انواع روشهای تشخیص واریکوسل (معاینه ی فیزیکی، سونو، بررسی علائم)

تاریخ 23 آبان 1402

واریکوسل به موقعیتی گفته می‌شود که رگ‌های داخل کیسه بیضه بزرگ شده و گسترش یافته‌اند. این رگ‌ها به شبکه وریدی پامپینی فورم (pampiniform plexus) معروف هستند. تقریباً 10 تا 15 درصد از مردان با این مشکل روبرو می‌شوند. واریکوسل مشابه داشتن یک وریدوز در پاهاست و ممکن است با گذشت زمان اندازه آن بزرگتر شود. این مشکل اغلب در سمت چپ کیسه بیضه رخ می‌دهد، زیرا آناتومی بدن مردان در هر دو طرف یکسان نیست. اگرچه واریکوسل ممکن است به صورت همزمان در هر دو سمت رخ دهد، اما این اتفاق بسیار نادر است.

بیشتر مواقع، واریکوسل هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند و بدون تأثیر جدی است. بسیار کمتر دیده می‌شود که واریکوسل باعث درد، مشکلات در باروری یا کوچک شدن یکی از بیضه‌ها شود.

برای درمان واریکوسل، از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که همگی به مسدود کردن جریان خون در رگ‌های گشاد که از بیضه خارج می‌شود (واریکوسلکتومی) مرتبط هستند.

دلایل و علائم

دلایل ریشه­ای به وجود آمدن واریکوسل هنوز مشخص نیست، اما به طور گسترده این باور وجود دارد که این مورد، نتیجه وجود دریچه ­های معیوب در داخل رگ­های کیسه بیضه، می­باشد. اتساع رگ­ها نیز بدین ترتیب، به دلیل گردش خون پایین است. دریچه­ های مشکل ­دار باعث برگرداندن خون و در رگ­های متورم ظاهر می­شوند. این عامل، همچنین موجب افزایش دما در مناطق آسیب­دیده می­شود و یکی از دلایل موثر فرآیند ترموگرافی برای تشخیص مشکلات نیز می­باشد. این دمای بالا نیز همچنین، ریشه اصلی ناباروری نشأت گرفته از واریکوسل می­باشد.

زمانی که علائم خود را نشان می­دهند، معمولاً به صورت یک ناراحتی خفیف یا شدید در ناحیه کیسه بیضه، ظاهر می­شوند. شدت درد آن ممکن است در طی روز افزایش پیدا کند و همچنین با ایستادن یا انجام کار فیزیکی شدید، به خصوص در یک دوره زمانی طولاتی، تشدید شود.

تشخیص واریکوسل

واریکوسل معمولاً به وسیله خودآزمایی کیسه بیضه یا طی آزمایش عادی پزشک تشخیص داده می‌شود. به دلیل شکل و احساسی که ایجاد می‌کنند، اغلب به عنوان “یک کیسه کرم” شناخته می‌شوند.

متخصصان اورولوژی معمولاً با ایستادن بیمار، او را برای بررسی مشکل واریکوسل مورد بررسی قرار می‌دهند. از شما ممکن است درخواست شود که نفس عمیقی بکشید، آن را نگه دارید و عمل بازدم را انجام دهید تا متخصص اورولوژی بتواند وجود کیسه بیضه را در بالای بیضه احساس کند. این تکنیک به نام “مانور والسالوا” شناخته می‌شود و به متخصص اورولوژی اجازه می‌دهد تا هرگونه رگ بزرگ شده را شناسایی کند.

متخصص اورولوژی ممکن است رأی به انجام آزمایش سونوگرافی کیسه بیضه دهد. سونوگرافی از امواج صدا برای ایجاد عکس از آنچه درون بدن شما وجود دارد، استفاده می‌کند. علائم واریکوسل بر امواج صدا، رگ‌هایی هستند که قطر آن‌ها از سه میلی‌متر بیشتر است و در آن خون در طول مانور والسالوا به سمت اشتباه در حال جریان یافتن است. سونوگرافی همچنین می‌تواند اندازه بیضه‌ها را نشان دهد. این روش‌ها برای چگونگی درمان وضعیت نوجوانان موثر می‌باشد. در صورت نبودن مشکل در انجام آزمایش فیزیکی، نیازی به استفاده از سونوگرافی نمی‌باشد.

فرآیند‌های پیشرفته معمولاً فقط زمانی ضروری هستند که بیمار دردهای مزمن و مکرر را احساس می‌کند یا زمانی که ناباروری این موضوع را نشان دهد.

درمان واریکوسل

درمان

معمولاً، مشکل واریکوسل درمان نمی­شود. درمان برای مردانی ارائه می­شود که موارد زیر را تجربه می­کنند:

• مشکلات باروری (مشکلات در پدر شدن برای یک فرزند)
• درد
• رشد خیلی کم بیضه سمت چپ نسبت به بیضه سمت راست
• آنالیز غیرطبیعی بودن مایع منی

هیچ­گونه دارویی برای درمان و جلوگیری از واریکوسل وجود ندارد؛ اما استفاده از مسکن­ها (مانند استامینوفن یا ایبوپروفن) می­تواند به کاهش درد آن کمک کند.

در صورت لزوم، انجام عمل جراحی، فرآیند معمول درمان است. آمبولیزاسیون (مسدودسازی یک رگ به طور خلاصه)، یک گزینه درمان غیرجراحی می­باشد.

جراحی

روش­های متنوعی برای انجام عمل جراحی واریکوسل وجود دارد. تمام این روش­ها شامل مسدودسازی گردش خون در رگ­های شبکه وریدی پامپینی فورم می­باشد.

عمل جراحی با بیهوشی عمومی صورت می­پذیرد. دو روش جراحی متداول استفاده شده، عبارتند از:

• واریکوسلکتومی میکروسکوپی: در این تکنیک، جراح برشی به اندازه 1 سانتی­متر در بالای کیسه بیضه ایجاد می­کند. با استفاده از میکروسکوپ، جراح تمام رگ­های کوچک را خواهد بست و شریان­های بیضه و تخلیه لنفاوی را نگه خواهد داشت. این فرآیند بین 2 تا 3 ساعت برای تکمیل زمان می­برد و بیمار همان روز مرخص میشود.
• واریکوسلکتومی لاپاروسکوپی: در این تکنیک، جراح لوله­ های نازکی را به داخل شکم وارد می­کند و عملیات بستن ورید را انجام می­دهد. به دلیل کم بودن رگ­ها برای بستن در شکم، این فرآیند کوتاهتر است و تقریباً 30 تا 40 دقیقه زمان می­برد. بیمار نیز همان روز مرخص خواهد شد.

نتایج عمل جراحی 

از آنجایی که جراحان برای انجام عمل جراحی باز، از برش­های کوچکتری در ماهیچه­ ها استفاده می­کنند، زمان بهبودی و درد آن به مانند جراحی میکروسکوپی و لاپاروسکوپی می­باشد. به وجود آمدن مشکلات پس از انجام هر کدام از فرآیندها، نادر است. برخی از این مشکلات عبارتند از:

• باقی ماندن مشکل واریکوسل (ماندگاری) یا بازگشت آن (عود کردن)
• تشکیل مایعات در اطراف بیضه (هیدروسل)
• آسیب­دیدگی در شریان بیضه

احتمال اینکه انجام عمل جراحی مشکل را حل نکند، پایین می­باشد. در مواردی نادر، آسیب­دیدگی در شریان بیضه، می­تواند باعث از دست دادن بیضه شود. ماندگاری یا عود کردن واریکوسل، معمولاً در کمتر یک دهم افرادی که عمل جراحی را انجام می­دهند، اتفاق می­افتد. جراحی میکروسکوپی کمترین میزان ماندگاری یا احتمال بازگشت واریکوسل را به همراه دارد.

در بیشتر مواقع، بیماران بعد از گذشت یک هفته با درد خفیف، به فعالیت­های معمول خود باز می­گردند.

آمبولیزاسیون از راه پوست

فرآیند آمبولیزاسیون توسط یک رادیولوژیست داخلی صورت می­پذیرد. انجام تزریقات متضاد در یک لوله و با کمک اشعه ایکس، برای پیدا کردن منشأ مشکل، استفاده میشود. هدف از این کار، پیدا کردن تمام رگ­های منتهی به واریکوسل می­باشد. فنر­ها، توپی­ها (با یا بدون وجود اسکلروزانت)، برای مسدودسازی جریان خون به سمت واریکوسل استفاده می­شوند و آنها را زخمی می­کنند. این روش یا به وسیله بی حسی موضعی، یا به وسیله آرام­بخش سبک وارده توسط یک سوراخ بسیار کوچک در کشاله ران یا گردن، انجام می­پذیرد. این روش معمولاً 45 دقیقه تا یک ساعت زمان می­برد. بعضی از این مشکلات عبارتند از:

• باقی ماندن مشکل واریکوسل (ماندگاری) یا بازگشت آن (عود کردن)
• جا به ­جایی فنر کار گذاشته شده نسبت به محل قرارگیری اولیه
• احتمال عفونت محلی که لوله در آن قرار داده شده است

پس از درمان

بهبودی پس از عمل جراحی، سریع و درد آن خفیف خواهد بود. شما باید بین 10 تا 14 روز، از ورزش کردن بپرهیزید. شما معمولاً می­توانید بین 5 تا 7 روز پس از انجام عمل جراحی، به سر کار خود بازگردید. شما همچنین باید با متخصص اورولوژی، پیگیر وضعیت خود باشید. برای انجام عمل جراحی با هدف رفع مشکل باروری، آنالیز مایع منی سه تا چهار ماه بعد انجام خواهد شد.

بهبودی بعد از انجام فرآیند آمبولیزاسیون نیز نسبتاً کوتاه است و درد خفیفی به همراه خواهد داشت. شما بعد از انجام عمل جراحی، باید بین 7 تا 10 روز از ورزش کردن بپرهیزید. شما معمولاً می­توانید یک تا دو روز بعد از انجام این فرآیند، به سر کار خود بازگردید. میزان رخداد آمبولیزاسیون، با انجام دادن عمل جراحی، نسبتی برابر دارد؛ اما مواردی وجود دارد که در آن آمبولیزاسیون به انجام دادن عمل جراحی ترجیح داده می­شود.

تاثیر ترمیم واریکوسل بر روی باروری مشخص نیست. بعضی مطالعات نشان داده­اند که باروری پس از ترمیم واریکوسل بهبود پیدا می­کند، در حالی که بعضی دیگر از مطالعات این موضوع را ثابت نمی­کند. کیفیت مایع منی در آقایان، بین 6 تا 10 نفر از مردان نابارور، پس از ترمیم واریکوسل، افزایش پیدا می­کند. برای انجام این درمان، همراه با دیگر گزینه ­های درمان باروری، باید بررسی­های لازم انجام پذیرد.

در نوجوانان که دلیل اصلی انجام عمل جراحی در آن­ها، رشد پایین بیضه­ ها می­باشد، رشد فراگیر می­تواند در بعضی مواقع انجام و در موارد دیگر انجام نشود.

سوالات متداول

در صورت تصمیم برای عدم درمان، چه اتفاقی برای من خواهد افتاد؟

بیشتر مردان که دارای مشکل واریکوسل هستند، مشکلی نخواهند داشت. یک نفر از هر پنج مرد که مشکل واریکوسل را دارد، با فرآیند پدر شدن مشکل پیدا خواهد کرد. آنالیز مایع منی، پس از سن 16 سال و برای بررسی نیاز به ترمیم واریکوسل، شدیداً توصیه می­شود. اگر آنالیز مایع منی معمولی باشد، توصیه می­شود که این آنالیز هر 2 تا 3 سال تکرار شود، زیرا با گذشت زمان کیفیت اسپرم­ها می­تواند دچار اُفت گردد. مشکلات باروری ممکن است، در صورت ظاهر نشدن در ابتدا، سال­های بعد خود را نشان دهد.

پسر نوجوان من دچار مشکل واریکوسل شده است. آیا این مشکل قابل حل می­باشد؟

درمان نوجوانان، به شرایط مشکل آن­ها بستگی دارد. صحبت کردن با متخصصان اورولوژی یا متخصص اورولوژی کودکان درباره گزینه­ های موجود، کمک فراوانی خواهد کرد. ترمیم واریکوسل در یک فرد نوجوان، در صورت وجود درد، همسان نبودن بیضه ­ها نسبت به یکدیگر، یا غیرطبیعی بودن مایع منی در آزمایش 16 سال، ممکن است تصمیم درستی باشد. بعضی افراد تصمیم به ترمیم این مشکل می­گیرند، بنابراین نگران ایجاد مشکلات باروری در آینده نخواهند بود. آنالیز مایع منی در نوجوانان با سن بالاتر، برای مشخص کردن میزان تأثیرگذاری ترمیم واریکوسل، می­تواند انجام شود.

من علائمی ندارم، ولی علاقه ­مند به داشتن فرزند هستم. آیا باید واریکوسل خود را ترمیم کنم؟ 

به عنوان یک قانون، انجام واریکوسل بدون داشتن هیچ­گونه علائمی، ضروری نیست. بیشتر پزشکان، به وجود آمدن مشکلات سلامتی، در صورت عدم درمان واریکوسل را باور ندارند. اگر نگرانی درباره باروری وجود دارد، آنالیز مایع منی برای بررسی این امر که واریکوسل مسئول آسیب زدن به کیفیت اسپرم می­باشد، می­تواند انجام پذیرد.

من در واریکوسل خود احساس درد می­کنم. برای کاهش درد، چه اقدامی را می­توانم انجام دهم؟

حفاظت کردن از کیسه بیضه با یک بیضه بند یا پوشیدن لباس زیر به صورت شورت، می­تواند به کاهش درد ناشی از واریکوسل کمک کند. خوابیدن بر روی پشت خود، باعث کاهش شدت واریکوسل و درد ناشی از آن خواهد شد. استفاده از مسکن­ها (مانند استامینوفن و ایبوپروفن) نیز ممکن است تاثیرگذار باشد. شما همچنین می­توانید با پزشک خود درباره ترمیم واریکوسل، مشورت کنید.

من در نظر دارم به خاطر مشکلات باروری، واریکوسل خود را ترمیم کنم. چه مدت زمان باید منتظر بمانم تا کیفیت مایع منی من بهبود یابد؟

آنالیز مایع منی معمولاً سه تا چهار ماه بعد از انجام فرآیند، صورت می­پذیرد. کیفیت مایع منی تا شش ماه بعد، بهبود پیدا می­کند؛ اما در بعضی از مواقع ممکن است تا یک سال نیز به طول بیانجامد.

من در هنگام خودآزمایی، متوجه وجود غده ­ای بر روی کیسه بیضه خود شدم. آیا باید نگران باشم؟ 

وضعیت­های غیرعادی در دستگاه تناسلی مردان، ممکن است به صورت یک توده یا جرم در کیسه بیضه، خود را نشان دهد. ممکن است این جرم­ها موردی را برای نگرانی به همراه نداشته باشند و تاثیر بسیار کمی برای سلامتی شما داشته باشند. در عین حال، این موارد می­توانند علامتی بر داشتن یک بیماری خطرناک باشند. فهمیدن این مورد که منشأ این غده از کجا می­باشد، امری مهم است. یک نوع از غده ممکن است عاملی برای سرطان بیضه باشد. این مورد می­تواند دلیلی بر ایجاد نگرانی باشد و باید سریعاً به آن رسیدگی شود. در صورت مشاهده غده یا توده­ در بیضه خود، مراجعه به یک پزشک، امری حیاتی می­باشد.