اوقات صرفاً نتیجه جمع شدن گاز در دستگاه گوارش است. انباشته شدن گاز باعث می‌شود که معده به سختی کار کند، رو به بیرون رانده شود و فشاری ایجاد کند که تحمل آن ناراحت کننده یا دردناک است. نفخ ممکن است بعد از صرف یک وعده غذای بسیار سنگین یا خوردن خوراکی‌های نفاخی مانند سبزیجات چلیپایی (بروکلی، کلم بروکسل و گل کلم)، لوبیا و عدس یا نوشیدنی‌های کربنات‌دار مانند سودا یا آب گازدار رخ دهد. برای رفع نفخ و جلوگیری از آروغ زدن و باد کردن شکم بهتر است از خوردن غذاهایی که می‌دانید باعث نفخ می‌شود، پرهیز کنید و داروهای بدون نسخه‌ای که به دستگاه گوارش کمک می‌کند، مصرف کنید.

تشخیص

ارزیابی پزشک شامل بررسی پرونده پزشکی بیمار و معاینه بالینی می‌شود. ممکن است انجام آزمایش خون، آزمایش ادرار (U/A) و یا تصویربرداری لازم باشد.

بررسی پرونده پزشکی و معاینه بالینی

پزشک حین بررسی پرونده پزشکی از بیمار می‌خواهد که شدت درد، سابقه بروز درد، مداوم یا متناوب بودن درد، عامل‌های تشدید کننده و تسکین دهنده درد و دیگر علائم مرتبط را توضیح بدهد.

پزشک ناحیه دردناک و اطراف آن را هنگام معاینه بالینی بررسی می‌کند. معاینه بالینی شامل لمس کردن و فشار دادن ملایم ناحیه دردناک می‌شود. فتق را معمولاً می‌توان حین معاینه بالینی تشخیص داد.

پزشک با توجه به علائم موجود ممکن است پروستات را نیز معاینه کند، معاینه پروستات به روش معاینه انگشتی رکتوم (DRE) انجام می‌شود.

آزمایش خون و ادرار

چنانچه پزشک به عفونت یا التهاب مثانه مشکوک شود، دستور می‌دهد که آزمایش ادرار برای بررسی وجود نشانه‌های عفونت (باکتریایی و یا گلبول‌های سفید) یا تومور (سلول‌های غیرعادی مثانه یا گلبول‌های قرمز) انجام شود.

آزمایش خون نیز گاهی برای بررسی وجود نشانه‌های عفونت انجام می‌شود، به خصوص اگر احتمال ابتلا به آپاندیسیت وجود داشته باشد. آزمایش خون برای شناسایی آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) کاربرد دارد ـ وجود این آنتی ژن می‌تواند علامت ابتلا به سرطان پروستات باشد. البته نتایج آزمایش PSA لزوماً به معنای مبتلا بودن یا نبودن به سرطان پروستات نیست.

تصویربرداری

آزمایش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی لگن و یا شکم، سی تی اسکن، سونوگرافی یا MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) برای تشخیص علت درد زیر شکم انجام می‌شود. این آزمایش‌ها نشانه‌های آپاندیسیت، عفونت لگن، سنگ کلیه، تومور، بیماری گوارشی، بزرگ شدن پروستات یا پیچ‌خوردگی بیضه را نشان می‌دهد.

درمان درد زیر شکم

روش درمان با توجه به علت درد زیر شکم انتخاب می‌شود و اقدامات لازم برای مدیریت و کنترل درد بیماری زمینه‌ای انجام می‌شود.

درمان هر یک از دلایل درد زیر شکم مستلزم اتخاذ رویکرد خاصی است. برای مثال درمان عفونت باکتریایی به آنتی بیوتیک نیاز دارد. سنگ کلیه را می‌توان با نوشیدن مایعات فراوان یا در صورت لزوم با استفاده از سنگ‌شکنی یا عمل جراحی درمان کرد. برای درمان تومور نیز باید جراحی، شیمی درمانی یا پرتودرمانی انجام شود.

فیزیوتراپی نیز برای مدیریت علل مختلف درد لگن مردان مانند سندرم درد لگنی مزمن و درد لگن بعد از جراحی پروستات (پروستاتکتومی) انجام می‌شود.

داروهای متداولی که برای مدیریت درد لگن و زیر شکم تجویز می‌شود، عبارت است از:

• مسکن‌های کوتاه اثر مانند استامینوفن یا داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs)
• داروهای ضدافسردگی: کاربرد اصلی این داروها مدیریت درد نیست، بااین حال داروهایی مانند بازدارنده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) برای تسکین درد زیر شکم تجویز می‌شوند.
• درمان هیپرتروفی پروستات: داروهایی مانند فلومکس (تامسولوسین) که نوعی بلاکر آلفا ـ آدرنرژیک است برای درمان بزرگ شدن پروستات تجویز می‌شود.
• شل کننده‌های عضلانی خوراکی یا تزریق بوتاکس (سم بوتولینوم): این دسته از داروها برای درمان اسپاستیسیتی عضله مثانه تجویز می‌شود.

طب سوزنی، ماساژ پروستات و ویوتراپی روش‌های دیگری هستند که برای مدیریت سندرم درد لگنی مزمن به کار برده می‌شوند.

پیشگیری از درد زیر شکم

پیشگیری از درد زیر شکم همواره امکان‌پذیر نیست، بااین حال با رعایت توصیه‌های زیر می‌توانید احتمال دچار شدن به درد زیر شکم را کاهش دهید:

• رابطه جنسی ایمن: چون بیماری‌های عفونی مقاربتی (STIs) یکی از دلایل درد زیر شکم در مردان است، محافظت از خود از بروز درد و علائم دیگر جلوگیری می‌کند. استفاده از وسایل محافظتی موثرترین راه برای جلوگیری از انتقال عفونت است.
• مدیریت مشکلات گوارشی: یبوست و تحریک‌پذیری روده می‌تواند موجب بروز درد زیر شکم شود. اگر مستعد ابتلا به مشکلات گوارشی هستید، دستورات پزشک را درباره مصرف دارو و یا تغذیه مناسب رعایت کنید.
• نوشیدن مایعات کافی: کاهش آب بدن خطر تشکیل سنگ کلیه و عفونت مثانه را افزایش می‌دهد. با نوشیدن آب کافی غالباً می‌توانید از ابتلا به این دو عارضه‌ جلوگیری کنید، به علاوه دریافت مایعات کافی حتی به بهبود عفونت مثانه و دفع سنگ کلیه کمک می‌کند.
• انجام دادن غربالگری‌های توصیه شده: غربالگری‌های توصیه شده برای سرطان پروستات و روده بزرگ را حتماً انجام بدهید. این بیماری‌های خطرناک و کشنده با درد زیر شکم همراه هستند، اما اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شوند، شانس درمان آنها افزایش می‌یابد.