درد زیر شکم بعلت عفونت مجاری ادرار،سنگ کلیه،آپاندیس،پروستات و …

تاریخ 14 نوامبر 2023

درد لگن، به عنوان دردی که مرکز آن زیر شکم یا در ناحیه باسن است، ممکن است نشانه ابتلا به مشکلات مختلفی باشد. درد لگن و زیر شکم در مردان ممکن است به صورت ناگهانی یا تدریجی آغاز شود. درد ناگهانی ممکن است ناشی از سنگ کلیه، کشیدگی عضلانی یا التهاب پروستات باشد، همچنین التهاب پروستات یا عفونت مجاری ادراری (UTI) نیز می‌تواند علت تدریجی درد زیر شکم باشد. علائم دیگری که ممکن است باعث درد زیر شکم شوند، شامل فتق هیاهویه، التهاب پروستات، عفونت مثانه و مشکلات گوارشی می‌شود. درد زیر شکم بسته به علت و شدت آن ممکن است با ویژگی‌های مختلفی همراه باشد. برای برخی افراد، درد ممکن است در یک نقطه خاص محدود شود در حالی که برای دیگران ممکن است در ناحیه گسترده‌تری احساس شود. بیماران ممکن است درد زیر شکم را به عنوان یک درد شدید یا تیز یا احساس تحمل فشار توصیف کنند، همچنین برای برخی افراد، درد ممکن است مداوم باشد در حالی که برای دیگران ممکن است به صورت متناوب و در بازه‌های زمانی خاص احساس شود. اگر با درد زیر شکم مواجه هستید، بهتر است به سرعت به پزشک مراجعه کنید. هرچند ممکن است علت درد زیر شکم جدی نباشد، اما برخی از مشکلات ممکن است به سرعت تشدید شده و در صورت عدم درمان مناسب، ممکن است منجر به عوارض مزمن مانند ناباروری شود.

علت درد زیر شکم

درد زیر شکم مشکل شایعی است که می‌تواند علامت ابتلا به عارضه‌ای جدی باشد. در این بخش با علل مختلف درد زیر شکم آشنا می‌شوید.

پروستاتیت

منظور از پروستاتیت  التهاب غده پروستات است. وجود عفونت باعث بروز موارد حاد پروستاتیت می‌شود. حال آن که پروستاتیت مزمن معمولاً پی‌آمد التهاب است و بیمار مبتلا به پروستاتیت مزمن غالباً دچار عفونت نیست.

پروستاتیت علاوه بر درد زیر شکم باعث بروز مشکلات ادراری یا اختلالات انزال می‌شود. چنانچه عفونت باکتریایی علت پروستاتیت نباشد، برای توصیف عارضه از نام‌های مختلفی مانند پروستاتیت مزمن/ سندرم درد لگنی مزمن (CP/ CPPS)، پروستاتودینیا (پروستات دردناک) و پروستاتیت غیرباکتریایی استفاده می‌شود.

احتباس ادرار

هم خانم‌ها و هم آقایان ممکن است دچار مشکل انسداد خروجی مثانه بشوند. شایع‌ترین علت این مشکل در آقایان بزرگ شدن غده پروستات در اثر افزایش سن است. اما علت انسداد خروجی مثانه در خانم‌ها غالباً مصرف بعضی داروها، انجام دادن جراحی لگن یا شکم یا اختلال‌های عصبی درگیر کننده مثانه است. از علائم این انسداد می‌توان به دشواری در ادرار کردن، افزایش فشار داخل شکم و ترشح ادرار در طول روز اشاره کرد. علائم غالباً به تدریج شروع می‌شود، اما پس از مدتی به احساس درد و فشار مداوم بالای استخوان شرمگاهی تبدیل می‌شود. درمان خانگی ساده‌ای برای رفع احتباس ادرار وجود ندارد و برای درمان آن باید به پزشک مراجعه کنید. معمولاً ابتدا لوله کوچکی به نام سوند برای تخلیه ادرار داخل مثانه گذاشته می‌شود.

بیماری التهابی لگن (PID)

درد زیر شکمی که هنگام رابطه جنسی تشدید می‌شود، معمولاً ناشی از ابتلا به بیماری التهابی لگن (PID) است. علائم این بیماری شامل تب، ترشحات بدبوی واژن، درد یا خونریزی هنگام رابطه جنسی یا پس از آن و احساس سوزش هنگام ادرار کردن می‌باشد. اگر به تازگی علائمی مانند ترشحات و درد بی‌سابقه داشته‌اید، بهتر است به همراه همسرتان برای مشاوره و درمان به پزشک مراجعه کنید تا از انتقال عفونت به یکدیگر جلوگیری کنید.

سنگ کلیه

بیماران معمولاً درد سنگ کلیه  را به عنوان بدترین دردی که در طول عمرشان تحمل کرده‌اند، توصیف می‌کنند. سنگ کلیه در واقع رسوبات سخت املاح و مواد معدنی است و تنها راه طبیعی برای خلاص شدن از سنگ کلیه این است که صبر کنید تا سنگ از مجاری ادراری دفع شود. بیماران بسته به اندازه سنگ و محل انسداد مجاری ادراری با احساس درد در سمت چپ، راست یا زیر شکم یا دردی شدید و تیر کشنده روبه‌رو می‌شوند. حتی برخی بیماران دچار درد در ناحیه لگن یا بیضه می‌شوند. تحت نظر گرفتن بیمار و مراقبت از او از طریق مدیریت درد و تأمین آب مورد نیاز بدن و منتظر ماندن برای دفع سنگ درمانی است که برای اکثر بیماران موثر واقع می‌شود. البته پزشکان از شاک ویوتراپی یا لیزر نیز برای شکستن سنگ استفاده می‌کنند تا قطعات سنگ خرد شده راحت‌تر در مجاری ادراری حرکت کند و دفع شود.

فتق

انواع مختلفی از فتق شامل فتق مغبنی (فتق کشاله ران)، فتق فمورال (فتق رانی)، فتق ناف و فتق هیاتال در آقایان مشاهده می‌شود. فتق مغبنی که مختص آقایان است، به حالتی گفته می‌شود که برآمدگی روده وارد مجرای کشاله ران شود، این مجرا محل پایین آمدن بیضه‌ها است.

پیچ‌خوردگی بیضه

پیچ خوردگی بیضه آقایان با درد شدید شکم و لگن همراه است. پیچ خوردگی بیضه عارضه شایعی نیست، اما یک مورد اورژانسی محسوب می‌شود. برای درمان پیچ‌خوردگی بیضه باید عمل جراحی انجام شود و تأخیر در انجام عمل ممکن است منجر به از دست دادن بیضه شود.

آپاندیسیت

آپاندیس ساختار لوله‌ای کوچکی در محل اتصال روده کوچک به روده بزرگ است که نقش مهمی را در کمک کردن به سیستم ایمنی بدن به عهده دارد. اما این اندام گاهی اوقات مسدود، ملتهب و متورم می‌شود، بافت‌های اطراف را تحریک می‌کند و به درد زیر شکم دامن می‌زند. این عارضه آپاندیسیت گفته می‌شود و علائم آن غالباً به آهستگی ظرف چند ساعت بروز می‌یابد. آپاندیسیت علاوه بر درد با علائم دیگری همچون بی‌اشتهایی، حالت تهوع و حتی استفراغ همراه است. درد به موازات پیشرفت کردن بیماری معمولاً در سمت راست زیر شکم متمرکز می‌شود. از آنجایی که آپاندیسیت موردی اورژانسی است و تاخیر در تشخیص عارضه می‌تواند منجر به پارگی آپاندیس شود که به نوبه خود عوارض متعدد و حتی مرگ را می‌تواند به دنبال داشته باشد، چنانچه احتمال آپاندیسیت را دادید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید تا به سرعت تحت درمان قرار بگیرید.

نفخ

گاهی اوقات، درد زیر شکم به علت انباشت گاز در دستگاه گوارش ایجاد می‌شود. این انباشت گاز باعث می‌شود که معده به سختی کار کند، گاز را برون رانده و فشاری ایجاد کند که می‌تواند ناراحت‌کننده یا دردناک باشد. نفخ ممکن است بعد از مصرف غذاهای سنگین یا خوردن مواد غذایی نفاخی مانند سبزیجات چلیپایی (مانند بروکلی، کلم بروکسل و گل کلم)، لوبیا و عدس یا نوشیدنی‌های حاوی کربنات مانند سودا یا آب گازدار، رخ می‌دهد. برای کاهش نفخ و جلوگیری از آروغ زدن و باد کردن شکم، بهتر است از مصرف غذاهایی که می‌دانید باعث ایجاد گاز می‌شوند، پرهیز کنید و از داروهای بدون نسخه که به دستگاه گوارش کمک می‌کنند، استفاده کنید.

تشخیص

ارزیابی پزشک شامل بررسی پرونده پزشکی بیمار و معاینه بالینی می‌شود. ممکن است انجام آزمایش خون، آزمایش ادرار (U/A) و یا تصویربرداری لازم باشد.

بررسی پرونده پزشکی و معاینه بالینی

پزشک حین بررسی پرونده پزشکی از بیمار می‌خواهد که شدت درد، سابقه بروز درد، مداوم یا متناوب بودن درد، عامل‌های تشدید کننده و تسکین دهنده درد و دیگر علائم مرتبط را توضیح بدهد.

پزشک ناحیه دردناک و اطراف آن را هنگام معاینه بالینی بررسی می‌کند. معاینه بالینی شامل لمس کردن و فشار دادن ملایم ناحیه دردناک می‌شود. فتق را معمولاً می‌توان حین معاینه بالینی تشخیص داد.

پزشک با توجه به علائم موجود ممکن است پروستات را نیز معاینه کند، معاینه پروستات به روش معاینه انگشتی رکتوم (DRE) انجام می‌شود.

آزمایش خون و ادرار

چنانچه پزشک به عفونت یا التهاب مثانه مشکوک شود، دستور می‌دهد که آزمایش ادرار برای بررسی وجود نشانه‌های عفونت (باکتریایی و یا گلبول‌های سفید) یا تومور (سلول‌های غیرعادی مثانه یا گلبول‌های قرمز) انجام شود.

آزمایش خون نیز گاهی برای بررسی وجود نشانه‌های عفونت انجام می‌شود، به خصوص اگر احتمال ابتلا به آپاندیسیت وجود داشته باشد. آزمایش خون برای شناسایی آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) کاربرد دارد ـ وجود این آنتی ژن می‌تواند علامت ابتلا به سرطان پروستات باشد. البته نتایج آزمایش PSA لزوماً به معنای مبتلا بودن یا نبودن به سرطان پروستات نیست.

تصویربرداری

آزمایش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی لگن و یا شکم، سی تی اسکن، سونوگرافی یا MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) برای تشخیص علت درد زیر شکم انجام می‌شود. این آزمایش‌ها نشانه‌های آپاندیسیت، عفونت لگن، سنگ کلیه، تومور، بیماری گوارشی، بزرگ شدن پروستات یا پیچ‌خوردگی بیضه را نشان می‌دهد.

درمان درد زیر شکم

روش درمان با توجه به علت درد زیر شکم انتخاب می‌شود و اقدامات لازم برای مدیریت و کنترل درد بیماری زمینه‌ای انجام می‌شود.

درمان هر یک از دلایل درد زیر شکم مستلزم اتخاذ رویکرد خاصی است. برای مثال درمان عفونت باکتریایی به آنتی بیوتیک نیاز دارد. سنگ کلیه را می‌توان با نوشیدن مایعات فراوان یا در صورت لزوم با استفاده از سنگ‌شکنی یا عمل جراحی درمان کرد. برای درمان تومور نیز باید جراحی، شیمی درمانی یا پرتودرمانی انجام شود.

فیزیوتراپی نیز برای مدیریت علل مختلف درد لگن مردان مانند سندرم درد لگنی مزمن و درد لگن بعد از جراحی پروستات (پروستاتکتومی) انجام می‌شود.

داروهای متداولی که برای مدیریت درد لگن و زیر شکم تجویز می‌شود، عبارت است از:

• مسکن‌های کوتاه اثر مانند استامینوفن یا داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs)
• داروهای ضدافسردگی: کاربرد اصلی این داروها مدیریت درد نیست، بااین حال داروهایی مانند بازدارنده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) برای تسکین درد زیر شکم تجویز می‌شوند.
• درمان هیپرتروفی پروستات: داروهایی مانند فلومکس (تامسولوسین) که نوعی بلاکر آلفا ـ آدرنرژیک است برای درمان بزرگ شدن پروستات تجویز می‌شود.
• شل کننده‌های عضلانی خوراکی یا تزریق بوتاکس (سم بوتولینوم): این دسته از داروها برای درمان اسپاستیسیتی عضله مثانه تجویز می‌شود.

طب سوزنی، ماساژ پروستات و ویوتراپی روش‌های دیگری هستند که برای مدیریت سندرم درد لگنی مزمن به کار برده می‌شوند.

پیشگیری از درد زیر شکم

پیشگیری از درد زیر شکم همواره امکان‌پذیر نیست، بااین حال با رعایت توصیه‌های زیر می‌توانید احتمال دچار شدن به درد زیر شکم را کاهش دهید:

• رابطه جنسی ایمن: چون بیماری‌های عفونی مقاربتی (STIs) یکی از دلایل درد زیر شکم در مردان است، محافظت از خود از بروز درد و علائم دیگر جلوگیری می‌کند. استفاده از وسایل محافظتی موثرترین راه برای جلوگیری از انتقال عفونت است.
• مدیریت مشکلات گوارشی: یبوست و تحریک‌پذیری روده می‌تواند موجب بروز درد زیر شکم شود. اگر مستعد ابتلا به مشکلات گوارشی هستید، دستورات پزشک را درباره مصرف دارو و یا تغذیه مناسب رعایت کنید.
• نوشیدن مایعات کافی: کاهش آب بدن خطر تشکیل سنگ کلیه و عفونت مثانه را افزایش می‌دهد. با نوشیدن آب کافی غالباً می‌توانید از ابتلا به این دو عارضه‌ جلوگیری کنید، به علاوه دریافت مایعات کافی حتی به بهبود عفونت مثانه و دفع سنگ کلیه کمک می‌کند.
• انجام دادن غربالگری‌های توصیه شده: غربالگری‌های توصیه شده برای سرطان پروستات و روده بزرگ را حتماً انجام بدهید. این بیماری‌های خطرناک و کشنده با درد زیر شکم همراه هستند، اما اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شوند، شانس درمان آنها افزایش می‌یابد.