درمان قطعی بی اختیاری مدفوع با بیوفیدبک، تحریک الکتریکی و ورزش

فردی که مبتلا به بی اختیاری روده یا مدفوع است، نمی‌تواند حرکت روده خود را کنترل کند. شدت بی اختیاری مدفوع متفاوت است. در برخی افراد ممکن است هنگام خارج شدن باد از شکم کمی مدفوع نیز همراه با آن خارج شود و برای بعضی دیگر مدفوع به طور کامل دفع شود. این بیماری زندگی فرد را به خطر نمی‌اندازد ، اما کیفیت زندگی، سلامت روحی و روانی و عزت نفس افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

علت بی‌اختیاری مدفوع

اکثر افراد، بیش از یک علت بی‌اختیاری مدفوع دارند. علل عبارتند از:

آسیب عضلانی

آسیب به عضله انتهای رکتوم (اسفنکتر مقعدی) باعث می‌شود نگه داشتن مدفوع به درستی انجام نشود. این نوع آسیب ممکن است هنگام زایمان رخ دهد، به ویژه اگر در طی زایمان طبیعی برای فرد از اپیزیوتومی(برش فرج هنگام زایمان) یا فورسپس(ابزار انبرک مانند برای زایمان راحت‌تر) استفاده کرده باشند.

آسیب عصبی

آسیب به عصب‌هایی که وجود مدفوع در مقعد را احساس می‌کنند یا آنهایی که اسفنکتر مقعد را کنترل می‌کنند منجر به بی‌اختیاری مدفوع می‌شود. آسیب عصبی ممکن است ناشی از زایمان، کشش مداوم در طی حرکات روده، آسیب نخاعی یا سکته باشد. برخی از بیماری‌ها، مانند دیابت و مالتیپل اسکلروز(ام اس)، نیز این اعصاب را تحت تاثیر قرار می‌دهند و موجب بی‌اختیاری مدفوع می‌شوند.

یبوست

یبوست مزمن باعث می‌شود مدفوع در مقعد خشک و سفت شود و هنگام خارج شدن حجیم باشد. این موضوع باعث کشش روی رکتوم و روده می‌شود که باعث تضعیف ماهیچه‌ها می‌شود. مدفوع آبکی که از دستگاه گوارش می‌آید، اطراف مدفوع خشک حرکت می‌کند و در نهایت ممکن است نشت کند. همچنین، یبوست مزمن ممکن است آسیب عصبی ایجاد کرده و منجر به بی‌اختیاری مدفوع شود.

اسهال

نگه داشتن مدفوع سفت در رکتوم ساده‌تر از نگه داشتن مدفوع شل است، بنابراین مدفوع شل یا اسهال می‌تواند باعث بی‌اختیاری مدفوع یا بدتر شدن آن شود.

از دست دادن توانایی نگه داشتن مدفوع در مقعد

معمولا، مجرای رکتوم برای هماهنگی با میزان مدفوع کش می‎یابد. اگر مقعد شما زخم شده باشد یا دیواره آن به دلیل جراحی، پرتو درمانی یا بیماری التهابی روده سفت شده باشد ، مجرای رکتوم نمی‌تواند به اندازه لازم کش پیدا کند و ممکن است مدفوع اضافی به بیرون نشت کند.

جراحی

جراحی که برای درمان رگهای بزرگ در راست روده یا مقعد (بواسیر) انجام می‌شود و همچنین جراحی پیچیده‌تری که روی مقعد یا راست روده انجام می‌شود می‌تواند موجب آسیب عضلانی و عصبی شود که منجر به بی‌اختیاری مدفوع می‌شود.

پایین افتادگی رکتال

ممکن است بی‌اختیاری مدفوع ناشی از پایین افتادگی راست روده روی مقعد باشد.

رکتوسل(فتق راست روده به درون مهبل)

در زنان، بی‌اختیاری مدفوع ممکن است ناشی از پیش روی راست روده به درون واژن باشد.

علائم

اکثر افراد بزرگسال فقط در طی دوره‌ی اسهال دچار بی‌اختیاری مدفوع می‌شوند. اما برخی افراد بی‌اختیاری مدفوع مداوم یا مزمن دارند. آنها نمی‌توانند دفع مدفوع را تا رسیدن به توالت نگه دارند چون خیلی ناگهانی پیش می‌آید. این بی‌اختیاری فوریتی نامیده می‌شود. نوع دیگری بی‌اختیاری مدفوع زمانی اتفاق می‌افتد که افراد متوجه عبور مدفوع نمی‌شوند. این بی‌اختیاری غیرفعال است.

بی‌اختیاری مدفوع ممکن است با سایر مشکلات روده همراه باشد، این مشکلات عبارتند از:

• اسهال
• یبوست
• گاز و نفخ

تست پزشکی برای تشخیص دلایل بی‌اختیاری مدفوع

آزمایشاتی که به مشخص شدن علت بی‌اختیاری مدفوع کمک می‌کنند:

• آزمایش دیجیتال رکتوم. پزشک شما انگشت داخل دستکش را آغشته به ژل روان کننده می‌کند و به رکتوم (راست روده) وارد می‌کند تا قدرت عضلات اسفنکتر یا هر نوع اختلال دیگری که در قسمت راست روده است را بررسی کند. در طول آزمایش، پزشک ممکن است از شما بخواهد که تحمل داشته باشید تا پرولاپس (پایین افتادگی) مقعدی را نیز بررسی کند.
• آزمایش دفع بالون. یک بالون کوچک به رکتوم وارد شده و با آب پر می‌شود. سپس از شما می‌خواهند که به توالت بروید و بالون را خارج کنید. مدت زمان لازم برای خارج کردن بالون ثبت می‌شود. زمان یک دقیقه یا بیشتر معمولا نشانه‌ی اختلال دفع مدفوع است.
• فشار سنج مقعد. لوله باریک و انعطاف پذیر داخل مقعد و رکتوم می‌شود. یک بالون کوچک در نوک لوله قرار دارد که ممکن است بزرگتر شود. این آزمایش کمک می‌کند تا تنگی اسفنکتر مقعدی و حساسیت و عملکرد رکتوم شما اندازه گیری شود.
• اولتراسوند گرافی آنورکتال. ابزاری باریک وارد مقعد می‌شود. این دستگاه تصاویر ویدئویی از داخل مقعد نشان می‌دهد و به پزشک کمک می‌کند تا ساختار اسفنکتر شما را ارزیابی کند.
• پروکتوگرافی. با استفاده از یک توالت مخصوص تصاویر ویدئویی حرکت روده با اشعه ایکس ثبت می‌شود. این تست نشان می‌دهد که رکتوم شما چه مقدار مدفوع می‌تواند نگه دارد و چه قدر خوب بدن شما مدفوع را دفع می‌کند.
• پروکتوسکوپی. یک لوله انعطاف پذیر وارد رکتوم می‌شود تا دو فوت انتهایی کولون سیگموئید را برای علائم التهاب، تومورها یا بافت آسیب دیده‌ای که باعث بی‌اختیاری مدفوع شده است را مورد بررسی قرار دهد.
• کولونوسکوپی. یک لوله انعطاف پذیر به رکتوم وارد می‌شود تا تمام کولون تحت بررسی قرار گیرد.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی MRI. ام آر آی تصاویر واضحی از اسفنکتر نشان می‌دهد تا پزشک سلامت عضلات و ماهیچه‌ها را بررسی ‌کند. همچنین ام آر آی می‌تواند تصاویری هنگام دفع مدفوع (دفکو گرافی: ارزیابی اختلالات کف لگن) ارائه کند که به تشخیص دقیق‌تر این بیماری کمک به سزایی می‌کند.

 درمان بی‌اختیاری مدفوع

بعد از تشخیص علت برای درمان بی‌اختیاری مدفوع روش های زیر به کار می رود:

داروها

با توجه به علت بی‌اختیاری مدفوع، گزینه‌های درمانی عبارتند از:

• داروهای ضد اسهال
• ملین‌ها
• تزریق حجم دهنده‌ها

بیوفیدبک

درمانگران فیزیکی تمرینات ساده ای به شما آموزش می‌دهند تا قدرت عضلات مقعد افزایش یابد. افراد یاد می‌گیرند که چگونه عضلات کف لگن را تقویت کنند،تا زمانی که مدفوع آماده دفع شدن است را احساس ‌کنند و اگر زمان دفع مدفوع مناسب نیست بتوانند عضلات مقعد را منقبض کنند. گاهی اوقات آموزش با کمک فشار سنج مقعدی و بالون رکتوم انجام می‌شود.

تمرین تقویت عضلات کف لگن را انجام دهید

اگر بی‌اختیاری مدفوع ناشی از آسیب دیدگی عضلات کف لگن باشد این تمرین خیلی موثر است. این تمرین برای تقویت عضلات ضعیف توصیه می‌شود البته این ورزش باید به طور منظم ۳ بار در روز به مدت شش تا هشت هفته انجام شود. برای انجام این تمرین طبق مراحل زیر پیش بروید:

• فرض کنید که مدفوع دارید این حالت را حفظ کنید تا عضلات مقعد منقبض شوند.
• بدن را به حالت راحت قرار دهید پاها را کمی از هم جدا کنید.
• عضلات کف لگن را که تا جایی که می‌توانید منقبض کنید و سپس رها کنید. پنج بار تکرار کنید
• عضله را خیلی محکم منقبض کنید و سپس رها کنید پنج بار دیگر تکرار کنید.
• عضله را سریع منقبض کنید و سپس رها کنید پنج بار تکرار کنید

تحریک عصب ساکارال (SSN)

اعصاب ساکرال، اسفنکتر، کولون و رکتوم را کنترل می‌کند. هنگامی که این اعصاب به درستی کار نمی‌کنند، پزشکان از یک روش به نام تحریک عصب ساکرال استفاده می‌کنند. در این روش، دکتر سیم‌های نازکی را زیر پوست در نزدیکی اعصاب ساکرال قرار می‌دهد و از یک دستگاه که با باطری کار می‌کند، پالس‌های الکتریکی خفیفی به اعصاب ساکرال ارسال می‌شود. این تحریک الکتریکی به اعصاب کمک می‌کند تا به درستی کار کنند، اما به بدن آسیبی نمی‌زند. این دستگاه امکان روشن یا خاموش کردن تحریک الکتریکی را به بیمار می‌دهد.

تحریک عصب تبیال خلفی (PTNS / TENS)

این درمان تهاجمی نیست و برای برخی افراد که مبتلا به بی‌اختیاری مدفوع هستند مفید است اما مطالعات بیشتری لازم است.

جراحی

 در موارد شدیدتری که به عصب و عضلات آسیب وارد می‌شود، جراحی ضرورت دارد.

• اسفنکتروپلاستی. اگر اسفنکتر(ماهیچه‌ای است که کار بستن مقعد را برعهده دارد)ضعیف یا پاره شود، آنرا ترمیم می‌کند. عضلات به هم دوخته می‌شوند و بهبود پیدا می‌کنند. این عمل بعضی اوقات پس از زایمان به دلیل فشار روی عضلات لگن ضروری است.
• اگر اسفنکتر به شدت آسیب دیده باشد، می‌توان آن را با یک اسفنکتر مصنوعی تعویض کرد. دستگاهی که قابلیت باد کردن دارد به یک پمپ خارجی متصل می‌شود و هنگامی که شما می‌خواهید مدفوع خود را دفع کنید باد آن خارج می‌شود. سپس دستگاه دوباره باد می‌شود.
• به عنوان آخرین راه حل، کلستومی اسفکتر را دور می‌زند و از طریق مجرایی که با جراحی درست شده است به داخل یک کیسه خارجی می‌ریزد.

شیوه زندگی افراد و درمان‌های خانگی

برای بهبود کنترل مدفوع، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• تهیه لیست غذاها: در یک هفته، غذاهای مصرفی خود را یادداشت کنید و تلاش کنید تا ارتباط بین غذاهای خاص و مدفوع بی‌اختیاری را پیدا کنید. اگر غذاهای خاصی وجود داشت که باعث مشکل شده‌اند، آنها را از رژیم غذایی خود حذف کنید و نتایج را مشاهده کنید. غذاهایی که ممکن است اسهال یا گاز ایجاد کنند شامل غذاهای تند، چرب و روغنی، گوشت‌های پرورده یا دودی، نوشابه‌های گازدار و محصولات لبنی (اگر شما نمی‌توانید لاکتوز را تحمل کنید) می‌شوند. همچنین، مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین و الکل و محصولات حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند آدامس بدون قند و نوشابه‌های رژیمی را هم محدود کنید.
• مصرف فیبر: مصرف فیبر به میزان کافی می‌تواند مدفوع را نرم کرده و کنترل آن را بهبود بخشد. فیبر اصلیاً در میوه‌ها، سبزیجات، نان و غلات کامل یافت می‌شود. هدف این است که روزانه 20 تا 30 گرم فیبر مصرف کنید، اما بهتر است این مقدار را به طور ناگهانی به رژیم غذایی خود اضافه نکنید زیرا مصرف ناگهانی فیبر می‌تواند باعث نفخ و گاز شود.
• مصرف آب: برای داشتن مدفوع نرم و سالم، مصرف روزانه حداقل هشت لیوان مایعات، به ویژه آب، را توصیه می‌شود.

مراقبت از پوست در زمان بی‌اختیاری مدفوع

اگر پوست اطراف مقعد را تمیز و خشک نگهدارید به شما کمک می‌کند از درد و ناراحتی بیشتر ناشی از بی‌اختیاری مدفوع جلوگیری کنید. برای تسکین درد و ناراحتی مقعد و از بین بردن هر گونه بوی بد ناشی از بی‌اختیاری مدفوع می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید :

• شستشو با آب. پس از هر دفع مدفوع، محل را به آرامی شستشو دهید. دوش گرفتن یا خیساندن در وان حمام نیز به کاهش درد کمک می‌کند. صابون باعث خشک شدن و تحریک پوست می‌شود. بنابراین می‌توانید با استفاده از دستمال کاغذی خشک توالت آنرا تمیز کنید. دستمالهای مرطوب، بدون الکل و بدون عطر نیز انتخاب مناسبی برای تمیز کردن این ناحیه هستند.
• کاملا خشک شود. در صورت امکان، اجازه دهید این ناحیه در معرض هوا خشک شود. اگر وقت ندارید، می‌توانید با دستمال کاغذی توالت یا پارچه تمیز به آرامی این ناحیه را خشک کنید.
• از کرم یا پودر استفاده کنید. کرم‌های مرطوب کننده از تماس مستقیم پوست آسیب دیده با مدفوع جلوگیری می‌کنند. البته قبل از استفاده از هر نوع کرم، سطح پوست باید تمیز و خشک باشد. پودر تالک غیردارویی یا نشاسته ذرت نیز به کاهش درد و ناراحتی مقعد کمک می‌کنند.
• لباس زیر نخی و گشاد بپوشید. لباس تنگ جریان هوا را محدود می‌کند و مشکلات پوستی وخیم‌تر می‌شود. لباس زیر کثیف را سریع عوض کنید.

پیشگیری

با توجه به علت بی‌اختیاری مدفوع، می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. به این منظور می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• کاهش یبوست. بیشتر ورزش کنید، غذاهایی که سرشار از فیبر هستند بخورید و مایعات زیادی بنوشید.
• کنترل اسهال. درمان و یا برطرف کردن علت اسهال، مانند عفونت روده، ممکن است به شما در جلوگیری از بی‌اختیاری مدفوع کمک کند.
• از زور زدن زیاد اجتناب کنید. زور زدن باعث می‌شود عضلات اسفنکتر مقعد ضعیف شوند یا به اعصاب آسیب وارد شود که احتمالا منجر به بی‌اختیاری مدفوع می‌شود.

سوالات رایج