مزایا و معایب وازکتومی (بستن لوله مردان) برای پیشگیری از بارداری

تاریخ 15 نوامبر 2023

در عمل جراحی وازکتومی (عقیم کردن یا بستن لوله‌ی مردان) لوله‌های حامل اسپرم به عنوان راهکاری دائمی برای پیشگیری از بارداری بسته می‌شود. وازکتومی معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود، یعنی این که بیمار هوشیار است، اما دردی حس نمی‌کند. جراحی وازکتومی حدوداً 15 دقیقه زمان می‌برد. عمل در موارد نادر تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

مزایای وازکتومی برای پیشگیری از بارداری در مردان

• میزان موفقیت وازکتومی در پیشگیری از بارداری بیشتر از 99 درصد است.
• عوارض بلندمدت وازکتومی برای سلامتی نادر است.
• وازکتومی تاثیری بر روی میزان هورمون‌ها و میل جنسی ندارد و رابطه‌ی جنسی را مختل نمی‌کند.
• وازکتومی را می‌توان به عنوان جایگزینی ساده‌تر و ایمن‌تر برای بستن لوله‌ی زنان انتخاب کرد.

وازکتومی برای چه مردانی مناسب است؟

آقایانی که مطمئن هستند، دیگر تمایلی به بچه‌دار شدن ندارند یا اصلاً نمی‌خواهند فرزندی داشته باشند، می‌توانند وازکتومی انجام دهند. وازکتومی روشی دائمی برای پیشگیری از بارداری است؛ چون اگرچه برگشت وازکتومی گاهی اوقات امکانپذیر است، اما عمل برگشت همواره موفقیت‌آمیز نیست. حتی بعد از یک عمل برگشت موفق نیز ممکن است، بیمار هرگز نتواند صاحب فرزند شود.

آمادگی قبل از عمل وازکتومی

توجه به دستورات قبل از وازکتومی در پیشگیری از عوارض احتمالی موثر است. برخی از این دستورالعمل ها عبارتند از:

یک هفته قبل از جراحی

• مصرف آسپرین را از یک هفته قبل از عمل و مصرف فراورده‌های حاوی آسپرین، مانند ایبوپروفن، ناپروکسین، ادویل، الیو و اقلام مشابه را از حداقل 48 ساعت قبل از عمل قطع کنید.
• کلیه‌ی داروهای مصرفی خود را به پزشک معالجتان اطلاع دهید. داروهایی که باید مصرفشان را از یک هفته قبل از عمل قطع کنید، عبارتند از: داروهای رقیق کننده‌ی خون مانند کلوپیدوگرل (پلاویکس) یا وارفارین (کومادین)
• در صورت تمایل می‌توانید از پزشک معالجتان بخواهید که داروی خوراکی ضداضطراب ملایمی را برای قبل از عمل تجویز کند.

روز جراحی

• لباس راحت بپوشید. قبل از ترک خانه دوش بگیرید و در صورت تمایل هدفون برای گوش دادن به آهنگ همراه بیاورید.
• ترتیبی بدهید تا یکی از نزدیکان همراهتان بیاید و شما را بعد از عمل به خانه برساند.
• چنانچه داروی ضداضطراب برایتان تجویز شده است، دارو را سی دقیقه قبل از رسیدن به کلینیک مصرف کنید. در صورت مصرف داروی آرامبخش ضروری است که در مسیر رفت و برگشت همراه داشته باشید و رانندگی نکنید.
• وازکتومی تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. پزشک داروی مسکن برای آرام کردن درد تجویز می‌کند. ایبوپروفن (ادویل یا مورتین) در اکثر موارد برای رفع ناراحتی در دو یا سه روز بعد از وازکتومی کافی است.

موهای زائد ناحیه‌ی تناسلی را می‌توانید خودتان اصلاح کنید، در غیر این صورت این کار در کلینیک قبل از عمل انجام می‌شود.

روش انجام وازکتومی

اسپرم بعد از انجام وازکتومی نمی‌تواند وارد مایع منی (سمن) مرد شود. جراح لوله‌هایی را که اسپرم را از بیضه‌ها به آلت منتقل می‌کنند، می‌برد و می‌بندد یا با حرارت مسدود می‌کند. بنابراین هنگام انزال هیچ اسپرمی در مایع منی وجود نخواهد داشت و تخمک زن بارور نمی‌شود. وازکتومی عمل جراحی سریع و تقریباً بدون دردی است. اکثر بیماران همان روز مرخص می‌شوند. وازکتومی به دو روش انجام می‌شود:

• وازکتومی معمولی با استفاده از تیغ جراحی
• وازکتومی بدون تیغ جراحی

پزشک معالج بهترین روش انجام وازکتومی را در جلسه‌ی مشاوره تعیین می‌کند.

وازکتومی معمولی با تیغ جراحی

در یک عمل وازکتومی، پزشک ابتدا کیسه بیضه (اسکروتوم) را به صورت موضعی بی‌حس می‌کند. سپس دو برش کوچک را روی پوست هر اسکروتوم ایجاد می‌کند تا به لوله‌های خارج کننده‌ی اسپرم از بیضه‌ها یا همان لوله‌های وازدفران دسترسی پیدا کند. جراح سپس لوله‌ها را برش می‌دهد و بخش کوچکی از آنها را جدا می‌کند. سرانجام، سر لوله‌ها را می‌بندد یا با حرارت مسدود می‌کند. برش جراحی معمولاً با بخیه‌های جذبی بسته می‌شود که ظرف یک هفته جذب می‌شود و نیازی به کشیدن آنها نیست.

وازکتومی بدون تیغ جراحی

ابتدا پزشک کیسه بیضه را به صورت موضعی بی‌حس می‌کند. سپس سوراخ بسیار کوچکی را روی پوست ایجاد می‌کند تا به لوله‌ها دسترسی پیدا کند. بنابراین دیگر نیازی به استفاده از تیغ برای ایجاد برش نیست. لوله‌ها به همان روش وازکتومی معمولی بسته یا با حرارت مسدود می‌شود. خونریزی روش بدون تیغ کمتر است و نیازی به بخیه ندارد. وازکتومی بدون تیغ نسبت به عمل معمولی درد کمتری دارد و احتمال بروز عوارض بعد از آن کمتر است.

مراقبت بعد از وازکتومی

کیسه یخ را هر چند وقت یک بار شب عمل و حتی‌الامکان روز بعد روی کیسه بیضه بگذارید. کیسه یخ را در هر نوبت بیشتر از 20 دقیقه روی موضع نگذارید.

• تمام پانسمان داخل محافظ ورزشی بیضه را بعد از 24 ساعت باز کنید و فقط بگذارید که یک یا دو گاز تمیز روی زخم باقی بماند. به مدت یک هفته همچنان از محافظ استفاده کنید.
• گاز روی زخم‌های جراحی را تا سه روز بعد از عمل به طور مرتب عوض کنید. خون کمی که روی گاز پانسمان می‌بینید، طبیعی است. اما اگر خونریزی شدید داشتید یا لازم بود که پانسمان را بیشتر از دو یا سه بار در روز عوض کنید، با پزشک معالجتان تماس بگیرید.
• 24 ساعت بعد از عمل می‌توانید دوش بگیرید. بعد از آن لازم است که زخم‌های جراحی را خشک و تمیز نگه دارید.
• رابطه‌ی جنسی/ انزال به مدت یک هفته ممنوع است. تا زمانی که بافت‌ها التیام نیافته باشد، انزال باعث احساس ناراحتی در بیضه‌ها و کشاله ران می‌شود.
• بعد از گذشت دو روز می‌توانید در محل کار حاضر شوید و فعالیت‌های معمول و سبک را از سر بگیرید. اما برای انجام فعالیت‌هایی مانند وزنه‌برداری و دو باید حداقل یک هفته صبر کنید.

نکته: زخم جراحی با بخیه‌های جذبی  بسته می‌شود و نیازی به کشیدن بخیه‌ها نیست.

بیماران بعد از عمل وازکتومی ناراحتی مختصری را تجربه می‌کنند؛ عوارض وازکتومی نادر است، اما امکان بروز آنها وجود دارد. چنانچه بعد از رسیدن به خانه با علائم زیر مواجه شوید با پزشک معالجتان تماس بگیرید:

• نشانه‌های عفونت مانند تب و لرز
• قرمزی، ورم، درد شدید یا خونریزی یا ترشح محل زخم
• دشواری در ادرار کردن
• دردی که حتی با مصرف مسکن هم آرام نشود.

مراقبت در بلند مدت ـ آنالیز سمن

پس از انجام وازکتومی، اسپرم ممکن است سه تا شش ماه یا حتی بیشتر در مایع منی باقی بماند. بنابراین، برای اطمینان از عدم وجود اسپرم در مایع منی، باید تا زمانی که آنالیز مایع منی انجام شده و مشخص شده که اسپرمی در آن وجود ندارد، از روش‌های دیگر پیشگیری از بارداری استفاده شود. بیماران توصیه می‌شود که نمونه منی خود را بعد از گذشت سه ماه برای آزمایش باروری به کلینیک بیاورند. همچنین، به آن‌ها توصیه می‌شود که حداقل بیست انزال را در طول سه ماهه‌ی نخست پس از عمل انجام دهند. برای جمع‌آوری نمونه‌ی منی، لازم است که از دو یا سه روز قبل از آزمایش انزال نداشته باشید.

معایب روش وازکتومی برای ناباروری مردان

• وازکتومی مانع ابتلا به بیماری‌های عفونی مقاربتی (STIs) نمی‌شود، بنابراین بعد از عمل وازکتومی نیز همچنان باید از کاندوم استفاده کنید.
• برگشت وازکتومی آسان نیست و هزینه‌ی عمل برگشت وازکتومی معمولاً تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرد.
• بعد از بستن لوله‌های مرد تا زمانی که آزمایش نشان نداده است که اسپرم در مایع منی وجود ندارد، همچنان باید دیگر روش‌های پیشگیری از بارداری ادامه داده شود.
• احتمال اتصال مجدد لوله‌های وازدفران وجود دارد، هر چند این اتفاق بسیار نادر است.

خطرات و عوارض احتمالی وازکتومی

عوارض وازکتومی بسیار نادر است. در هر حال شایع‌ترین خطرات و عوارض احتمالی وازکتومی عبارت است از:

• خونریزی زیر پوستی که باعث ورم یا کبودی می‌شود.
• عفونت محل زخم: عفونت در موارد نادر داخل کیسه‌ی بیضه ایجاد می‌شود.
• ترشح کردن اسپرم از لوله‌های وازدفران، داخل بافت اطراف و تشکیل شدن توده‌ی کوچکی که اصطلاحاً گرانولوم اسپرم گفته می‌شود. این عارضه معمولاً دردناک نیست و با استراحت و مصرف دارو درمان می‌شود. عمل جراحی برای برداشتن گرانولوم ضروری است.
• التهاب لوله‌هایی که اسپرم را از بیضه‌ها خارج می‌کنند. این عارضه اپیدیدیمیت احتقانی گفته می‌شود.
• لوله‌های واز دفران در موارد نادر دوباره به هم متصل می‌شوند و قدرت باروری مرد برمی‌گردد.

عمل وازکتومی بدون تیغ بعضی از خطرهای وازکتومی معمولی، از قبیل خونریزی، عفونت و درد را دارد. اما عوارض عمل بدون تیغ در مجموع کمتر از عمل معمولی است.

سوالات رایج

آیا وازکتومی میل جنسی را کاهش می‌دهد؟

خیر، بیضه‌ها بعد از یک عمل وازکتومی موفق، همچنان مانند قبل به تولید هورمون مردانه‌ی تستوسترون ادامه می‌دهند. وازکتومی هیچ تاثیری بر میل جنسی و توانایی نعوظ ندارد. تنها تفاوتی که بعد از عمل ایجاد می‌شود، این است که دیگر اسپرمی در مایع منی وجود ندارد. البته بدن همچنان اسپرم تولید می‌کند، اما این اسپرم‌ها بدون هیچ ضرری دوباره جذب بدن می‌شوند.

احتمال دارد که وازکتومی منجر به ابتلا به سرطان بشود؟

اگرچه سرطان پروستات و سرطان بیضه در مردانی که وازکتومی انجام داده‌اند، مشاهده شده است، نتایج پژوهش‌ها بیانگر آن است که وازکتومی خطر ابتلا به سرطان را افزایش نمی‌دهد.

آیا اسپرم بعد از وازکتومی تولید میشود؟

بله، اسپرم بعد از وازکتومی همچان در بیضه‌ها تولید می‌شود.

اسپرم‌ها بعد از وازکتومی کجا می‌روند؟

اسپرم تولید شده در بیضه‌ها نمی‌تواند از لوله‌ های واز دفران بریده شده و بسته شده عبور کند، بنابراین دوباره جذب بدن می‌شود.

آیا جراحی برگشت وازکتومی ممکن است؟

امکان انجام عمل برگشت وازکتومی وجود دارد؛ اما این عمل همواره موفقیت‌آمیز نیست. احتمال موفقیت عمل برگشت بالاتر است زمانی که فاصله‌ی بین عمل وازکتومی و عمل برگشت کمتر باشد. به طور مثال، اگر عمل برگشت ظرف ده سال بعد از وازکتومی انجام شود، نرخ موفقیت آن تقریباً 55 درصد خواهد بود. اما اگر این فاصله بیشتر از 10 سال شود، میزان موفقیت عمل برگشت به 25 درصد کاهش می‌یابد. همچنین، حتی اگر جراح بتواند لوله‌های وازدفران را دوباره به هم متصل کند، باز هم ممکن است قدرت باروری مرد برنگردد. بنابراین توصیه می‌شود قبل از انجام عمل وازکتومی تمام جوانب را بسنجید و تصمیم قطعی خود را بگیرید.

آیا بعد از وازکتومی می‌توانم به روش IVF بچه‌دار شوم؟

اگر وازکتومی انجام دهید و بعد از مدتی تصمیم به بچه‌دار شدن بگیرید، می‌توانید از روش کمک باروری IVF استفاده کنید. جراح اسپرم را از بیضه‌ها می‌گیرد و تخمک همسرتان را با آن بارور می‌کند.

  عقیم شدن چه تاثیری بر احساسات دارد؟

انجام دادن وازکتومی تصمیم بزرگی است، بنابراین قبل از اقدام برای عمل به خوبی درباره‌ی آن فکر کنید. اگر آگاهانه تصمیم قطعی خود را برای انجام وازکتومی بگیرید، بعد از  عمل دیگر لازم نیست که به روش‌های جلوگیری از بارداری فکر کنید و نگران بارداری ناخواسته باشید. اما اگر فکر انجام وازکتومی مضطرب و ناراحتتان می‌کند، یا فکر می‌کنید که پذیرش ناباروری برایتان سخت است، بهتر است دست نگه دارید.