عفونت ادراری در مردان : علل، علائم، درمان با دارو و روش پیشگیری

عفونت مجرای ادراری به نوعی عفونت ناشی از باکتری در هر قسمتی از سیستم ادراری گفته می‌شود، از جمله کلیه‌ها، حالب، مثانه یا مجرای پیشاب. بیشترین تأثیر عفونت مجرای ادراری بر مثانه و مجرای پیشاب دارد. مجرای پیشاب لوله‌ای است که ادرار را از مثانه به خارج از بدن تخلیه می‌کند. در حالی که عفونت مجرای ادراری یکی از شایع‌ترین عفونت‌ها در زنان است، اما در مردان عفونتی نادر به شمار می‌رود. تخمین زده می‌شود که عفونت مجرای ادراری حدوداً 3 درصد از مردان را هر ساله در سرتاسر جهان درگیر می‌کند. به عبارت دیگر اکثر مردان هرگز به عفونت مجرای ادراری مبتلا نمی‌شوند، به خصوص اگر جوان باشند. بیشتر موارد عفونت مجرای ادراری با داروهای آنتی بیوتیک قابل درمان هستند.

عفونت مجرای ادراری چیست؟

این نوع عفونت همانطور که از اسمش پیداست عفونت در مجرای ادراری انسان است. اغلب اوقات، عفونت به این دلیل رخ می‌دهد که باکتری‌های موجود در روده به مثانه یا کلیه‌ها وارد شده و در ادرار تکثیر می‌شوند. سه نوع عمده عفونت ادراری وجود دارد:

• عفونت مثانه: این نوع عفونت شایع‌ترین نوع عفونت ادراری است.
• عفونت مجرای پیشاب: عفونت مجرای پیشاب هنگامی رخ می‌دهد که عفونت، مجرای پیشاب را درگیرکند – لوله‌ای که ادرار را از مثانه به خارج بدن منتقل می‌کند. عفونت مجرای پیشاب می‌تواند ناشی از عفونت ادراری یا بیماری منتقله جنسی باشد.
• عفونت کلیه : عفونت کلیه هنگامی رخ می‌دهد که باکتری موجود در مثانه راهی به کلیه بیابد. این نوع عفونت، نوع جدی‌تر آن است و می‌تواند باعث تب بالا، لرز، کمر درد و تهوع شود.

دلایل عفونت ادراری در مردان

عفونت ادراری به علت باکتری ایجاد می‌شود. با بالا رفتن سن خطر ابتلا به عفونت ادراری افزایش می‌یابد، مخصوصاً پس از 50 سالگی. اکثر موارد در مردان با سنین بالا ناشی از باکتری خاصی به نام اشریشیا کولی است، که بطور طبیعی در بدن یافت می‌شود. موارد شبیه به عفونت ادراری در مردان با سنین پایین معمولاً بر اثر بیمای های مراقبتی (STIها) رخ می‌دهد. هنگامی که باکتری از طریق مجرای پیشاب به مجرای ادراری وارد می‌شود و شروع به تکثیر یافتن می‌کند شخص به عفونت ادراری مبتلا شده است. از آنجایی که مردان مجرای ادراری بلندتری نسبت به زنان دارند، کمتر از زنان در معرض عفونت ادراری هستند زیرا باکری باید مسافت بیشتری را طی کند تا خود را به مثانه برساند. عفونت ادراری در میان زنان چهار برابر شایع تر از این عفونت در میان مردان است. خطر ابتلا به عفونت ادراری در صورت وجود این موارد افزایش می‌یابد:

• دیابت
•  سنگ کلیه
• پروستات بزرگ شده
• باریک شدن غیر طبیعی مجرای پیشاب
• ناتوانی در کنترل اختیاری ادرار
• ناتوانی در تخلیه کامل مثانه
• عدم نوشیدن مایعات به اندازه کافی
• ختنه نشدن
• وجود سابقه ابتلا به عفونت ادراری
• ناهنجاری‌های عفونت ادراری که مانع از خروج ادرار از بدن می‌شود یا باعث برگشت ادرار به مجرای پیشاب می‌گردد
• آمیزش مقعدی که می‌تواند مجرای پیشاب را در معرض باکتری قرار دهد
• بیماری یا داروهایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند
• سابقه جراحی با کار گذاشتن دستگاه‌های پزشکی در مجرای ادراری

مثال‌هایی از این جراحی‌ها عبارتند از وارد کردن لوله برای تخلیه مثانه، یا وارد کردن دوربین، که با عنوان سیتوسکوپی شناخته می‌شود، برای بررسی مثانه و مجرای پیشاب.

نشانه های عفونت ادراری در مردان

مردان مبتلا به عفونت ادراری شاید هیچ نشانه یا علائمی از بیماری بروز ندهند. هرچند، در برخی موارد علائم بروز می‌کنند و عبارتند از:

• درد همراه با تخلیه ادرار
• تکرر ادرار
• عدم توانایی در ادرار کردن
• جریان ادرار ضعیف یا نشت ادرار
• احساس نیاز فوری برای تخلیه ادرار
• خارج شدن مقدار کمی ادرار در هر بار تخلیه
• وجود خون در ادرار 
• درد در ناحیه زیرین شکم
• ادرار کدر با بوی شدید

مردان مبتلا به عفونت پیچیده ادراری نیز یک یا چند مورد از علائم زیر را بروز می‌دهند:

• تب
• لرز
• حالت تهوع
• استفراغ
• کمر درد

این علائم نشانه‌هایی هستند که بیماری به کلیه‌ها یا مجرای فوقانی ادرار رسیده است. عفونتی که در اینجا منتشر شده مشکلی بسیار جدی است که نیازمند درمان فوری است.

تشخیص عفونت ادراری در مردان

پزشک می‌تواند عفونت ادراری را با انجام معاینات فیزیکی، گرفتن سابقه پزشکی و آزمایشات پزشکی تشخیص دهد.

معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی

پزشک شاید معاینه فیزیکی بر بیمار انجام دهد که عبارتست از:

• بررسی علائم حیاتی
• بررسی شکم، ناحیه مثانه، پهلوها و کمر برای درد یا تورم
• معاینه آلت

پزشک شاید از بیمار درباره وجود عفونت ادراری در گذشته یا سابقه خانوادگی این بیماری سوالاتی بپرسد. همچنین ممکن است درباره علائم بالینی نیز سوالاتی از بیمار پرسیده شود.

تست‌های آزمایشگاهی

برای تشخیص عفونت ادراری، انجام تست‌های آزمایشگاهی ضروری است، زیرا برخی از علائم عفونت ادراری با علائم بالینی دیگر بیماری‌ها اشتراک دارند. معمولاً نیاز است تا یک نمونه ادرار از بیمار گرفته شود تا وجود چرک و باکتری‌های عامل بیماری در آن مشاهده شود. ممکن است از مردان خواسته شود تا نمونه ادرار خود را تهیه کنند. بهتر است که برای جمع آوری نمونه، ابتدا مقداری از ادرار جریان یابد تا مجرای ادرار تمیز شود و سپس از میانه جریان ادرار، نمونه ادرار گرفته شود. به دلیل گسترش سریع باکتری در دمای اتاق، نمونه ادرار باید بلافاصله به آزمایشگاه فرستاده یا در یخچال‌های آزمایشگاهی نگهداری شود تا بعداً آزمایشات روی آن انجام شود. ممکن است پزشک تست نوار کاغذی ادرار را تجویز کند که این آزمایش بسیار سریع و ساده است و تکنسین آزمایشگاه نوار را در ادرار خیسانده و سپس خارج می‌کند. در صورت عفونت ادراری، رنگ نوار به رنگ خاصی تغییر خواهد کرد. برای بهترین نتیجه، پزشک ممکن است از شخص خواهد خواست که این آزمایش را در ابتدای صبح انجام دهد.

سایر آزمایشات پزشکی

برای افرادی که سابقه سنگ کلیه، دیابت، کلیه‌های پلی کیستیک یا سل، پزشک آزمایشات تصویری را نیز تجویز خواهد کرد.

درمان عفونت ادراری در مردان

عفونت ادراری در مردان معمولاً پیچیده است و نیازمند درمان می‌باشد. هدف اصلی از درمان، جلوگیری از گسترش عفونت به سیستم ادراری علوی و کلیه‌ها است. نوع درمان مورد نیاز بستگی به نوع عفونت دارد. روش‌های درمانی عموماً شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری‌ها و داروهایی برای کاهش علائم بالینی بیمار مانند درد و سوزش در هنگام تخلیه ادرار می‌باشد. مدت زمان درمان ممکن است بین ۳ روز تا ۶ هفته متغیر باشد که بستگی به پیچیدگی عوامل مرتبط دارد، اما در اکثر موارد حداقل ۷ روز درمان لازم است.

تجویز دارو

داروهایی تجویزی پزشک عبارتند از:

• آنتی بیوتیک‌ها، از جمله نیتروفورانتوئین (ماکروبید)، فلوروکینولون، تری‌متوپریم و سولفامتوکسازول (باکتریم)، فوسفومایسین یا آمینوگلیکوزید.
• داروهایی برای کاهش تب
• داروهایی برای کاهش یااز بین بردن درد، از جمله داروهای دردزدای مجرای ادراری مثل فنازوپریدین.

کسانی که به عفونت‌های پیچیده‌تری مبتلا هستند ممکن است نیاز به جراحی پیدا کنند. این جراحی شامل تخلیه نواحی مجرای ادراری که باعث عفونت شده‌اند یا برداشتن نواحی ملتهب بافت خواهد بود.

ریکاوری  از عفونت ادراری

پس از شروع مصرف آنتی بیوتیک، در عرض دو الی سه روز علائم بطور واضحی بهتر خواهند شد. اگر علائم بالینی پس از مصرف آنتی بیوتیک بهبود نیافت، به پزشک مراجعه کنید. باید تمام آنتی بیوتیک‌ها را طبق تجویز پزشک مصرف کنید، حتی اگر در میانه مصرف علائم بالینی قطع شدند. قطع مصرف زودهنگام آنتی بیوتیک باعث رشد باکتری‌هایی می‌شود که نسبت به آنتی بیوتیک‌ها مقاوم هستند. همچنین، قطع زودهنگام مصرف قرص، باکتری‌های “ضعیف” را از بین برده ولی باکتری‌های قوی‌تر زنده می‌مانند.

مراقبت های خانگی برای درمان و پیشگیری از عفونت ادراری مردان

علاوه بر درمان‌های یاد شده، می‌توان از درمان‌های خانگی نیز استفاده کرد که برای درمان عفونت مناسب هستند.

• حداقل شش تا هشت لیوان آب در روز میل کنید. آب به تخلیه مجرای ادراری کمک می‌کند، پس حتماً روزانه آب زیادی مصرف کنید. سایر مایعات نیز باعث تخلیه زود به زود ادرار می‌شود ولی نوشیدنی‌های کافئین‌دار می‌توانند باعث حساسیت مثانه شده و توصیه می‌شود که از مصرف آنها دوری کنید.
• تخلیه زود به زود ادرار: وقتی که احساس تخلیه ادرار دارید خود را نگاه ندارید. مردم غالباً می‌خواهند پیش از رفتن به توالت کار خود را به اتمام برسانند. نگاه داشتن ادرار در زمانی که احساس تخلیه ادرار دارید به باکتری‌ها کمک می‌کند تا در مجرای ادراری باعث عفونت شوند.
• رعایت بهداشت: رعایت بهداشت پس از تخلیه مدفوع و ادرار بسیار مهم است، فقط باید در خاطر داشته باشید که ابتدا آلت را بشوئید. باکتری‌ها، مخصوصاً باکتری ای کولی، مقصر اصلی عفونت ادراری هستند.
• ادرار کردن و شستشو پیش و پس از آمیزش جنسی: شستشو به جلوگیری از منتقل شدن باکتری‌ها به مجرای ادراری در حین سکس کمک می‌کند. ادرار کردن باکتری‌هایی را از بین می‌برد که ممکن است پیش از آمیزش جنسی در مثانه وجود داشته یا در حین سکس وارد مجرای ادرار شوند.
• دوش گرفتن به جای حمام کردن با وان: دوش گرفتن مانع از ورود باکتری به مجرای ادرار و بروز عفونت ادراری می‌شود در حالی که حمام کردن با وان اینگونه نیست.
• استفاده از لباس زیر نخی: همیشه لباس زیر نخی بپوشید. نخ‌های پنبه‌ای رطوبت را حبس نمی‌کنند در حالیکه سایر پارچه‌ها با حبس کردن رطوبت، محیط ایده‌آلی را برای تکثیر باکتری‌ها فراهم می‌آورند.
• نوشیدن عصاره قره قاط: از لحاظ علمی ثابت نشده که عصار قره قاط به درمان عفونت ادراری کمک می‌کند، ولی این میوه حاوی موادی است که باعث می‌شود باقی ماندن باکتری‌ها در مجرای ادراری سخت شده و بیرون بیایند.

در یک کلام

عفونت ادراری در مردان نادر است. دلیل این امر آن است که طول مجرای ادراری مردانه بلندتر است و همچنین مایعات پروستات خواص آنتی بیوتیک دارد که مانع از رشد باکتری‌ها می‌شود. احتمال بروز عفونت با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد. علائم بالینی عفونت ادراری در مردان مشابه زنان است و شامل تخلیه ادرار همراه با درد، حس اضطرار و تکرر است. عفونت ادراری در مردان معمولاً پیچیده بوده و حداقل به 7 روز درمان با آنتی بیوتیک نیاز دارد تا از عوارض جانبی آن جلوگیری شود.

سوالات رایج

آیا ممکن است مردان از زنان عفونت ادراری بگیرند؟

ممکن است که مردان در حین آمیزش جنسی از زنان عفونت ادراری بگیرند، باکتری موجود در واژن زن به مرد منتقل شود. هرچند احتمال آن بسیار کم است. معمولاً عفونت ادراری ناشی از باکتری‌هایی است که در بدن مرد وجود داشته‌اند.

آیا درمان عفونت ادراری در منزل بدون استفاده از آنتی بیوتیک ممکن است.

توصیه نمی‌شود که سعی کنید عفونت ادراری را بدون آنتی بیوتیک درمان کنید. اکثر موارد عفونت ادراری بدون گونه‌ای از آنتی بیوتیک درمان نمی‌شود و به تعویق انداختن درمان نیز می‌تواند منجر به عوارضی شود از جمله عفونت کلیه (پیلونفرست) و  مسمومیت عفونی (سپسیس). اگر فکر می‌کنید که به عفونت ادراری مبتلا شده‌اید، بهترین ایده مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات ادراری است پیش از آن که علائم بیماری بروز نمایند.