فهرست موضوعات
تاریخ 16 نوامبر 2023
هر فردی دارای پروتئین در خون خود است که پروتئین اصلی آن آلبومین نامیده می‌شود. کلیه‌های سالم وظیفه جداسازی مایعات و مواد زائد را از خون برعهده دارند، اما به پروتئین‌ها و سایر مواد مغذی اجازه می‌دهند تا از فیلترهای آنها عبور کرده و به جریان خون بازگردند. با این حال، در صورتی که کلیه‌ها به درستی کار نکنند، ممکن است برخی پروتئین‌ها (مانند آلبومین) از فیلترهای آنها عبور کرده و وارد ادرار شوند. این وضعیت به پروتئینوری (یا آلبومینوری) معروف است.
دفع پروتئین کلیه در ادرار می‌تواند یکی از علائم اولیه بیماری‌های کلیه باشد. در این شرایط مراجعه به پزشک در سریع‌ترین زمان جهت پیشگیری از عوارض بیشتر، اهمیت زیادی دارد. برای دریافت اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت می‌توانید با شماره 02188343444 تماس حاصل نمایید.
دفع پروتئین از کلیه چیست؟
پروتئینوری وضعیتی است که ویژگی آن وجود میزان بیش از حد طبیعی پروتئین در ادرار می‌باشد. این مشکل معمولاً مرتبط با برخی انواع بیماری یا اختلالات است اما گاهی اوقات ممکن است در افراد سالم نیز مشاهده شود.
پلاسما، بخش مایع خون، حاوی پروتئین‌های مختلفی است. یکی از عملکردهای کلیه حفظ پروتئین‌های پلاسما است بطوری که همراه با مواد زائد در حین تولید ادرار دفع نشود. دو مکانیزم وجود دارند که بطور معمول از وارد شدن پروتئین به ادرار جلوگیری می‌کند.
- گلومرول یک مانع ایجاد می‌کند که بیشتر پروتئین‌های بزرگ‌تر پلاسما را در داخل خون نگه می‌دارد.
- پروتئین‌های کوچک‌تر که عبور می‌کنند تقریباً بطور کامل توسط توبول‌ها جذب میشوند.
دفع پروتئین در ادرار یا پروتئینوری اغلب هنگامی رخ می‌دهد که گلومرول یا توبول‌ها در کلیه‌ها آسیب ببینند. التهاب و یا زخم شدن گلومرول می‌تواند امکان افزایش میزان پروتئین و گاهی اوقات سلول‌های قرمز خون در ادرار را فراهم کند. آسیب به توبول‌ها می‌تواند از جذب مجدد پروتئین جلوگیری کند. دفع پروتئین از کلیه همچنین ممکن است هنگامی که مقدار بسیار زیادی از یک پروتئین کوچک در خون وجود داشته باشد و توبول‌ها نتوانند تمام آن را جذب کنند، رخ دهد.
افراد سالم می‌توانند پروتئینوری موقت یا دائم داشته باشند. این مشکل ممکن است مرتبط با استرس، ورزش، تب، درمان با آسپرین و قرار گرفتن در معرض سرما باشد. در برخی افراد در هنگام ایستادن در مقایسه با زمان نشستن یا دراز کشیدن پروتئین بیشتری وارد ادرار می‌شود (پروتئینوری ارتواستاتیک)، هر چند این وضعیت در افراد بالای ۳۰ سال نادر است. با این حال یک سطح قابل تشخیص از پروتئین در ادرار معمولاً نشان‌دهنده‌ی وجود یک بیماری یا شرایط زمینه‌ای است و مستلزم بررسی‌های بیشتر جهت تعیین دلیل آن دارد.
دلایل
شایع‌ترین دلیل دفع پروتئین در ادرار، آسیب کلیوی است که ناشی از موارد زیر است:
- دیابت: دفع پروتئین از کلیه یکی از اولین علائم تحلیل عملکرد کلیه در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲ است.
- فشار خون بالا: دفع پروتئین از کلیه در یک شخص مبتلا به فشار خون بالا نیز یکی از علائم اولیه کاهش عملکرد کلیه می‌باشد.
سایر دلایل آسیب کلیوی که منجر به دفع پروتئین در ادرار می‌شود عبارتند از:
- اختلالات سیستم ایمنی بدن (مانند لوپوس، نفروپاتی ایمونوگلوبین آ، سندرم گودپاسچر)
- عفونت
- قرارگیری در معرض سموم
- تروما
- سرطان کلیه
- نارسایی احتقانی قلب
برخی شرایط دیگر که می‌توانند باعث دفع پروتئین از کلیه شوند عبارتند از:
- تخریب سلول‌های قرمز خون و آزادسازی هموگلوبین که در جریان خون رخ می‌دهد (همولیز داخل عروقی)
- پره‌اکلامپسی: زنان باردار بطور منظم برای کنترل دفع پروتئین از کلیه معاینه میشوند زیرا وجود آن مرتبط با پره‌اکلامپسی(مسمومیت حاملگی) است. مسمومیت حاملگی یک اختلال بارداری خاص است که دفع پروتئین از کلیه و فشار خون بالا نیز در همان زمان رخ می‌دهد. علائم آن می‌تواند شامل ادم (ورم)، حالت تهوع و سردرد در حین بارداری باشد. در موارد نادر، می‌تواند موجب علائم شدیدی مانند تشنج شود. مسمومیت حاملگی می‌تواند هم برای مادر و هم فرزند وی خطرناک باشد.
- مولتیپل میلوما (سرطان سلول‌های پلاسما): دفع پروتئین کلیه در ادرار ناشی از وجود پروتئین اضافه در خون که در ادرار سرریز می‌شود (پروتئین بنس جونز) ممکن است در بیماری مولتیپل میلوما مشاهده شود. پروتئین بنس جونز شامل یک زنجیره سبک غیر طبیعی از ایمونوگلوبولین‌ها (کاپا یا لامبا) است که توسط سلول‌های پلاسمای مونوکلونال تولید می‌شود. تمام ایمونوگلوبولین‌ها متشکل از چهار زنجیره پروتئینی، دو زنجیره سبک و دو زنجیره سنگین می‌باشند. پروتئین بنس جونز از دو زنجیره سبک ایمونوگلوبولین ساخته شده است که وجود آن در ادرار اغلب در تشخیص مولتیپل میلوما در کنار علائم دیگر مشاهده می‌شود.
علائم
دفع پروتئین در ادرار، یکی از مشکلات شایع در بیماران است که معمولاً بدون علائم خاصی رخ می‌دهد. با این حال، در موارد شدیدتر مانند سندرم نفروتیک، علائمی مانند ورم، آب‌آوردگی شکم، هیدروسل و پلورال افیوژن به دلیل کاهش فشار انکوتیک ممکن است به وجود آید. سندرم نفروتیک شامل دفع پروتئین کلیه در ادرار، کاهش آلبومین و ورم است. در بعضی موارد، علائم و نشانه‌های دیگری نیز ممکن است به دلیل دلایل زمینه‌ای وجود داشته باشد. پروتئینوری سنگین و دائم می‌تواند منجر به کاهش آلبومین شود. این وضعیت ممکن است باعث تورم مچ پا، درد شکم و تنگی نفس شود.
چگونه تشخیص دهم که در ادرار پروتئین وجود دارد؟
هنگامی که کلیه‌ها دچار مشکلی میشوند و پروتئین زیادی در ادرار وجود نداشته باشد، شما متوجه علائمی نخواهید شد. تنها راه برای دانستن اینکه در ادرارتان پروتئین وجود دارد، انجام آزمایش ادرار است. آزمایش تشخیص پروتئین در ادرار میزان آلبومین را در ادرار اندازه می‌گیرد و با میزان کراتینین در ادرار مقایسه می‌شود. حاصل این مقایسه نسبت آلبومین به کراتینین نامیده می‌شود. نسبت بیشتر از mg/g ۳۰ می‌تواند یکی از علائم بیماری کلیوی باشد.
هنگامی که آسیب کلیوی بدتر شود و پروتئین زیادی از طریق ادرار دفع گردد، ممکن است متوجه علائم زیر شوید:
- مشاهده ادرار کف‌‌آلود و پر از حباب در هنگام دفع ادرار
- تورم دست‌ها، پاها، شکم یا صورت
در صورتی که این علائم را داشته باشید، ممکن است آسیب کلیوی شدید باشد. بلافاصله برای تعیین دلیل علائم خود و بهترین درمان ممکن با یک متخصص اورولوژی مشورت کنید.
درمان دفع پروتئین از کلیه
در صورتی که دچار دیابت یا فشار خون بالا هستید، که دو عامل شایع بیماری‌های کلیوی هستند، باید اطمینان حاصل کنید که مشکل شما تحت کنترل است. در صورت داشتن دیابت، کنترل آن به معنی کنترل دائم قند خون، مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک و رعایت یک برنامه غذایی سالم و ورزش می‌باشد. همچنین، در صورت داشتن فشار خون بالا، پزشک ممکن است توصیه کند که برای کاهش فشار خون و محافظت از کلیه‌ها در برابر آسیب بیشتر، دارو مصرف کنید. در این مورد، مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) می‌توانند در کاهش فشار خون و دفع پروتئین در ادرار مفید باشند.
اگر در ادرار پروتئین وجود دارد، اما دچار دیابت یا فشار خون بالا نیستید، یک مهارکننده ACE یا یک ARB ممکن است همچنان برای محافظت از کلیه‌ها در برابر آسیب بیشتر موثر باشد. با این حال، در صورت وجود پروتئین در ادرار خون، برای انتخاب بهترین روش درمان، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
پیشگیری
- اگر احساس کنید که در خطر دفع پروتیئن از کلیه هستید درباره‌ی دغدغه‌های خود با پزشک صحبت کنید.
- بطور منظم آزمایش‌های خون و ادرار انجام دهید.
- رژیم غذایی خود را با توجه به توصیه‌های پزشک متعادل کنید.
- مقدار زیادی فیبر، تا ۵۵ گرم در هر روز به شکل غلات سبوس‌دار، سبزیجات تازه و حتی در صورت لزوم مکمل‌های غذایی مصرف کنید.
- در صورت فشار خون بالا، دیابت یا هر دو، شرایط خود را کنترل کنید. با اینکه این بیماری‌ها شما را در خطر دفع پروتئین در ادرار قرار می‌دهند، اما می‌توانید با مصرف داروهای خود، یک رژیم غذایی سالم و ورزش جهت کنترل علائم از این مشکل پیشگیری کنید. اگر از علائم خود رنج می‌برید، در اسرع وقت با پزشک صحبت کنید تا شرایطتان بیشتر کنترل شود.
