فهرست موضوعات
تاریخ 14 نوامبر 2023
آزمایش اسپرموگرام یا آنالیز مایع منی یک بررسی میکروسکوپی از مایع منی یک مرد برای تجزیه و تحلیل شکل، تعداد و توانایی حرکت اسپرم است. علاوه بر این موارد، حجم منی نیز ارزیابی میشود. اگر منی یک مرد خارج از زیر پارامترهای طبیعی باشد، یک آزمایش اسپرموگرام غیرطبیعی در نظر گرفته میشود و نشانگر اختلالات در آزمایش اسپرم است. این لزوماً به معنای ناباروری یک مرد نیست، اما رسیدن به بارداری برای وی ممکن است مدت بیشتری طول بکشد یا از راه طبیعی برای رسیدن به بارداری مشکل داشته باشد. مردی که با اختلالات آزمایش اسپرم مواجه است یا آنالیز مایع منی غیرطبیعی دارد باید برای بحث در مورد گزینه‌های درمان به یک متخصص اورولوژی مراجعه کند. غیر طبیعی بودن آزمایش اسپرموگرام اغلب در اثر عوامل سبک زندگی، سایر شرایط پزشکی، انسداد در عبور اسپرم یا شرایط ژنتیکی بر تولید اسپرم ایجاد میشود.
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی اختلالات آزمایش اسپرم و یا رزرو نوبت در مطب دکتر سلمان اسلامی با شماره تلفن‌های 02188343444 –02188343445 تماس حاصل فرمایید.
آزمایش اسپرم چگونه انجام میشود؟
روش‌های تهیه نمونه سمن به دو صورت انجام میشود؛ در یک روش، مرد باید پس از خودارضایی، انزال خود را درون یک ظرف مخصوص جمع‌آوری کند؛ در روش دوم، مرد باید حین مقاربت از کاندوم مخصوصی استفاده کند تا نمونه سمن جمع‌آوری شود. سپس نمونه تهیه شده برای بررسی ناهنجاری‌ها و اختلالات اسپرم به آزمایشگاه ارسال میشود. به دلیل اهمیت زمان در آزمایش اسپرم، توصیه میشود که نمونه در آزمایشگاه تهیه و جمع‌آوری شود.
اگر نتیجه آزمایش اول نرمال باشد، بیشتر پزشکان انجام آزمایش‌های بعدی را ضروری نمی‌دانند. اما اگر نتیجه آزمایش اول غیرعادی باشد، پزشکان عموماً توصیه می‌کنند که آزمایش اسپرم تکرار شود تا از صحت نتیجه اولیه مطمئن شوند. متغیر بودن نتایج حاصل از آزمایش نمونه‌های مختلف اسپرم اتفاق رایجی است.
در صورت مشاهده اختلالات در آزمایش اسپرم، متخصص اورولوژی توصیه می‌کند که آزمایش‌های دیگری مانند معاینه بالینی، آزمایش خون، تست غربالگری، نمونه‌برداری از بیضه یا عکسبرداری انجام شود.
استفاده از آزمایش‌های خانگی اسپرم در حال افزایش است، اما در این آزمایش‌ها فقط تعداد اسپرم بررسی میشود. بنابراین امکان ارزیابی کامل باروری مرد از طریق آزمایش خانگی وجود ندارد. بنابراین افرادی که نگران وضعیت باروری‌شان هستند، بهتر است به متخصص مراجعه کرده و دستور انجام آزمایش اسپرم را از ایشان دریافت کنند تا ارزیابی کاملی انجام شود.
ویژگی‌های آزمایش اسپرم :مشخصات ، تعداد ، تحرک و مورفولوژی اسپرم
مایع منی به طور معمول شفاف یا خاکستری مایل به سفید است. منی مایل به سبز، مایل به زرد، قهوه ای یا مایل به قرمز می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات باشد. ویژگی‌های دیگر که می‌تواند نشانگر اختلالات آزمایش اسپرم باشد این است که خیلی غلیظ، آبکی و یا بوی بدی داشته باشد.
موارد زیر در آزمایش اسپرم بررسی میشود:
- حجم یاغلظت مایع منی: کم بودن حجم مایع منی می‌تواند به معنای وجود انسداد، کم بودن حجم نمونه تهیه شده، انزال برگشتی (برگشت مایع منی به مثانه به جای خروج آن از نوک آلت) و اختلال در عملکرد کیسه منی یا پروستات باشد. سازمان بهداشت جهانی حجم 1.5 میلی لیتر یا بیشتر را حجم نرمال سمن در هر انزال اعلام کرده است.
- تعداد اسپرم: سازمان بهداشت جهانی تعداد نرمال اسپرم‌ها را در مایع منی هر انزال، حداقل 15 میلیون در هر میلی لیتر اعلام کرده است. کم بودن تعداد اسپرم‌ها اصطلاحاً الیگواسپرمی گفته میشود.
- مورفولوژی اسپرم (شکل و اندازه): ارزیابی مورفولوژی اسپرم به معنای بررسی بزرگی سر اسپرم، ظاهر بخش میانی اسپرم و ساختار دم آن است. شکل سر اسپرم از آن رو مهم است که بر توانایی نفوذ اسپرم برای نفوذ کردن در سطح خارجی تخمک زن و بارور کردن آن اثر می‌گذارد. بنا به نظر سازمان بهداشت جهانی لازم است که حداقل چهار درصد اسپرم‌ها شکل عادی داشته باشند.
- جنبندگی (حرکت) اسپرم: زمانی که بحث متغیر جنبندگی مطرح میشود، متخصص آزمایشگاه دو ویژگی را در مایع منی بررسی می‌کند. ویژگی اول فعالیت اسپرم است، حداقل 40 درصد اسپرم‌ها باید فعال باشد تا مایع منی نرمال اعلام شود. ویژگی دوم چگونگی حرکت اسپرم‌ها است.
علت غیر طبیعی بودن و یا اختلال در آزمایش اسپرم چیست؟
دلایل زیادی در پشت غیر طبیعی و اختلالات آزمایش اسپرم وجود دارد، و برخی از این موارد در بخش تغییر سبک زندگی در زیرآورده شده است. دلایل دیگر عبارتند از:
- وجود عفونت یا سابقه ابتلا به عفونت
- آسیب دیدن بیضه‌ها در گذشته
- مصرف تستوسترون
- تماس با مواد سمی
- انجام دادن عمل وازکتومی یا جراحی‌های بزرگ شکم یا لگن
- داشتن مشکل بیضه یا بیضه‌های پایین نیامده در حال یا گذشته
- ابتلا به بیماری‌هایی مانند تومور یا بیماری‌های مزمنی مانند کم‌خونی داسی شکل
- مصرف بعضی داروها یا انجام دادن درمان‌هایی مانند پرتودرمانی برای کنترل سرطان
اقدامات لازم پس از بررسی اختلالات آزمایش اسپرم و غیر طبیعی بودن جواب آزمایش
در صورتی که نتیجه آزمایش اسپرم نشان دهنده غیرطبیعی بودن مایع منی باشد، بهتر است فرد به متخصص باروری مردان یا همان متخصص اورولوژی مراجعه کند. اورولوژیست با بررسی دقیق، علت اختلال اسپرم را تعیین کرده و روش‌هایی را برای اصلاح یا کنترل آن پیشنهاد می‌دهد. سبک زندگی بیمار، یکی از نخستین عواملی است که متخصص اورولوژی در آن به دنبال علت اختلالات اسپرم می‌گردد؛ در صورتی که سبک زندگی بیمار عامل اصلی اختلالات باشد، متخصص تغییرات لازم را به بیمار پیشنهاد می‌دهد تا بهبودی بهتری در این زمینه حاصل شود.
با ایجاد تغییرات زیر در سبک زندگی می‌توان کیفیت مایع منی و سلامت اسپرم‌ها را بهبود داد:
- ترک سیگار و مواد مخدر: سیگار تعداد اسپرم‌ها را کاهش می‌دهد و حرکت آنها را کند می‌کند. همچنین از آنجایی که کوکائین، ماری جوانا و مت‌آمفتامین‌ها به اسپرم آسیب می‌زند، بهتر است آقایان کشیدن ماری جوانا یا مصرف دیگر مواد مخدر را ترک کنند.
- کاهش مصرف کافئین: تعداد و غلظت اسپرم در اثر مصرف مقادیر زیاد کافئین یا سودا کمی کاهش می‌یابد.
- کاهش استرس: استرس یکی از مهم‌ترین علل اختلالات اسپرم است. زوجی که قصد باردار شدن دارند، باید از تنش و استرس دوری کنند و انرژی خود را تخلیه کنند.
- خنک نگه داشتن: لازمه تولید بهینه اسپرم‌ها این است که مرد بیضه‌ها را خنک‌تر از بقیه بدن نگه دارد. بنابراین به آقایان توصیه میشود که برای جلوگیری از داغ شدن بیش از اندازه اندام‌های تناسلی مدت کمتری در وان آب داغ، سونا و حمام بخار قرار بگیرند و لپ‌تاپ را مدت زیادی روی پاهای‌شان نگذارند.
- تغذیه سالم: رعایت برنامه غذایی سالمی که سرشار از سبزی، میوه و غلات کامل باشد، برای رفع اختلالات اسپرم بسیار مفید است. نوشیدن آب کافی برای تأمین آب مورد نیاز بدن نیز ضروری است.
- ورزش: به آقایان توصیه میشود که برای رفع اختلالات اسپرم، هر روز حداقل سی دقیقه ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دو، شنا، دوچرخه سواری یا هر ورزش متوسط دیگری را که به آن علاقه دارند، انجام بدهند.
- کاهش تماس با خطرات محیطی: تشعشع، آفت‌کش‌ها، بخار مواد آلی، حلال‌ها و سموم دیگر از جمله خطرات محیطی هستند که آقایان باید از آنها دوری کنند.
- قطع مصرف مکمل‌های مضر: بسیاری از فراورده‌هایی که برای حجیم کردن عضلات مصرف میشود، می‌تواند باروری را به دلیل متوقف کردن تولید اسپرم مختل کند.
