تاریخ 15 نوامبر 2023
مجرای طبیعی ادرار از هر کلیه به صورت جداگانه شکل می‌گیرد و از طریق حالب چپ و راست به مثانه متصل می‌شود. وقتی هر یک از این حالب‌ها به درستی به مثانه متصل نشده و به جای دیگری خارج شود، این وضعیت را حالب دوگانه می‌نامند. در دختران، حالب دوگانه معمولا درون مجرای پیشاب یا حتی واژن تخلیه می‌شود، در حالی که در پسران، حالب دوگانه معمولا درون مجرای پیشاب در نزدیکی پروستات یا درون مجرای تناسلی تخلیه می‌شود. در برخی موارد، حالب دوگانه معمولا با کلیه دوبلکس همراه است، به این معنی که یک کلیه مجزا وجود ندارد بلکه یکی از کلیه‌ها دارای دو حالب است که یکی به حالب وصل شده و دیگری به بخش دیگری از مجرا متصل است.
اکثر افراد با دو حالب متولد می‌شوند، حالب وظیفه تخلیه ادرار را از کلیه به مثانه برعهده دارند. اما برخی از افراد دارای حالب اضافه هستند. در اکثر موارد، حالب دوگانه مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما چه اتفاقی می‌افتد اگر یکی از حالب‌ها به‌درستی به مثانه متصل نشده باشد و عمل تخلیه را به درستی انجام ندهد؟ این مسئله در کودکانی که حالب دوگانه دارند بروز می‌کند. خوشبختانه علم پزشکی آزمایشات تشخیصی دقیق و روشهای نوین جراحی را برای رسیدگی به این ناهنجاری در اختیار متخصصین کلیه و مجاری ادرار قرار داده است. ارزیابی حالب دوگانه به مشکلاتی که بیمار دارد بستگی دارد (معمولا کودکان). متخصص ما در کلینیک تخصصی اورولوژی دکتر اسلامی عمل جراحی حالب دوگانه را پیشنهاد می‌کنند. قبل از شروع جراحی، به‌منظور جلوگیری از خطر عفونت به بیمار آنتی‌بیوتیک داده می‌شود. سه روش جراحی، نفرکتومی، یورتروپیلوستومی و جایگذاری مجدد مجرای پیشاب، برای رفع این مشکل وجود دارد. جهت دریافت مشاوره و یا رزرو نوبت با ما تماس بگیرید.
علل
حالب دوگانه یکی از مشکلات دستگاه تناسلی است که احتمالا به علت اختلال در رشد و تکامل ارتباط بین مثانه و حالب رخ می‌دهد. عواملی که منجر به حالب دوگانه می‌شوند ناشناخته‌اند. هیچ مدرکی مبنی بر اینکه حالب دوگانه به علت قرار گرفتن مادر در معرض برخی موارد یا انجام دادن برخی امور، ایجاد می‌شود وجود ندارد.
علائم اورتروسل
علائم حالب دوبلکس عبارتند از:
- هیدرونفروز: هنگامی که اورتروسل به قسمت خارجی مثانه وصل می‌شود معمولا محل اتصال آن تنگ است که منجر به انسداد می‌شود. ادراری که از کلیه‌ها تخلیه می‌شود برمی‌گردد و باعث گشاد شدن کلیه و مثانه می‌شود به این حالت، هیدرونفروز گفته می‌شود.
- عفونت مجاری ادراری: در حالب دوگانه ، انسداد مجرا وجود دارد که این مساله باعث تخلیه نادرست ادرار می‌شود و در نتیجه شانس عفونت مجاری ادراری را افزایش می‌دهد. همچنین به علت وضعیت نامناسب حالب دوبلکس، کودکانی که حالب دوگانه دارند دچار برگشت ادرار می‌شوند (ادرار از حالب به کلیه برمی‌گردد)، این مسئله شانس عفونت مجاری ادراری را افزایش می‌دهد.
- بی‌اختیاری ادرار: دخترانی که حالب دوبلکس دارند معمولا دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شوند و در اکثر مواقع لباس‌هایشان خیس است زیرا حالت به قسمت خارجی مثانه و زیر عضله اسفنکتر متصل شده است. این وضعیت معمولا پس از آنکه والدین به کودک یاد می‌دهند به دستشویی برود بروز می‌کند. این کودکان با کودکانی که گاهی لباسشان خیس می‌شود تفاوت دارند زیرا دخترانی که حالب دوگانه دارند به علت چکیدن دائمی ادرار همیشه لباسشان خیس است.
تشخیص
پزشک برای تشخیص حالب دوبلکس و تایید تشخیص خود انجام آزمایشات مختلف را تجویز می‌کند و به ارزیابی بیماری می‌پردازد.
سونوگرافی کلیه و مثانه
در این روش از امواج صدا برای مشاهده کلیه و مثانه استفاده می‌شود. در صورتی که اورتروسل گشاد شده باشد می‌توان از طریق سونوگرافی درجه آن را مشخص کرد.
سیتوگرافی با ماده ایزوتوپ
از طریق مجرای پیشاب، یک کانول (لوله) وارد مثانه بیمار می‌شود و از این لوله برای پر کردن مثانه با ماده مخصوص استفاده می‌شود. در حین پر شدن مثانه، از یک دستگاه ویژه به نام فلوروسکوپ برای عکسبرداری استفاده می‌شود. متخصص رادیولوژی به بررسی کلیه و مثانه می‌پردازد و برگشت ماده مخصوص به درون کلیه را بررسی کرده و به تشخیص قطعی می‌رسد.
اسکن کلیه
از این روش برای بررسی نحوه عملکرد هر کلیه و تعیین میزان انسداد آن استفاده می‌شود. در این روش از یک آنژیوکت استفاده می‌شود و به کمک آن ماده مخصوصی که ایزوتوپ نام دارد به درون رگ‌ها تزریق می‌شود. ایزوتوپ امکان مشاهده دقیق کلیه را فراهم می‌کند. به کمک دستگاه اشعه ایکس از کلیه بیمار عکس‌های مختلف گرفته می‌شود.
ام آر آی، ام آر یو
ام آر آی یک روش تشخیصی فاقد پرتو است که از ترکیب فرکانس‌های رادیویی و مغناطیسی و با کمک یک کامپیوتر، تصاویری را از بدن تهیه می‌کند. عکسبرداری از کلیه و مثانه به روش تشدید مغناطیسی (MRU)، تصاویر دقیقی را از کلیه‌ها، اورتروسل‌ها و مثانه ارائه می‌کند. به کمک این روش می‌توان محل دقیق اتصال حالب دوبلکس را مشخص کرد.
درمان حالب دوگانه
اورتروسل برون جلدی
انجام این روش در نوزادانی که حالب آنها بسیار بزرگ شده ضروری است. در این روش پزشک، حالب را روی سطح پوست قرار می‌دهد و اجازه می‌دهد ادرار به خوبی درون پوشک تخلیه شود. این روش از فشاری که بر کلیه و اورتروسل قرار دارد می‌کاهد. سپس حدود در ۱۸ ماهگی، حالب در جای مناسب خود در مثانه قرار داده می‌شود.
قرارگیری دوباره حالب دوبلکس
در این روش جراحی، بیمار تحت بیهوشی کامل قرار می‌گیرد و با ایجاد برش در قسمت پایین شکم، اورتروسل به محل صحیح خود منتقل و به مثانه متصل می‌شود. پزشک می‌تواند از روشهای کم‌تهاجم مانند لاپاروسکوپی یا روباتیک برای انجام این عمل استفاده کند. در این روش کم‌تهاجم، سه برش کوچک به اندازه دانه برنج ایجاد می‌شود. یکی از مزایای این روش، این است که اندازه برش‌ها کوچک‌تر است، کمتر مشخص هستند و دوره بهبودی کوتاه‌تری دارد. اما این روش برای کودکان مناسب نیست. پزشک با بیمار و خانواده‌اش مشورت می‌کند و بهترین روش جراحی را برای بیمار تعیین می‌کند.
نفرکتومی نسبی
اگر حالب دوگانه با کلیه دوبلکس همراه باشد و قطب فوقانی کلیه به خوبی کار نکند، پزشک اقدام به اقدام جراحی و خارج کردن آن قسمت می‌کند. می‌توان نفرکتومی نسبی را از طریق جراحی کم‌تهاجم انجام داد.
یورتروپیلوستومی
در صورتی که اورتروسل با کلیه دوبلکس همراه باشد، قطب فوقانی کلیه تقسیم می‌شود و به بخش طبیعی پایین آن متصل می‌شود در این حالت ادرار به خوبی از قسمت فوقانی کلیه تخلیه می‌شود. می‌توان برای انجام این فرایند از جراحی کم‌تهاجم استفاده کرد.
بهبودی
دوران بهبود به نوع درمان بستگی دارد. معمولا کودکان و نوزادان (با توجه به سن آنها) پس از جراحی باز از یک تا پنج روز، و پس از جراحی روباتیک یا لاپاروسکوپی حدود یک یا دو روز در بیمارستان بستری می‌شوند. در هنگام جراحی یک کانتر کوچک نصب می‌شود که قبل از مرخص شدن کودک یا در مراجعه بعدی بیمار به مطب به سرعت و کاملا بدون احساس درد از بدن خارج می‌شود.
نمای کلی
در بیشتر موارد، حالب دوبلکس فقط قسمت فوقانی یک کلیه را درگیر می‌کند که این قسمت فقط یک سوم از عملکرد آن کلیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. حتی زمانی که کل کلیه درگیر شده باشد احتمال بروز مشکل در آینده وجود دارد. معمولا برخی از کودکان فقط با یک کلیه متولد می‌شوند و هرگز از این مسئله مطلع نمی‌شوند. تنها مشکلی که وجود دارد این است که بیمار کلیه اضافی ندارد که در صورت بروز مشکل بتواند کار کلیه معیوب را انجام دهد. بنابراین در برخی موارد که کلیه بیمار در تصادف آسیب می‌بیند، اگر نفروکتومی کامل انجام شود بیمار دچار نارسایی کلیه می‌شود. اگر در نفرکتومی فقط بخشی از کلیه برداشته شود، بیمار پس از مدتی بهبود می‌یابد.
