تراتواسپرمی(تغییرات ساختاری اسپرم) علت عمده ناباروری مردان

تاریخ 24 آبان 1402

تراتواسپرمی شایع ترین مشکل ناباروری در مردان به شمار می‌رود. از عوامل بروز تراتواسپرمی می‌توان به نقص مادرزاد، عوارض جانبی درمان سرطان، دیابت و استرس اشاره کرد. درمان تراتواسپرمی می‌تواند از راههای مختلف درمان باروری چون IVF ICSI، IUI و تغییر در سبک زندگی اشاره نمود.

انواع تراتواسپرمی

---

 تراتواسپرمی با اسپرم های با شکل غیرعادی تعریف می‌شوند. این ناهنجاری منجر به تولید اسپرم های ناقص الکشل خواهد شد. این اسپرم‌ها ممکن است در سر، بدنه یا دم با شکلی غیرعادی مواجه باشند. تراتواسپرمی به عنوان یکی از دلایل ناباروری مردان در نظر گرفته می‌شود. نقایصی در سلول اسپرم که ممکن است در هر بخش از بدنه مانند سر، قسمت میانی یا دم آن رخ دهد. همچنین ممکن است تمامی این نقایص و یا ترکیبی از هر کدام از دو نقص را در خود داشته باشد. اسپرم معمولی، سری بیضی شکل و دمی دراز دارد، در حالیکه اسپرم غیرعادی نقصی در سر یا دم، چون سر بد شکل یا دم دوتایی و … دارد. شکل اسپرم تعیین کننده نوع تراتواسپرمی و شدت آن دارد: شکل عادی اسپرم‌ها > 14 درصد

•    تراتواسپرمی خفیف : در این حالت مقدار اسپرم های با شکل سالم در بازه 10 تا 14 درصد قرار می‌گیرد.
•    تراتواسپرمی متوسط : در این حالت مقدار اسپرم های با شکل سالم در بازه 5 تا 9 درصد قرار می‌گیرد.
•    تراتواسپرمی شدید : در این حالت مقدار اسپرم های با شکل عسالم کمتر از 5 درصد خواهند بود.
این انواع نشان دهنده درصد سلول های اسپرمی عادی و غیرعادی در نمونه منی است، اما به منظور بررسی نوع نقص اسپرم از شاخس تراتواسپرمی استفاده می‌شود. در این حالت قادر خواهیم بود که تعداد نقایص در هر اسپرم را تعیین کنیم.

دلایل بروز تراتواسپرمی قابل درمان

---

 تراتواسپرمی ممکن است با توجه به عامل بوجود آورنده آن ممکن است قابل بازگشت و یا غیرقابل بازگشت باشند. در حالت قابل بازگشت یا قابل درمان، مردانی که این مشکل را دارند، در چند ماه و با انجام درمان مناسب قادر به بازیابی باروری‌شان خواهند بود. به منظور بررسی موفقیت یا عدم موفقیت، فرد باید دوباره آزمایش سمن را انجام داده و نتایج آن را با آزمایش قبلی مورد مقایسه قرار دهد. موارد زیر برخی از شایع ترین عوامل بروز تراتواسپرمی قابل بازگشت است :

سبک زندگی

استایل زندگی می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت اسپرم‌ها تأثیر بگذارد، اگرچه این امر ممکن است عجیب به نظر برسد. به‌ویژه زمانی که فرد تحت تنش و استرس قرار دارد، شکل اسپرم‌ها به همراه دیگر پارامترها مانند تعداد و حرکت آنها ممکن است بدتر شود. مصرف تنباکو و مواد مخدر نیز می‌تواند به ناهنجاری‌های اسپرمی منجر شود. همچنین، قرار گرفتن بیضه‌ها در معرض گرما و استفاده مداوم از لپتاپ در محدوده ران نیز ممکن است بر تولید اسپرم و کیفیت آن تأثیر بگذارد. به طور کلی، استفاده از لباس‌های تنک و رانندگی طولانی مدت نیز می‌تواند به عوامل تراتواسپرمی افزوده شود.

عفونت مجرای انتقال منی

عفونت مجرای انتقال منی در اثر وجود میکروارگانیسمهای مهاجم همچون ویروس و باکتری در مسیر دستگاه تناسلی رخ خواهد داد. عامل ایجاد عفونت می‌تواند در ادرار یا منی وجود داشته باشد و منجر به ایجاد ناهنجاری اسپرم، التهاب و انسداد مجرای انتقال منی شود. اکثر عفونت های باکتریایی رایج در بیضه‌ها عبارتند از کلامیدیا و سوزاک.

دارو

هورمون‌های جنسی مانند تستوسترون، LH، FSH و اینهیبین نقش بسیار حیاتی در تنظیم تولید اسپرم دارند. بنابراین، هر گونه تغییر در سطح این هورمون‌ها به دلیل تغییر در داروها ممکن است بر تولید اسپرم تأثیر منفی بگذارد. اگر فرایند تولید اسپرم تغییر کند، اسپرم‌ها ممکن است به شکلی که انتظار می‌رود، به‌نمونه‌های کامل نرسند و این ممکن است منجر به تراتواسپرمی شود.

دلایل بروز تراتواسپرمی غیرقابل درمان

---

 در رابطه با تراتواسپرمی، اگر در آزمایش اسپرم ثانویه و بعد از درمان، پیشرفتی مشاهده نشد، می‌توان آن را تراتواسپرمی غیرقابل بازگشت در نظر گرفت. در چنین حالتی و اگر زوج قصد به بچه دار شدن داشته باشند، چاره ای جز انجام درمان های باروری ندارند. متاسفانه بارداری طبیعی در حالت ابتلا به تراتواسپرمی غیرقابل درمان بسیار غیرمحتمل است. بعلاوه شرایط بخصوصی است که می‌تواند منجر به تراتواسپرمی طولانی مدت یا غیرقابل درمان خواهد شد. در زیر برخی از شایع ترینشان را آورده ایم:

درمان سرطان

شیمی درمانی و رادیوتراپی می‌تواند سلولهای بنیادی اسپرم و منی زائی به صورت همزمان را تغییر داده و منجر به تراتواسپرمی و همچنین اختلالات جدی دیگری شود.

ناهنجاری های ژنتیکی

یکی از مشکل ترین عوامل برای شناسایی است. اصولا وقتی که نتوان دلیل بروز تراتواسپرمی را توضیح داد، آن را به تغییرات ژنتیکی نسبت می‌دهند. ناهنجاری های ژنتیکی یا کروموزومی در اسپرم به عنوان یک نقص جدی شناخته می‌شود، عمدتا به این دلیل که راهی برای درمان آن وجود ندارد.

مشکلات مرتبط

تراتواسپرمی ممکن است توسط بیماری هایی که عمدتا بیضه‌ها را متاثر می‌کنند رخ می‌دهد و از این موارد می‌توان به موارد زیر اشاره نمود :
•    ضربه به بیضه ها، بخصوص در دوران کودکی
•    واریکوسل
•    مننژیت
•    دیابت شیرین
جدای از تمامی این موارد، سن نیز بر روی ریخت شناسی اسپرم‌ها تاثیر می‌گذارد. بخصوص مطالعات متعددی تایید نموده اند که نرخ اسپرم های غیرنرمال درون منی در مردان 45 سال به بالا افزایش می‌یابد.

تشخیص

---

 برای بررسی ریخت شناسی اسپرم، از تحلیل سمن با استفاده از آزمایش رنگ به منظور دیدن شکل اسپرم در زیر میکروسکوپ استفاده می‌شود. این آزمایشات شکل اسپرم را نمایان نموده و درصد دقیقی از نقایص ریختی یافته شده در اسپرم‌ها را به دست می‌دهد.

درمان تراتواسپرمی

---

 گام بعدی پس از تعیین نوع نقص، درمان آن است. درمان تراتواسپرمی ممکن است. مرد با درمان مناسب، و البته با فرض نرمال بودن باقی پارامترهای اسپرم، می‌تواند به باروری عادی دست پیدا کند. تعداد و حرکت اسپرم ها، نکاتی اساسی است که باید مد نظر داشت.

اولین روش درمانی، تغییر در سبک زندگی است

مرد مبتلا به تراتواسپرمی باید عادات ناسالمی همچون استعمال سیگار یا مصرف دارو را کنار بگذارد.
•    فرد باید سبک زندگی سالم که شامل تمارین مرتب، رژیم غذایی متعادل و … است را انتخاب کند. فرد باید غذاهای سرشاز از آنتی اکسیدان و آمینو اسید به منظور تقویت کیفیت اسپرم هایش مصرف نماید.
•    غذاهای سرشار از اسیدچرب امگا 3 و ویتامین‌ها برای داشتن اسپرم هایی سالم ضروری است. فرد باید از مکمل های ویتامینی نیز استفاده نماید. این روشی طبیعی در راستای درمان تراتواسپرمی به شمار می‌رود.

سلنیوم یا کوآنزیم Q10

در حال حاضر کارشناسان باروری از سلنیوم یا کوآنزیم Q 10 در درمان تراتواسپرمی استفاده می‌نمایند. داروهای دیگر عبارتند از تستوسترون و قرصهای هموپاتی. برخی دیگر ممکن است از داروهای آیور ودا (طب سنتی هند مشتمل بر داروهای گیاهی و روغن هایمالیدنی) استفاده نمایند.

درمان باروری

درمان باروری برای دستیابی به بارداری ممکن است با استفاده از روش‌های ریخت‌شناسی اسپرم‌های ضعیف انجام شود.
• فناوری‌های پیشرفته پزشکی مولد، مردان مبتلا به تراتواسپرمی را قادر به دستیابی به باروری می‌کنند.
• در موارد خفیف تراتواسپرمی، روش IUI که یک روش لقاح داخل رحمی است، می‌تواند به عنوان گزینه‌ای برای درمان مورد استفاده قرار گیرد، با این حال باید توجه داشت که تعداد و تحرک اسپرم‌ها باید در حالت نرمال باشد و همسر نیز باید از لحاظ پزشکی مشکلی نداشته باشد.
• در موارد متوسط و شدید تراتواسپرمی، از روش IVF/ICSI می‌توان برای درمان استفاده کرد. IVF یا لقاح آزمایشگاهی یک فناوری کمک باروری است که اسپرم‌ها در آزمایشگاه بارور می‌شوند و پس از باروری، جنین به داخل رحم منتقل می‌شود. از طرف دیگر، تزریق درون‌سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) فرایندی است که سلول‌های اسپرم منتخب مستقیماً به داخل تخمک وارد می‌شوند. این فرایند، دشواری رسیدن و نفوذ اسپرم به داخل تخمک را از میان می‌برد.

سوالات رایج

---

آیا اسپرم های ضعیف الزاما با شکل غیرعادی اسپرم ارتباط دارد؟

بله، تراتواسپرمی هم بر روی اسپرم های زنده و هم مرده تاثیر خواهد گذاشت. اسپرم های مرده در هیچ موردی با اشکال غیرعادی همراه نیستند. گاهی اوقات آنها را با اسپرم های بی حرکت اشتباه گرفته می‌شوند و انجام آزمایشا رنگ در تعیین زنده بودن یا نبودن آنها ضروری است.

آیا وجود بیش از حد لکوسیت در منی می‌تواند منجر به تراتواسپرمی و ناباروری مرد شود؟

وجود لکوسیت یا چرک بیش از حد در مایع منی به صورت وجود سلولهای خونی سفید در سمن، غلظت بیش از 1 میلیون در یک میلی لیتر، تعریف می‌شود. دلیل این اختلال در سمن می‌تواند عفونت مجرای انتقال منی باشد که باید با استفاده از آنتی بیوتیک درمان شود، چرا که می‌تواند بر منی زائی اثر بگذارد و منجر به تراتواسپرمی شود.

آیا دلیل بیماری های تراتواسپرمی و کم تحرکی اسپرم یکسانند؟

در اکثر موارد دلیل بروز بیماری کم تحرکی اسپرم و تراتواسپرمی یکسانند. در تحلیل سمن یا اسپرم به نظر هر دو حالت پارامترهای اسپرم تغییر می‌نمایند، که از آن تحت عنوان آستونتراتواسپرمی یاد می‌شود. با اینحال در تمامی این موارد یکسان نیستند.