سرطان حالب از سلول‌هایی شروع میشود که در مخاط پوششی داخل لوله‌های (حالب‌های) متصل کننده کلیه به مثانه قرار دارند. حالب بخشی از دستگاه ادراری است و ادرار تولید شده توسط کلیه‌ها را به مثانه منتقل میکند. سرطان حالب عارضه شایعی نیست و عموماً در میان سالمندان و بیمارانی مشاهده میشود که در گذشته تحت درمان سرطان مثانه قرار گرفتهاند. سرطان حالب ارتباط نزدیکی با سرطان مثانه دارد، چون سلول‌های پوشش دهنده حالب و داخل مثانه از یک نوع هستند. درمان سرطان حالب معمولاً نیاز به جراحی دارد. شیمی درمانی نیز در بعضی موارد توصیه میشود.
علل سرطان حالب
دلایل ابتلا به سرطان حالب کاملاً مشخص نیست. پزشکان در این حد می‌دانند که سرطان حالب پی‌آمد جهش در DNA سلول‌های بافت پوششی داخل حالب است. جهش باعث میشود که سلولها به سرعت تکثیر شوند و عمر آن‌ها بیشتر از حالت عادی شود. در نتیجه توده‌ای تشکیل شده از سلول‌های غیرعادی ایجاد میشود که میتواند حالب را مسدود کند یا در دیگر بخشهای بدن منتشر شود.
عامل‌های خطر سرطان حالب
عامل‌های زیر خطر ابتلا به سرطان حالب را افزایش میدهد:
- بالا رفتن سن: خطر ابتلا به سرطان حالب نسبت مستقیم با افزایش سن دارد. اکثر بیمارانی که مبتلا به سرطان حالب تشخیص داده می‌شوند، در بازه سنی 90 ـ 70 سال قرار دارند.
- سابقه ابتلا به سرطان مثانه یا کلیه: بیماران مبتلا به سرطان مثانه یا کلیه بیشتر مستعد ابتلا به سرطان حالب هستند.
- استعمال دخانیات: سیگار کشیدن خطر ابتلا به سرطان حالب و دیگر سرطان‌های دستگاه ادراری، مانند سرطان کلیه و سرطان مثانه را افزایش میدهد.
علائم سرطان حالب
نشانه‌ها و علائم سرطان حالب به شرح زیر است:
- وجود خون در ادرار
- کمر درد
- احساس درد هنگام ادرار کردن
- کاهش وزن بدون دلیل
- خستگی مزمن
آمادگی برای جلسه معاینه
چنانچه دچار نشانه‌ها یا علائم نگران کننده شده‌اید، از پزشک وقت بگیرید. چنانچه پزشک سرطان حالب را تشخیص دهد، شما را به پزشک متخصص در زمینه درمان عارضه‌های درگیر کننده سیستم ادراری (اورولوژیست) یا متخصص درمان سرطان (آنکولوژیست) معرفی میکند. از آنجایی که جلسات معاینه کوتاه است و در این مدت کم باید به موارد مختلفی اشاره کنید، بهتر است از قبل خودتان را آماده کنید. با مطالعه اطلاعات زیر متوجه می‌شوید که چه انتظاری باید از جلسه معاینه داشته باشید.
اقدامات لازم قبل از معاینه
- علائم را یادداشت کنید: اگر نشانه‌ها و علائم بیماری دارید یا حالتان خوب نیست، تمام این جزئیات را قبل از مراجعه به پزشک بنویسید. همچنین لازم است که زمان بروز علائم و روند تغییرات آن‌ها را به مرور زمان به پزشک اطلاع دهید.
- فهرستی از داروهای مصرفی خود تهیه کنید: کلیه داروهای تجویزی یا بدون نسخه، شامل ویتامین‌ها، مکمل‌ها و داروهای گیاهی را یادداشت کنید.
- از یکی از دوستان یا اعضاء خانواده بخواهید که همراهتان بیاید: به خاطر آوردن تمام این اطلاعات در جلسه مشاوره دشوار است. بنابراین بهتر است یکی از نزدیکان که از شرایطتان آگاهی دارد، همراهتان بیاید تا موارد فراموش شده یا جامانده را یادآوری کند.
- سوالاتی را که میخواهید، از پزشک بپرسید، یادداشت کنید. سوالات زیر معمولاً در جلسه اول مطرح میشود:
- علت بروز علائم یا ابتلا به این بیماری چیست؟
- آیا این علائم علت احتمالی دیگری نیز دارد؟
- چه آزمایش‌هایی باید انجام دهم؟
- چه کارهایی را باید در مراحل بعدی تشخیص و درمان انجام دهم؟
- چه محدودیت‌ها و پرهیزهایی را باید در این مدت رعایت کنم؟
به جز سوالاتی که یادداشت کرده‌اید، اگر سوال دیگری حین گفتگو به ذهنتان خطور کرد و مورد مبهمی برایتان پیش آمد، حتماً از پزشک راهنمایی بخواهید.
اقداماتی که پزشک در جلسه معاینه انجام میدهد
پزشک نیز سوالات مختلفی را می‌پرسد. اگر این سوالات را بدانید و از قبل درباره جواب آن‌ها فکر کنید، بهترین نتیجه را از این جلسه کوتاه خواهید گرفت. پزشکان معمولاً پرسش‌های زیر را مطرح میکنند:
- چه علائمی را در این مدت تجربه کرده‌اید؟
- نخستین بار چه زمانی با این علائم مواجه شدید؟
- آیا علائم در این مدت تغییر کرده است؟
- آیا سابقه تشخیص یا درمان بیماری‌های دیگر را دارید؟
- چه داروهایی مصرف می‌کنید؟
تشخیص سرطان حالب
آزمایش‌ها و عمل‌های زیر برای تشخیص سرطان حالب انجام میشود:
- معاینه بالینی: پزشک سوالاتی را درباره نشانه‌ها و علائم می‌پرسد و معاینه بالینی را برای درک بهتر عارضه انجام میدهد.
- آزمایش‌های تصویربرداری: پزشک آزمایش‌هایی مانند پیلوگرام داخل وریدی یا سی تی اوروگرافی را برای ارزیابی گستردگی سرطان حالب انجام میدهد. چنانچه بیمار نتواند سی تی انجام دهد، اوروگرام تشدید مغناطیسی در بعضی موارد توصیه میشود.
- آزمایش ادرار: آزمایش ادرار برای تشخیص ناهنجاری‌ها انجام میشود. آزمایش سیتولوژی ادرار برای بررسی وجود سلول‌های نابه‌هنجار در نمونه ادرار انجام میشود.
- استفاده از لوله باریک و مجهز به منبع نور برای مشاهده حالب: پزشک در عملی به نام اورتروسکوپی، لوله باریک و مجهز به منبع نور و دوربین (اورتروسکوپ) را وارد حالب میکند. پزشک اسکوپ را از مثانه عبور میدهد و وارد حالب میکند. پزشک با انجام دادن اورتروسکوپی میتواند داخل حالب را معاینه کند و نمونه کوچکی از بافت را در صورت لزوم بردارد و به آزمایشگاه بفرستد. پزشکی که در زمینه آنالیز خون و بافت‌های بدن تخصص دارد، وجود نشانه‌های سرطان را در سلولها بررسی میکند. این بررسی شامل آنالیز جهش‌های ژنی مربوط به سرطان نیز میشود.
- آزمایش سرطان مثانه: پزشک دستور تصویربرداری از مثانه میدهد یا داخل مثانه را با اسکوپ بررسی میکند تا نشانه‌های سرطان مثانه را تشخیص دهد. بیماران مبتلا به سرطان حالب به شدت در معرض خطر ابتلا به سرطان مثانه قرار دارند. سرطان مثانه ممکن است همزمان با سرطان حالب بروز یابد یا مدت کوتاهی بعد از آن شروع شود.
درمان سرطان حالب
برای درمان سرطان حالب معمولاً لازم است که جراحی انجام شود. پزشک معالج روش درمان سرطان حالب را با توجه به محل و گستردگی سرطان، تهاجمی بودن سلولها و اهداف و ترجیح بیمار توصیه میکند.
انواع جراحی
اکثر جراحی‌های حالب یا لگن کلیوی با ایجاد برشی باز در پایین کمر انجام میشود. جراحی باز به روش قدیمی نیز برای برداشتن تومور پیشرفتهتر از حالب یا لگن کلیوی توصیه میشود. جراح در عمل باز، برش پهن و بزرگتری را برای رسیدن به حالب یا لگنچه کلیوی ایجاد میکند. جراحی لاپاروسکوپی نیز برای برداشتن تومور از حالب یا لگن کلیوی کاربرد دارد. جراح برش‌های کوچکی را ایجاد میکند و آندوسکوپ (لوله نرم و کوچک مجهز به منبع نور و لنز) را از راه این برش‌ها وارد بدن میکند. سپس جراح لوازم جراحی را وارد آندوسکوپ میکند و تومور را برمیدارد. عمل رادیکال نفرویورترکتومی یا برداشتن بخشی از حالب همراه با reimplantation از طریق ایجاد برش پهن باز یا جراحی لاپاروسکوپی انجام میشود.
نفرویورترکتومی رادیکال
این عمل رایجترین جراحی برای درمان سرطان حالب یا لگن کلیوی است. جراح تمام کلیه، لایه چربی دور کلیه، تمام حالب و بافت قرار گرفته در محل ورود حالب به مثانه را برمیدارد. ورید کلیوی و بخش‌هایی از ورید بزرگ شکمی همراه با تومورهای بزرگ بیرون آورده میشود. جراح نهایت سعی خود را میکند تا غده فوق کلیوی را برندارد. غده فوق کلیوی تنها در صورتی از بدن خارج میشود که سرطانی شده باشد. بسیاری از جراحان بر این باورند که غدد لنفاوی دور تومور نیز باید در عمل نفرویورترکتومی رادیکال بیرون آورده شود. هرچند تمام پزشکان با خارج کردن غدد لنفاوی موافق نیستند.
برداشتن بخشی از حالب همراه با reimplantation
بخش از حالب همراه با تومور داخل آن در این جراحی درآورده میشود. این عمل معمولاً فقط برای جراحی تومورهای یک سوم پایینی حالب کاربرد دارد. جراح حاشیه بافت سالم بالای تومور و تمام بافت حالب قرار گرفته زیر تومور را تا مثانه برمیدارد. سپس جراح اتصال حالب به مثانه را مجدداً برقرار میکند. این عمل گاهی برای جراحی تومورهایی انجام میشود که در بخشهای بالاتری از حالب قرار گرفتهاند. در نهایت نیز دو سر حالب به هم متصل میشود.
جراحی آندوسکوپی
جراحی آندوسکوپی به دو روش برای برداشتن تومورهای داخل لگن کلیوی انجام میشود. جراح آندوسکوپ را وارد میزراه و مثانه میکند، تا حالب بالا میبرد و به لگن کلیوی می‌رساند. این عمل اصطلاحاً یورتروسکوپی گفته میشود. جراح گاهی برشی را در پشت بدن ایجاد میکند تا به کلیه دسترسی پیدا کند، سپس آندوسکوپ را از کلیه عبور میدهد و وارد لگن کلیوی میکند؛ این عمل رنوسکوپی از راه پوست گفته میشود. جراح بعد از رسیدن به تومور، آن را با ابزار خاصی که از راه آندوسکوپ وارد بدن کرده است، برمیدارد. این جراحی معمولاً برای برداشتن تومورهای سطحی با درجه پایین قرار گرفته در لگن کلیوی کاربرد دارد. منظور از تومور سطحی، توموری است که فقط در لایه پوششی لگن کلیوی قرار دارد. چنانچه فقط یک کلیه بیمار کار کند یا حال وی برای انجام عمل نفرویورترکتومی رادیکال مناسب نباشد، جراحی آندوسکوپی برای درمان تومورهای با درجه بالا توصیه میشود.
عوارض جانبی جراحی
شایعترین عوارض جانبی ناشی از جراحی سرطان حالب عبارت است از:
- درد
- خونریزی
- عفونت
- نیاز مبرم و شدید به ادرار کردن
- تکرر ادرار
- وجود خون در ادرار
- تنگی حالب که گاهی منجر به انسداد میشود.
شیمی درمانی
شیمی درمانی برای درمان سرطان لگن کلیوی یا حالبی انجام میشود که در غدد لنفاوی یا دیگر بخشهای بدن پخش شده است. چنانچه غدد لنفاوی خارج شده سرطانی باشد، شیمی درمانی بعد از جراحی توصیه میشود. همچنین اگر سرطان پیشرفتهتر باشد، شیمی درمانی قبل از جراحی ضرورت مییابد.
عوارض جانبی شیمی درمانی
عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع دارو یا ترکیب داروهای مورد استفاده بستگی دارد. شایعترین عوارض جانبی شیمی درمانی سرطان حالب یا لگن کلیوی به شرح زیر است:
- نارسایی مغز استخوان
- حالت تهوع و استفراغ
- خستگی مزمن
- آسیب عصبی (نوروتوکسیسیتی)
- ریزش مو
البته احتمال بروز عوارض جانبی دیگری نیز وجود دارد.
ایمونوتراپی
بیماران داروهایی را در روش ایمونوتراپی دریافت میکنند که در مقابله با سلول‌های سرطانی به سیستم ایمنی بدن کمک میکند. اتزولیزوماب دارویی است که در دسته داروهای مهارکننده چک پوینت سیستم ایمنی قرار می‌گیرد و پروتئین‌های خاصی را مهار میکند تا سلول‌های سیستم ایمنی (سلول‌های تی) بتوانند به سلول‌های سرطانی حمله کرده و آن‌ها را نابود کنند. ایمونوتراپی برای درمان کارسینوم دستگاه ادراری (urothelial) پیشروندهای کاربرد دارد که به دیگر بخشهای بدن سرایت کرده و شیمی درمانی نتوانسته است، رشد آن را متوقف کند. اتزولیزوماب هر سه هفته یکبار به صورت وریدی تزریق میشود.
عوارض جانبی ایمونوتراپی
عوارض جانبی ایمونوتراپی عمدتاً به نوع، دوز و روش مصرف دارو و وضعیت سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. دریافت اتزولیزوماب عوارض جانبی زیر را به دنبال دارد:
- خستگی مزمن
- اسهال
- بی‌اشتهایی
- مشکلات تنفسی
- التهاب کلیه و عضله قلب
پرتودرمانی
رادیوتراپی خارجی تقریباً هیچگاه به عنوان درمان اصلی سرطان حالب یا لگن کلیوی کاربرد ندارد. با این حال پرتودرمانی برای تسکین درد یا کنترل علائم سرطان پیشرفته حالب یا لگن کلیوی انجام میشود. دستگاه رادیوتراپی اشعه را هنگام پرتودرمانی خارجی، مستقیماً از روی پوست به تومور و بافت اطراف آن می‌تاباند.
عوارض جانبی پرتودرمانی
عوارض جانبی پرتودرمانی به میزان اشعه دریافتی و ناحیه درمان بستگی دارد. شایعترین عوارض جانبی رادیوتراپی برای درمان سرطان حالب یا لگن کلیوی عبارت است از:
- حالت تهوع و استفراغ
- خستگی مزمن
- اسهال
- بی‌اشتهایی
حالب لوله هایی است که مثانه و کلیه را به یکدیگر متصل می کند. علت سرطان حالب مشخص نیست اما عواملی مانند افزایش سن، سابقه سرطان مثانه و کلیه، سیگار کشیدن احتمال ابتلا به آن را افزایش می دهد. سرطان حالب با نشانه هایی همچون خون در ادرار، کمر درد، ادرار دردناک، کاهش وزن و خستگی همراه است. سرطان حالب توسط معاینه فیزیکی، سی تی اسکن، آزمایش ادرار، اروئوسکوپی و تست بررسی سرطان مثانه تشخیص داده می شود. درمان سرطان حالب وابسته به اندازه و محل آن است. انواع جراحی برای سرطان حالب عبارتند از: نفرکتومی، برداشتن بخشی از حالب و آندوسکوپی. جراحی با عوارضی مانند درد، خونریزی، عفونت، تکرر ادرار و خون در ادرار همراه است. شیمی درمانی در مواقعی که سرطان پیشرفت کرده باشد و به سایر قسمت های بدن متاستاز کرده باشد انجام می شود و با عوارضی مانند تهوع، استفراغ، خستگی و ریزش مو همراه است. همچنین داروهای ایمونوتراپی و پرتو درمانی در درمان سرطان حالب موثرند.
